Hoofdstuk 4
De greep naar de macht
4.1 Inleiding
Al van bij zijn stichting beschouwde het vnv zich als het embryo van de staatsorde die het wilde tot stand brengen. In de vooroorlogse context kon zoiets als aanmatigende grootspraak klinken, wat niet wegnam dat de militanten doordrongen werden van deze totalitaire zending. Tijdens de bezetting lagen de kaarten anders. Door een tactisch bondgenootschap met het Militaire Bestuur kon het vnv het politieke monopolie voor zich opeisen. Het probeerde de jeugdwerking, de eenheidsvakbond en de wachtorganisaties als kern van het zg. toekomstige Vlaamse leger in zijn macht te krijgen. De partij wilde toezicht houden over alle mogelijke openbare initiatieven. Waar dit niet lukte, stichtte of activeerde de partij een organisatie die zich aandiende als de toekomstige staatsorganisatie. De vnv-leiding meende dat haar collaboratie uitzicht gaf op een positie zoals de nsdap die in Duitsland innam.
Het Militaire Bestuur was maar in beperkte mate bereid de ambities van het vnv te honoreren. Het kon en wilde het vnv niet verlossen van zijn Grootduitse opponent die op alle terreinen concurrentiële initiatieven ontplooide. Het Militaire Bestuur was wel bereid een massale infiltratie van vnv'ers in 's lands bestuur toe te staan. Maar ook hier was de steun voorwaardelijk. Het Belgische staatsapparaat moest behouden blijven om de vitale economische structuren niet te schaden. De inbraak van het vnv in de Belgische structuren moest een schijn van wettelijkheid ophouden. De omvang van dit fenomeen laat niettemin toe te spreken van een greep naar de macht in de staat.
Het vnv heeft gretig gebruik gemaakt van de geboden gelegenheid om machtsposities te veroveren. Het was geen operatie die van boven afwerd opgelegd. Vanuit de basis werd integendeel sterke druk uitgeoefend om zo vlug mogelijk de staatsleiding over te nemen. Op alle niveaus stonden militanten te dringen om de vertegenwoordigers van het ‘oude regime’ opzij te schuiven. De machtsdrang werd gevoed door de vooroorlogse frustraties. De afstand tussen wat toen in de propaganda werd voorgehouden en de reële machtsuitoefening was zeer groot. Toen tijdens de bezetting machtsposities in het verschiet lagen, achtten vele vnv'ers het hun recht om deze in te nemen. Ze waren ervan overtuigd dat ze de legitieme vertegenwoordigers van het Vlaamse volk waren. Dit is een essentieel gegeven om de bestuurlijke collaboratie van het vnv te begrijpen.
Hierna onderzoek ik de machtsgreep van het vnv in twee essentiële domeinen van het openbare leven. Eerst behandel ik de infiltratie in 's lands bestuur, daarna onderzoek ik de pogingen om de cultuurproduktie te controleren.
Auteursrechtelijk beschermd