Greep naar de macht

Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945

3.9 Besluit

Bij de bepaling van de houding van het vnv ten aanzien van binnenlandse politieke aangelegenheden is het nodig een onderscheid te maken tussen de standpunten die werden ingenomen in het parlement en die van de partij. Formeel bestond er geen enkele band tussen het vnv en de Vlaams-nationalisten in het parlement. Maar twee parlementsleden zaten in de Hoofdraad van het vnv. De leider van de kamerfractie, Hendrik Borginon, stond bovendien uiterst kritisch tegenover het vnv. Onder zijn impuls stelden de Vlaams-nationalistische parlementsleden zich gematigder op dan de partij. Binnenskamers leidde dit geregeld tot spanningen die zelden of nooit naar buiten kwamen. Het gematigde optreden in het parlement verhulde de radicale doelstellingen van het vnv. Mede daardoor kreeg de stichting van het vnv niet zoveel aandacht. De politieke waarnemers hadden veel meer aandacht voor het als zuiver fascistisch beschouwde Verdinaso. Het vnv werd gezien als een wat goedkope en niet al te best geslaagde kopie van het Verdinaso. De dinaso-pers speelde hier gretig op in om zijn concurrent de wind uit de zeilen te nemen. Het vnv van zijn kant vond in de Belgische koerswijziging van het Verdinaso een middel om de concurrentie met de Vlaams-nationalistische achterban in zijn voordeel om te buigen. Het vnv speculeerde ook op aanhang uit de andere partijen. De klassieke partijen werden aangevallen als ‘kleurpartijen’ die de natie verdeelden. Vooral de bwp en de christen-democraten moesten het ontgelden. Het waren deze politieke groepen, vooral dan de bwp, die het vnv aanvielen (soms letterlijk) als fascisten. De vnv-pers hekelde ze als de waterdragers van het communisme én van het kapitalisme.

In het parlement waren vooral Hendrik Borginon en Gerard Romsee bedrijvig. Ze namen hoofdzakelijk initiatieven inzake de taalwetten. De vernederlandsing van het gerecht stond toen op de politieke agenda. Hun redevoeringen werden met sympathie gevolgd in de vnv-pers. De partij ontwikkelde op communautair gebied zelf geen enkel initiatief. De reden daarvoor was de opvatting dat elke concrete verwezenlijking afleidde van wat het werkelijk doel was van het vnv, nl. de vernietiging van België. Het vnv formuleerde geen enkele concreet haalbare maatregel voor de oplossing van het taalvraagstuk. De militanten werden ervan doordrongen dat het probleem opgelost kon worden door de ontwikkeling van voldoende aanvalskracht.

Ook ten aanzien van de economische crisis, ongetwijfeld het belangrijkste politieke en

[p. 190]

sociale probleem van toen, nam het vnv nauwelijks initiatieven. De vnv-pers vertelde een monotoon verhaal over de corporatistische maatschappij waarin alle problemen een oplossing zouden krijgen. Een crisisdiagnose of zelfs maar een behoorlijke beschrijving van de toestand treft men niet aan in de vnv-pers. Wel veel slogans die de traditionele partijen, vooral de bwp, en de vakbonden hekelden. De vnv-propaganda richtte zich vooral op de middenstanders. Het enige parlementaire initiatief, aan de vooravond van de verkiezingen, was een wetsvoorstel van Hendrik Elias met het oog op een verbod op de oprichting van warenhuizen. Het initiatief werd in de vnv-propaganda en in de vnv-pers ondersteund door een campagne tegen de warenhuizen. Het enige concrete initiatief van de partij ter bestrijding van de crisis was de ‘Winterhulp’-actie, een caritatieve actie met hoofdzakelijk propagandistische doeleinden. Ze moest aantonen dat het vnv ook een sociaal-economisch programma had. Over de resultaten zweeg de vnv-pers.

De economische recessie was een gunstige voedingsbodem voor xenofobie en racisme. Het radicaal-nationalistische vnv was bijzonder gevoelig voor deze tendens. Men constateert dat de strijd tegen de Franstalige aanwezigheid in Vlaanderen een aanleiding was voor de agitatie tegen ‘vreemden’ in het algemeen. Noch de vnv-stichtingsakte noch het vnv-programma bevatten racistische en/of xenofobe standpunten. Dat neemt niet weg dat de vnv-pers zeer geregeld xenofobe en/of antisemitische standpunten verkondigde. Daar waar joden en/of vreemdelingen talrijk aanwezig waren, zoals in Antwerpen en in Limburg, namen lokale vnv-leiders hardere standpunten in. De vnv-leiding gedoogde dat sommige van de leidinggevende leden virulent antisemitische propaganda met racistische inslag verspreidden.