Logo DBNL
'De liederen van Jan I. Diplomatische editie' (2003)

'De liederen van Jan I. Diplomatische editie'

(2003)–J.J. Goossens, Frank Willaert–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De liederen van Jan I
Diplomatische editie

Jan Goossens en Frank Willaert

Ter nagedachtenis van
Nico H.J. van den Boogaard (1938-1982)

Wijze van uitgeven

De editie is gebaseerd op het facsimile dat in 1929 door het Insel-Verlag te Leipzig is uitgegeven.1

De uitgave is diplomatisch, met dien verstande dat de verzen, die in het handschrift door punten van elkaar gescheiden zijn, onder elkaar zijn geplaatst, de afkortingen opgelost zijn en gecursiveerd, de schrijfwijze van i, j, u en v aan het huidige gebruik is aangepast en de verschillende schrijfwijzen van s en en r niet zijn weergegeven. Wat de bovengeschreven diacritische tekens betreft, hebben we geopteerd voor een aanpassing aan de geplogenheden van een Duitse filologische traditie: u met een ringetje erboven wordt uo, een o met een u erboven wordt ou, een u met een e erboven wordt üe, een o met een e erboven wordt een ligatuur van o en e (oe), de u met een i erboven wordt iu als het een lange, en ü als het een korte palatale u betreft.

Klaarblijkelijke fouten zijn gehandhaafd en verbeterd in het apparaat.

Om de lezer een beter inzicht te geven in de vorm van de liederen, zijn de onvolledige teksten van de refreinen tussen vierkante haakjes aangevuld. Wat de versindeling van Lied II betreft, volgen we de overtuigende formele interpretatie van N.H.J. van den Boogaard: de eerste vier verzen van elke strofe volgens het handschrift zijn in deze editie te lezen als twee lange verzen met cesuur.2 Het éénstrofige en refreinloze Lied VIa zou volgens Boerma deel uitmaken van Lied IX, waarmee het formeel overeenstemt;3 in ieder geval hoort het niet bij het voorafgaande lied, hoewel de kleur van de lombarde suggereert dat het erbij aansluit.We hebben echter verkozen deze strofe op haar huidige plaats te handhaven.

De scheiding en de aaneenschrijving van woorden zijn in de transcriptie overgenomen. Bij twijfel hebben we de schrijfwijze gekozen die in het handschrift gebruikelijk is en, als dat geen oplossing gaf, de huidige schrijfwijze. Het hoofdlettergebruik volgt dat van het handschrift, waarbij de initiaal en alle lombarden in vetjes zijn weer-

gegeven. Bovendien worden ze steeds voorafgegaan door een witregel. De refreinen zijn alle gemarkeerd door een inspringing. De liednummering is toegevoegd. De (foutieve) negentiende-eeuwse strofetelling is niet overgenomen.

 

De afkortingen zijn als volgt opgelost:

1.Bovengeplaatste horizontale streep
Voor d in und; éénmaal (I,1) hebben we unde getranscribeerd terwille van het ritme
Elders n: b.v. triuwen (I,4)
2.Het -teken
Voor er: b.v. in verwunt (I, 15)
3.Superscripte i
Voor ri: b.v. in prisun (V,8)
4.c
Voor as: b.v. das (I,31)

Een voorlopige analyse van de taal der liederen verscheen in: Nine Miedema & Rudolf Suntrup (red.), Literatur - Geschichte - Literaturgeschichte. Beiträge zur mediävistischen Literaturwissenschaft. Festschrift für Volker Honemann zum 60. Geburtstag. Frankfurt-am-Main enz. 2003: Jan Goossens, ‘Zur Sprache der Lieder des brabantischen Herzogs Johan I in der Manessischen Handschrift’, p. 237-247.

Aantekeningen

De initiaal en alle lombarden bevatten penwerk in de andere kleur: rode lombarden met blauw penwerk en omgekeerd.

Lied I

I M: blauwe initiaal, 4 regels hoog, met aan beide kanten rode inhammen, bovendien rood penwerk; von brabant in linkermarge 13 N: blauwe lombarde, 2 regels hoog 25 L: blauwe lombarde, 3 regels hoog 33 bevangen: hs. umbevangen, waarbij um is geëxpungeerd

Lied II

Over de versindeling van dit lied, zie de wijze van uitgeven I E: rode lombarde, 2 regels hoog; Nota in linkermarge 4 vermoedelijk is dit vers, dat het regelmatige strofenschema doorbreekt, niet oorspronkelijk (cf. Boerma 1896, p. 224) 6 Harba en lori zijn aan elkaar vastgeschreven, maar door de kopiist met een dun verticaal streepje van elkaar gescheiden. 9 D: rode lombarde, 2 regels hoog 16 D: rode lombarde, 2 regels hoog

Lied III

I U; blauwe lombarde, 2 regels hoog; Nota in linkermarge 8 seht: t rechts boven de h; 9 I: blauwe lombarde, 2 regels hoog 13 van Venus zijn slechts de drie laatste letters leesbaar; onmiddellijk daarvoor is er enn bruine vlek 17 I: blauwe lombarde, 3 regels hoog 19 minnestrale;

of minne strale; minne is het laatste woord van de regel 22 tussen nu en alrerst: dun scheidingsstreepje, hoewel er wat ruimte tussen is

Lied IV

I J: rode lombarde, 4 regels hoog; Nota in rechtermarge 9 IU: rode lombarde, 2 regels hoog; in het handschrift gaat het om een U met bovengeschreven diacritische i; de kopiist heeft nog plaats opengelaten voor een derde strofe

Lied V

I K: blauwe lombarde, 3 regels hoog; Nota in rechtermarge

Lied VI

I L: rode lombarde, 3 regels hoog; Nota in rechtermarge; dat ic: t ic in donkerder inkt, misschien nagetrokken? Hetzelfde vinden we, minder duidelijk in V,5 git si en in VI,4 tan in undertan; zie ook VII, 1 5 I: rode lombarde, 2 regels hoog 17 M: rode lombarde, 2 regels hoog; Mic misschien te lezen als Mie

Lied VIa

Over de plaats van dit lied, zie de wijze van uitgeven I E: rode lombarde, 2 regels hoog; Eeines: lees Eines (of Reines?); de kopiist was de s vergeten en heeft een lange s boven de regel toegevoegd 3 gemüete of gemuote

Lied VII

I M: blauwe lombarde, 2 regels hoog; Nota in linkermarge; troube: er staat mogelijk een ‘einstöckige’ a in zwartere inkt in plaats van o. Is er een moderne filoloog aan het werk geweest? Eigenlijk was hier een u met een superscripte e te verwachten 3 de kopiist heeft de afkorting voor ‘responsorium’ toegevoegd, ter aanduiding van het refreinkarakter van vs. 1-3 4 M: blauwe lombarde, 2 regels hoog 14 M:blauwe lombarde, 2 regels hoog 16 wal (o.i.v. mhd. wol?):lees wale 18 leie nauwelijks leesbaar 19 ouge onzeker, superscripte u onleesbaar 24 H: blauwe lombarde, 3 regels hoog 28 manse: lees mase; boven de a is een zwakke nasaalstreep te zien, maar het is wel evident dat hier de Maas bedoeld was, een rivier waar de Zürichse scribent misschien iets te ver van af woonde om ze te kennen 30lit: niet helemaal ondenkbaar is een lezing ist

Lied VIII

I W: rode lombarde, 2 regels hoog; Nota in linkermarge 2 de lezing heide is onzeker: het woord tussen twingen en und begint in ieder geval met h, bestaat uit 4 of 5 letters, en eindigt vermoedelijk op de 12 I: rode lombarde, 3 regels hoog 23 G: rode lombarde, 2 regels hoog

Lied IX

I F: gewone hoofdletter; 4 lib staat wegens ruimtegebrek op het einde van de volgende regel, en is van de aanhef van de strofe gescheiden door een rood paragraafteken 5 S: rode lombarde, 2 regels hoog; het valt op dat deze lombarde dezelfde kleur heeft als die van Lied VIII 6 tussen juncfrowe en vor doorstreept wol getan 10 minneklich: hs. minnekliche, waarbij e is geëxpungeerd


Vorige Volgende