Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 1

(1837)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum– rechtenstatus



[pagina 99]
Oude rymspreuken. De duitschers roemen zeer op eene verzameling van berymde spreuken uit de dertiende eeuw, by hen bekend onder den naem van Freidank, laetstelyk door Willem Grimm op nieuw uitgegevenGa naar voetnoot1. Men vindt in dezelve zeer scherpzinnige zetregels en oordeelvellingen omtrent zedelyke en geestelyke onderwerpen; doch het is nog niet ten vollen uitgemaekt of dit werk voor eene byeenbrenging van, door verschillende persoonen vervaerdigde, zedelessen moet worden gehouden, waeraen men den verdichten naem van Freidank gaf (zoo als by ons zeker bundeltjen van minneliederen aen Lievinus Vander Minnen werd toegeschreven), dan of werkelyk dit boek van zekeren dichter Freidank afkomstig zy. Grimm's toelichtingen op dit punt pleiten voor het laetste gevoelen. Intusschen is het zeker, dat zeer vele spreuken van den Freidank byna letterlyk overeenkomen met een groot getal rymregels, welke men op de schutbladen van oude handschriften niet zelden afzonderlyk aentreft, en waerby men toch niet onderstellen kan dat men Fridankes bescheidenheit telkens hebbe voor oogen gehad. Veeleer staet te gelooven dat de meesten uit den mond van het volk zyn opgezameld geweest, als sints onheugelyke tyden by de geheele duitsche natie bekend, en in omloop geweest zynde. De heer Mone heeft in het laetste stuk van den Anzeiger für Kunde der teutschen Vorzeit (1836, bl. 427) aengetoond, dat verschillende
[pagina 100]
rymspreuken, op het voorste schutblad van myn perkamenten afschrift der Naturen bloem van Maerlant voorkomende, letterlyk dezelfde zyn, als die men op bl. 85, 96, 101, 106, 111 en 115 ran den Freidank ontmoet. Het handschrift van den heer Van Hulthem, van het einde der XIV^e eeuw, waeruit de fabels, in mynen Reinaert, bladzyde 287-295, getrokken zyn, bevat twee zulke verzamelingen van Spreuken, even belangryk als die van den hoogduitschen bundel, doch niet even goed gerangschikt om een geheel uit te maken. Ik laet hier den inhoud der eerste volgen, namelyk eerst de tweeregelige rymen, en vervolgens de andere, elk naer hun soort. Wy zullen later gelegenheid hebben ook de tweede verzameling te plaetsen, en dan misschien op den inhoud nog nader terugkomen. J.F. WILLEMS.
[pagina 101]

Van alderhande sprokene, clein notabel verskine. In trouwen ben ic bleven, boe dat mi vergheet,Ga naar voetnoot1 Ontrouwe hebbic verdreven, want ic hebse leet. Leet om lief soe willic horen, Ende dat verdraghen sonder storen. 5[regelnummer] Ach, men siet selden Trouwe met trouwen ghelden! In trouwen willic volstaen, Al soudt mi ane mijn leven gaen. Die in trouwen wilt volstaen, 10[regelnummer] Hi moet selter te nieute gaen.Ga naar voetnoot10 Die quaet peinsen sijn ons bi: Hoet u, ic hoede mi. Goede hoede in alder stont Stopt den wroeghers haren mont.Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Daer goede hoede es daer es goet vrede, Te nauwe hoede en gheet niet mede.Ga naar voetnoot16 Te nauwe hoede heeft ghedaen Den meneghen uut sire eren gaen.Ga naar voetnoot18 Ic minne met trouwen, ende ic en weet 20[regelnummer] Ocht men mi mint: dats mi leet.Ga naar voetnoot20 Die meneghe es int herte ghepijnt Om dat de sonne in dwater scijnt.
[pagina 102]
Ach op een verbeiden, Lief, sonder scheiden.Ga naar voetnoot2 Ghetrouwen vrient langhe ghesocht, Lettel vonden, ende saen verwrocht.Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Hen es gheen soe quade venijnGa naar voetnoot5 Als vrient te scinen, ende viant sijn. Die last draghet mach lusten Stat te vinden, daer mach rusten.Ga naar voetnoot8 Scalcheit ende smeken sijn twee dinghenGa naar voetnoot9 10[regelnummer] Die doghet ende scamelheit tonder bringhen.Ga naar voetnoot10 Ic en bens allene niet Die van minnen heeft verdriet. Merken es een edel goetGa naar voetnoot13 Als men drie letteren ave doet. 15[regelnummer] Trouwe verborghen Houdt mi in sorghen. Die mi beniden die sien op hen, Ende laten mi over dat ic ben.Ga naar voetnoot18 Ic ben verraden onverdient: 20[regelnummer] Die mi verriet hi sceen mijn vrient. Helen es die ordene mijn:Ga naar voetnoot21 Die wilt hi mach mijn gheselle sijn. Dalderbeste dat men vint Dats dat elc hem selven kint.
[pagina 103]
Hopen doet mi dueren, Nochtan staet mi ter avonturen.Ga naar voetnoot2 Dat niet en es dat mach noch sijn, Daer op soe rust die herte mijn. 5[regelnummer] Trouwe es ghecroent in mi Woudsi mi met trouwen staen bi. Met trouwen te dienen, in ghere niet el:Ga naar voetnoot7 Ic hope het sal mi lonen wel. Het ware onrecht si en lonet mi 10[regelnummer] Die ghene die ic eyghen si.Ga naar voetnoot9, 10 Goeden dienst en bleef noit onvergoudenGa naar voetnoot11 Den ghenen, die hem ghestadech houden. Die hem moet wachten telker uren Hem wert sijn leven sere te suren. 15[regelnummer] Die wiste hoe node ic hore quaet seggen Van minen lieve, hi soudt af leggen. Trecht leit onder voet ghetorden: Scalc raet es nu wijsheit worden. Seker hi es ghescintGa naar voetnoot19 20[regelnummer] Soe wie met trouwen mint. Ic bent, besiet mi wale, Die met trouwen loent te male. Alsoe ghetrouwe als die hont Willic sijn, in alder stont. 25[regelnummer] Die trouwe met trouwen loende Het ware recht dat men hem croende.
[pagina 104]
Die angst ende ghestadecheit mint, Hem es trouwe ende doecht bekint. In trouwen soe willic volstaen, Al soudt mi ane mijn leven gaen.Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Wat herten dat allene moet draghen Haer vernoy, si mach wel claghen. Op dinen hope soe levic alGa naar voetnoot7 Dat mi mijn lief troesten sal. Ic hebbe mi in dien ghesaet:Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Die mijns niet en wilt, hi laet. Lief, mi es leet u verdriet, Maer ic en cans ghebeteren niet. Ach, dats mire herten al te swaer, Dat men loghene houdt over waer. 15[regelnummer] Mijn last ic draghe Met stilder claghe. Ach, al mijns herten gherenGa naar voetnoot17 Dies moetic, leider, nu ontberen. Swijch ende verdrach, 20[regelnummer] Ende nemt dat u werden mach. Nu peinst om mi, als ic om u, Als lief om lief, dies biddic u. Bidt den ghenen die u es vrient,Ga naar voetnoot23 Ende u altoos met trouwen dient.
[pagina 105]
Men doet selc tijt een dinc met rade, Dat men met crachte niet en dade.Ga naar voetnoot1,2 Die goets tijts verbeiden mochte Hi soude vinden dat hi sochte. 5[regelnummer] Der niders smere God verwere. Die wiste hoe wel welspreken staet, Hi soude hem scamen, seide hi quaet. Te wale spreken daer toe hoert sin: 10[regelnummer] Alst dwort es uut, en mach niet weder in. Ach, here God, hoe wel hi dade Die den scemelen gave, eer hi bade.Ga naar voetnoot12 Die scemel es, ende bidden moet, Dicke verwandelt hem sijn bloet.Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Ocht mi God wilt beraden: Die niet en cost, wat macht hem scaden? Die God wilt beraden, Hi en comt te vroech, no te spade. Ic woude dat alle wroeghers waren 20[regelnummer] Ghetongt als odevaren.Ga naar voetnoot20 Ic wille altoes met trouwen dienen: Ic hope het sal noch lonen iemen. Als ghi vonnesse gheven selt En aensiet vrient noch ghelt. 25[regelnummer] Die dese werelt wel besiet En sach noit man soe scone niet. Ach, dat si mi doden mach, Die mi dat leven niet en gaf.
[pagina 106]
Nu slut vaste die sloten, ende ons daer binnen, Dat ons die wroeghers niet en kinnen. Ware armoede ere Soe ware die meneghe een groet here. 5[regelnummer] Van papen, van bien, ende van scapen, Daer af soude men altoos rapen. E ende E ende noch een E M. CC. L ende IJ, Dats die ghene, die mi doet wee.Ga naar voetnoot7-9 10[regelnummer] Het steet wel, waer mens ghewaecht, Dat elc vrouwe int herte draecht Trouwe den ghenen, dien si mint, Ende dien si met trouwen kint. Ghelijc een in den spieghel siet 15[regelnummer] Sijn aenscijn blicken, ende anders niet, Dat nemic seker, op mijn lijf,Ga naar voetnoot16 Also blict trouwe in menech wijf. Vrouwen die souden sijn ghestade, Altoes, ende bi niemens rade 20[regelnummer] Werken, die hem vore of achter Spreken mochte, daer hem ave quame lachter.Ga naar voetnoot21 Ay, hoe lettel men ontsiet Valsche herten, die anders niet Peinsen, dan si moghen onteren 25[regelnummer] Beide vrouwen ende heren!
[pagina 107]
Mijn scep dat seilt soe na den gronde Soe dat niet langher driven en mach: Het ware tijt dat ic bestonde Te dienen die mi dat leven gaf. 5[regelnummer] Mijn gheluc dat rijt te peerde, Selve soe ga ic te voet: Altoes soe riet sire verdeGa naar voetnoot7 Als ic come in sijn ghemoet. Minnic, soe stervic, 10[regelnummer] Ende latic, soe bedervic; Ende minnic nie, soe minnic nu,Ga naar voetnoot11 Ende minnic iemene, soe min ic u. Verdraecht soe wie ghi sijt; Want wie verdraecht hi wint den strijt. 15[regelnummer] Verdraghen en es ghene blame; Het is een dinc van hoghen name. Hen es gheen soe goet gherechteGa naar voetnoot17 Als ons doen die blide ansichte: Sijn dan die gaste wetende ende goet, 20[regelnummer] Soe eest al te dancken dat men doet. Die blide es om mijn verdriet, Alst comt dat hem rampt gescietGa naar voetnoot22 Willicx mi vele te sachter houden: Aldus hebbic mi wel vergouden.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Dit nuwe jaer doet ons uut comen. Sijt ghestadich, het sal u vromen;Ga naar voetnoot26 Want gheen dinc en es soe fijn Als wel doen ende blide sijn.
[pagina 108]
Aen vrouwen en leghet gheen macht: Die oghen wenen, therte lacht; Al dat si in seven jaren mint, Dats binnen derden daghe al wint. 5[regelnummer] Een man mechtech, Loes, ende loghenechtich, Ende die es van haven rijc, Dats een duvel op ertrijc. Ic sie den dach ic wille mi verbliden, 10[regelnummer] Loven ende dancken, tallen tiden, Den ghenen, die mi heeft ghemaectGa naar voetnoot11 Van al den goede, dat mi ghenaect. Die mi doet dat hi mi an,Ga naar voetnoot13 Ic saelt hem lonen als ic can, 15[regelnummer] Eest quaet eest goet ic saels ghedincken, Ic sal hem van den selven scincken. Ic was lief, lief was ic; Doen liever quam doen leidert ic;Ga naar voetnoot18 Maer, bi den oghen die mi leiden, 20[regelnummer] Ic doe noch lief van lieven sceiden. Woudse eenwerf segghen ja, Altoes woudic haer volghen na; Ende ochte sijs niet doen en wille, Mach si dan niet swighen stille? 25[regelnummer] Dien ic soe lichte verbolghen mach Hoe soudic dorren, op eneghen dach,Ga naar voetnoot26 Met hem aventuren lijf, goet, ende ere, Soe waric sere buten kere.Ga naar voetnoot28
[pagina 109]
Die tijt heeft ende tijt laet lidenGa naar voetnoot1 Die tijt en comt niet tallen tiden; Ic hadde tijt, die tijt es leden; Die leden tijt houdt mi beneden. 5[regelnummer] Die een peert heeft dat qualijc gheet, Ende een wijf die achter uut sleet,Ga naar voetnoot6 Ende op elken tee twee exteroghen,Ga naar voetnoot7 Die man leeft selden sonder doghen.Ga naar voetnoot8 Twee dinghen sijn, die ic niet en ghere, 10[regelnummer] Een jonc wijf ende enen speerwere: Men moeter dicke tsnachs om waken, Ocht men verliesse met clenen saken. Die die clincke moet wachtenGa naar voetnoot13 Daer men sijns niet en wilt achten, 15[regelnummer] Ende des hoefs niet en mach ghemeten,Ga naar voetnoot15 Hem mach des wachters sere verdrieten. Dat mi die niders beniden Willic sachte laten liden; Want mijn bliscap es haer zeer: 20[regelnummer] Dat moet hem dueren emmermeer.Ga naar voetnoot20 Ic woude dat alle clappers tonghen Op enen roester waren ghebonden,Ga naar voetnoot22 Telken alsi clappen wouden, Als ic mijn lief spreken soude. 25[regelnummer] Ay mi, dats een wort van smerten, Dat selden comt uut blider herten. Soe wie ay mi seet, ende anders niet, Van herten soe heeft hi verdriet.
[pagina 110]
Ghi felle nideghe, hoet u der wraken, Die ghi doet met achterspraken; Want ghi in gheenre uren Den goeden en laet in rasten gheduren.Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Ic wille den tijt met vrouden liden;Ga naar voetnoot5 Hope ende troest doet mi verbliden; Hope soe willic emmer cronen; Ic hope mi hope wel sal lonen. Ontfermech, gherechtech, ende milde, 10[regelnummer] Die dese drie poente wel hielde, Alle die werelt souden minnen,Ga naar voetnoot11 Ende hi souder hemelrike ane winnen. Uwen name latic bliven, Daer en willic niet af scriven. 15[regelnummer] Ic bevele u gode ende onser vrouwen; Maer altoes blijft met herten ghetrouwe! Ic was vrient, ic ben verset, Sonder verdiente men mijns verghet, Men mijns verghet, al onverdient: 20[regelnummer] Die tijt es leden dat ic was vrient. Suete lief, ghi sijt ene cluse,Ga naar voetnoot21 Uut u soe vlieghet ene tortelduve: Dats die tortelduve daer ic na sla; Ghi sijt mine, lief, als ic u va.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Hovesch lief, ende liberael, Ghi hebt mi ghescoten met enen strael.Ga naar voetnoot26 Een rijs van minnen, dat altoes bloyt, Van uwer herten in de mine groyt. Onghestadech ende onghetrouwe 30[regelnummer] Sidi, lief, van herten;Ga naar voetnoot30
[pagina 111]
Daer omme hebbic groten rouwe, Ende lide grote smerten. Hopen es in mi verstorven, Een ander heeft mijn lief verworven; 5[regelnummer] Aldaer ic op te hopen plach Daer heeft een ander de bliscap af. God die daelde van hier boven In Marien, den tempel claer: Die moet u geven, sonder sneven,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Een goed salig blide jaer! Wintersche nachte, Vrouwen ghedachte, Ende herscap hulde,Ga naar voetnoot13 Verkeren dicke, ende menechfulde. 15[regelnummer] Twe ghesellen, die houden kijf Om een onghestadich wijf: Den welken dien si dan verkiest, Dats die ghene die meest verliest. Die te verre wilt betrouwen 20[regelnummer] Dobbelstenen ende losen vrouwen, Hi sal dicke hebben meswinde;Ga naar voetnoot21 Want al haer dinc es loes in dinde.Ga naar voetnoot22 Die mi met sconen worden dient, Ende anders niet en es mijn vrient, 25[regelnummer] Scone worde sal ic hem delen,Ga naar voetnoot25 Ende anders niet met herten menen.
[pagina 112]
Sonder ghelt ben ic,Ga naar voetnoot1 Ende dat ghevalt mi dic, Daer omme es die orde mijn Een minderbroeder cordekijn.Ga naar voetnoot3,4 5[regelnummer] Daer twee hanen sijn in een huus, Ende een catte ende een muus, Ende een oudtman ende een ionc wijf, Dat huus steet selden sonder kijf.Ga naar voetnoot8 Laet ons drincken, ende laet ons eten! 10[regelnummer] Als wi sijn doot sijn wi vergheten, Van den ghenen alder eerst Dien ons goet sal bliven meest. Ic wille mijn herte te mi waert houden, Ende laten sijn dat wesen moet; 15[regelnummer] Soe sal dat in mi vercouden Dat mi dicke peinsen doet. Trouwe es goet Daer mense doet: Si es in mi [houwe?] 20[regelnummer] Ic bidde u op trouwe. Grote welde plompt den sin; Borghe brinct wijsheit in; Armoede peinst meneghen list Daer die welde niet op en ghist. 25[regelnummer] Soe wie hier comt die huede hem des Te vindene eert verloren es; Want die vint eert verloren es Hi sterft eer hi siec es. En was noit pape soe out 30[regelnummer] Noch winter soe cout,
[pagina 113]
Dat hem vrosen voet of hande, Als men hem brachte offerhande.Ga naar voetnoot2 Die meneghe dicwile op mi sprect, Ane saghe hi wel wat hem ghebrect, 5[regelnummer] Of wat hem hier vormaels es gesciet, Hi sweghe bat ende sprake niet. Nonnen minne, beghinen tonghe, Morwe eyere, kinder jonghe, Dese viere sekerlike 10[regelnummer] Besciten meneghen op eertrike. Dat sekerste leven in state te sine, Dats dat men elken gheve tsine, Ende recht niet en late verworghen; Want niemen en heeft sekeren morghen. 15[regelnummer] Och, wie enich dat ic sie, Ic ben met andre int ghedachte.Ga naar voetnoot15,16 Een werdich troest, met onsten vrie,Ga naar voetnoot17 Dats die vroude daer ic na wachte.Ga naar voetnoot18 Scone lief, ic hebbe u alsoe lief 20[regelnummer] Als die heygher doet den valke; Mi es te bat, als ic u sie,Ga naar voetnoot21 Ocht ic die cramp hadde in mijn knie, Ende mijn oghen al vol calke.
[pagina 114]
Hovesch lief, ende goet van gronde, In sach u noit, in ghere stonde,Ga naar voetnoot2 Mijn herte en verblide, als ic u sach:Ga naar voetnoot3 Nu gheeft mi troest met uwen monde, 5[regelnummer] Lieflijc lief, oft wesen mach. Op u ghenaden, Staet mi in staden,Ga naar voetnoot7 Ic ben u vrient; Mi niet en scuut, 10[regelnummer] U niet en veruwt,Ga naar voetnoot10 Ic hebs verdient.Ga naar voetnoot11 Hi mach wel claghen sijn verdriet, Die, tsinen wille, doch eenwerf niet Spreken en mach sijn minnekijn. 15[regelnummer] Ach, alsoe es mi ghesciet. Sie ic op hare, mi dunct si vliet, Die al heeft die herte mijn. Wat holpt ghespelt, Mi en mach gheen ghelt 20[regelnummer] Staen in staden, Noch bosch, noch velt; Maer die mi quelt Mach mi beraden. Wats meerre achten,Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Dan ydel wachten, Na lief te doene Dat es onweertGa naar voetnoot27 Ende langher ghemeertGa naar voetnoot28 Dant es ghewoene.
[pagina 115]
Die al laet kinnen Sijn herte binnen, Dats een ries;Ga naar voetnoot3 Maer die vroede 5[regelnummer] Es in hoede Altoes dies. Die wille vroeden, Hi sal hem hoeden Na sinen staet; 10[regelnummer] Want het es te spade Na der scade Te soekene raet. Vele suchten, Sere duchten 15[regelnummer] Ongheval, Luttel spreken, Dit sijn treken Van minnen al. Die morghen die doet sorghen,Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Die nacht verteret tgoet: Woude die avondt sorghen Alsoe die morghen doet, Het soude noch menech riden Die nu gheet te voet. 25[regelnummer] En es dierGa naar voetnoot25 Soe onghehier,Ga naar voetnoot26
[pagina 116]
No quader venijn Dan wroeghers tonghen Onbedwonghen, Daer minners sijn. 5[regelnummer] Verholen minne (Na dat ic kinne Die waerheit) Beter ware Dan openbare: 10[regelnummer] Dats dicke gheseit. Dat vrouwe seghet Daer ane leghet Luttel cracht. Dat si segghen heden 15[regelnummer] Es somwile ledenGa naar voetnoot15 Eer middernacht. Mi soe en twifelt niet Si en moeten verdriet Dicke doghen,Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Die minnen Dat si ghewinnen Niet en moghen. Mi es ontoghen Ende ontvloghen 25[regelnummer] Dat herte mijn. - En sijt niet erre,Ga naar voetnoot26 En es niet verre, Lief minnekijn! Van minnen te quelene, 30[regelnummer] Ende dat te heleneGa naar voetnoot30 Die men mint, Dats ene pine
[pagina 117]
Daer alle medesine Af verblint. En es gheen wonder Al comt hi tonder, 5[regelnummer] Ende wert vertert,Ga naar voetnoot5 Die sere mint Ende niet ghewint Dat hi beghert. Als God ghebiedt ben ic een dode; 10[regelnummer] Nochtan stervic herde node. Ay God, spaert dat leven mijn! Dat sterven dat moet emmer sijn. Dat u mijn sterven soe si bequame,Ga naar voetnoot13 Hemelrike ic gherne name. 15[regelnummer] Wie dat in enen vollen vate Meer wilt scincken, dats verlies, Het loept al over, sonder bate: Ic hebts gheproeft, sijt seker dies. Als een herte heeft hare kiesGa naar voetnoot19 20[regelnummer] Die haer meer biedt, dats verlies. Ic wille mi selven staen bi Ende van allen menschen keren mi; Ende ic wille hem doen uut minen sinne, Al was hi daer ghewortelt inne. 25[regelnummer] Dats mire herten al te swaer: Een dach dunct mi seven jaer. Die minne wilt draghen, Sonder ghewaghen, Ende daer toe helen, 30[regelnummer] Hi moet in sijn herte Draghen smerte, Ende daer toe quelen.
[pagina 118]
Der minnen leven En was noit ghegheven Bi scoenheden; Maer bi ghelucke 5[regelnummer] Gheeft si haer stucken, Ende doet noch heden. Ic wille liden Ende mi verbliden Den tijt met suere, 10[regelnummer] Tot an den dach Dat comen mach Goede avontuere. Mijn uutvercoren cuccuc nest,Ga naar voetnoot13 Want du mijns herten kerskorf best,Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Blaesbalch in minen sinne, Mijn herte es an u ghevest, Als een clesse aen een becken hest,Ga naar voetnoot17 Dat doe ic u bekinnen! Als die molen maelt, 20[regelnummer] Ende dat coren daelt, Soe clinct si dan die belle. Een quaet wijf soude peysen, Die duvel souder af eysen: Huedes u, gheselle.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] O lieve herte, Mi doet smerte, U verre wesen; Waer ic u bi, Soe waric vri, 30[regelnummer] Ende al ghenesen. Hets beter te sine Een wile in pine,
[pagina 119]
Ende niet bederven, Dan met ghesonden Te sine in sonden, Ende daer in sterven. 5[regelnummer] Scone wijfs te pliene,Ga naar voetnoot5 Ende die tanesiene Te nauwe ende tsere, Dat es een lostGa naar voetnoot8 Die dicke cost 10[regelnummer] Den man sijn ere. Die jeghen wet Sijn kint ontset, Ende met ondade, Ghesciet hem scande, 15[regelnummer] Leet menegherande, Dats clene scade. Meneghe vrouwe Drijft groten rouwe Alsi doet quaet, 20[regelnummer] Dat si te doene Daer na wert coene,Ga naar voetnoot20,21 Mids quaden raet. Dicwile vint, Die loeslec mint, 25[regelnummer] Weth ende raet, Daer hi mede Behout in vrede Dat hem es quaet. Meneghe heeft lijf 30[regelnummer] Ende ziele om wijf Ghewaghet beide, Dat hi te voren Nochtan verloren Hem selven seide.
[pagina 120]
Hets dic mesvallen Hem, die van allen Wilt antworde gheven, Ende van dien dinghen 5[regelnummer] Die hi volbringhen Moet op sijn leven.Ga naar voetnoot6 Eer noet gheseitGa naar voetnoot7 Al die waerheit Heeft meneghen doet,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Ende bracht, int inde, In groten ellinde: Dats jammer groet. Menech swicht ende hoert, Als hi niet en mach voert, 15[regelnummer] Ende dinct nochtan el,Ga naar voetnoot15 Ende toent pays ende vrede, Tot hi siet sijn stede, Ende spelt dan sijn spel. Die na doghet staet,Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Sonder baraet,Ga naar voetnoot20 Dien mach niet deren Enech valsch raet, Noch nijt noch haet, God en saelt weren. 25[regelnummer] Een goeden here Claecht dit sere Sijn lant ghemene, Dat si niet en daden Enen quaden, 30[regelnummer] Groet no clene.
[pagina 121]
Soe wat wi jaghenGa naar voetnoot1 En mach niet draghen, Noch hebben spoet, Wat gode es jeghen; 5[regelnummer] Ende dies wilt pleghen, Ghesciet rampoet. Soe wie dat doet (Om miede of om goet)Ga naar voetnoot8 Den vrient onnere, 10[regelnummer] Hine es niet vrient, Maer hi ontsietGa naar voetnoot11 Die vrientscap sere. Hijs loens wel wert, Die mi verwert,Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Ochte warent te vorenGa naar voetnoot15 Dies ic niet en weet, Ende daer ane leet Mijns lijfs ende toren.Ga naar voetnoot18 Hets dicke ghesien 20[regelnummer] Dat gherne tienGa naar voetnoot20 Die ghene bi een, Die van herten Sijn in smerten, Ochte in gheween. 25[regelnummer] Eens mans mesval Es dicke al gheval.Ga naar voetnoot26 Ere scaedt te male,Ga naar voetnoot27 Ende groet ramspoet Es meneghen goet, 30[regelnummer] Ende lonet wale.Ga naar voetnoot30
[pagina 122]
Die gheven mach Dien doech den dach,Ga naar voetnoot2 Ende es wert,Ga naar voetnoot3 Ende mach ghebieden 5[regelnummer] Allen lieden, Wies hi begheert.Ga naar voetnoot6 Dits wonder Si hi sonder Rouwe ende verdriet,Ga naar voetnoot8,9 10[regelnummer] Die in rampspoet Te male sijn goet Verloren siet. Een aerman Doet dat hi can. 15[regelnummer] [Wat] een aerm doet Dats vromeGa naar voetnoot16 Dat hem [daer] come Af ere ende goet. Die niet en can 20[regelnummer] En es gheen man, Noch hi en doech niet, Daer men dien eert, Die es gheleert, Ende voerwaert tiet.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Beter es conste Dan goet ocht onsteGa naar voetnoot26 Hier, diese can; Want dese af gaen,Ga naar voetnoot28 Daer conste bi staen 30[regelnummer] Moet elken man. Soe meer die herte, Die is in smerte,
[pagina 123]
Die bliscap siet, Soe haer meer rout Ende vernout Al haer verdriet. 5[regelnummer] Ontfermecheit Ende edelheit, Dit sijn twee saken Die van naturen, Tallen uren, 10[regelnummer] Daer doghet es, smaken. Wat herte, daer inne Doghet ende minne Es van naturen, Dan caent gheweren,Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Al sout hem deren, Ende moet hem ruren. Vroude comt gherne,Ga naar voetnoot17 Al seit ment tscherne,Ga naar voetnoot18 Na groet droefheit, 20[regelnummer] Ende groot rampspoet Na groten moet:Ga naar voetnoot21 Dats dicke gheseit. Spelen ende wel singhen, Dese twee bringhen 25[regelnummer] Dicke tsmenschen herte In groter minnen saen,Ga naar voetnoot26 Daer si niet ontgaen En moghen sonder smerte Soe wie dat mint 30[regelnummer] Hi heeft oft sintGa naar voetnoot30
[pagina 124]
Den sanc altoes, Als hi wel weet Dat soe hem steet,Ga naar voetnoot3 Ocht hi es loes.Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Die raet die vint. Ene vrouwe die mint In corten stonden, Eer si verliest Dat si verkiest: 10[regelnummer] Daers na gheen gronden.Ga naar voetnoot8,9,10 En es wijsheitGa naar voetnoot11 Boven tschalcheit Eens wijfs die mint, Noch gheen man 15[regelnummer] (Hoe vele hi can) Sine maecten blint.Ga naar voetnoot16 Menech die mint daer, Daer men een haer Om hem niet en gave, 20[regelnummer] Ende en kan niet, Nochtan, hi siet, Ghetrecken ave.Ga naar voetnoot22 Die mint dien es leet Dat iement steet 25[regelnummer] Na dat hi mint;Ga naar voetnoot25 Want hi en can niet Hars niemen iet Van hem een twint.Ga naar voetnoot26-28
[pagina 125]
Die lief ende leet Van minne weet, Ende hevet ontfaen, Die mach kinnen 5[regelnummer] Die cracht van minnen, Ende leren gaen.Ga naar voetnoot6 Dien God es houtGa naar voetnoot7 Dien es menichfout Beide geluc ende ere; 10[regelnummer] Daer omme en sal Sijn ongheval Niemen claghen tsere. En doghet herte Meerre smerteGa naar voetnoot13,14 15[regelnummer] In ertrike niet, Dan die ontvliet Haer herte, ende siet Dien si ontsiet. Kint ende vader 20[regelnummer] Sijn te gader Saen vereent, Als int verdriet, Of daer deen siet Dat dander weent. 25[regelnummer] Het comt gherne al, Alst comen sal, Recht tenen male, Rampspoet of spoet, Of quaet of goet, 30[regelnummer] Dat wetic wale. Niemen en weet Hoe bi dat leetGa naar voetnoot32
[pagina 126]
Es dicke tspoede,Ga naar voetnoot1 Waer bi men sal In groet gheval Meest sijn op sijn hoede. 5[regelnummer] Menech die bidt Nu dat nu dit, Met herten sere, Ende jaghet sijn leet Daer hijs niet en weet, 10[regelnummer] Ende sijn onnere. Hets dicke gheschiet Datti doet niet Te male en was,Ga naar voetnoot12,13 Die men doot hiet 15[regelnummer] Ende voer doot liet, Als dese Pallas.Ga naar voetnoot16 Dans wonder nietGa naar voetnoot17 Dat groet verdriet Heeft therte, ende rouwe, 20[regelnummer] Alst doen siet Daer af en sciet Noit doer trouwe.Ga naar voetnoot20,21,22 Die anxt der doet Die es soe groet 25[regelnummer] Datti verwint Al ongheval, Ende minne ende al, Als hi beghint.
[pagina 127]
Dat es wijsheit Wie scade ende leitGa naar voetnoot2 Emmer hebben moet, Datti die minste kiese, 5[regelnummer] Eer hi al verliese, Beide lijf ende goet. Een dogdelijc manGa naar voetnoot7 Ende die doghet can, Doet enen doghet ter vaert,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Daer een dorper felGa naar voetnoot10 Ghedeilen niet en can wel Dan hem wijst sijn aert.Ga naar voetnoot11,12 Menech heeft prijs Ende heet oec wijs 15[regelnummer] Dies niet en wert,Ga naar voetnoot15 Daer dicke die man Die wijsheit can, Niet en es vermert.Ga naar voetnoot18 Een verdient, 20[regelnummer] Al es hi vrient, Loen wel selken stont, Die wel gheneest Hem die gheweest Heeft siec, ende doot ghewont. 25[regelnummer] Dicke verkiest Wanneer verliest Een man, na dwijf, sijn kint, Soe sere met herten, Dat hi der smerten 30[regelnummer] Sijns wijfs vergeet î mint.Ga naar voetnoot25-30
[pagina 128]
In dorste aen gaenGa naar voetnoot1 Noch bestaen Gheen man soe coene, Dat wel angheet 5[regelnummer] Ende besteet Een wijf te doene. In noet, in anxte, in pine, Versiet altoos te sine,Ga naar voetnoot8 God en steet hem bi, 10[regelnummer] Ende brinct altoes haer ellende Ten besten ende, Ende maectse van al vri. Het heeft onteert Ende oec verkeert 15[regelnummer] Menich man sijn wijf, Ende bracht in pine Met haren venine, Ende benomen dlijf. Die daer goet laet 20[regelnummer] Daert es bestaetGa naar voetnoot20 Ende wel bepijnt,Ga naar voetnoot21 Ic hope hem baet Ende niet en scaet, Som wile een twijnt.Ga naar voetnoot23,24 25[regelnummer] Als God den wint Selken beghintGa naar voetnoot26 Te keerne west, Soe moet al goet Sijn ende spoet, 30[regelnummer] Ende comen best.
[pagina 129]
Menich mesdoet Die reine ende goet Waren ghenoech van live, Hadden scaemte 5[regelnummer] Na hare betaemte Noch maegden, noch wive.Ga naar voetnoot1-6 Enen quaden es leet Dat yemen steet Na doghet, ocht goet, 10[regelnummer] Om datti staet Na sonde ende quaet, Ende el niet en doet.Ga naar voetnoot12 Doght van reinen vrouwen Brinct in een berouwen 15[regelnummer] Meneghen sire sonden,Ga naar voetnoot15 Die daer in bestorven Lichte, ende verdorvenGa naar voetnoot17 Te lest in [ware] vonden. Wat manne die troest. 20[regelnummer] Een maget, ende loestGa naar voetnoot20 Van sondeliker daet, Die en mach niet sterven Noch verderven, Sijns en moet sijn raet.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Die const can, Sijt wijf sijt man, Ocht es wel gheleert, Die heeft geen noet, Al es hi bloet, 30[regelnummer] Waer hi hem bekeert.Ga naar voetnoot30
[pagina 130]
Die waerheit steet Daer saen te gheet Die loghene altoes,Ga naar voetnoot1-3 Ende rouwe ende leet, 5[regelnummer] (Eer hijs selve weet,) Es sine, die es loes.Ga naar voetnoot6 Menech ontsiet Hem die vliet, Van anxte der doot, 10[regelnummer] Dies dicke niet en pliet Die int verdriet Es al te groet.Ga naar voetnoot7-12 En bleef noit herte Langhe in smerte, 15[regelnummer] Die trouwe minde, Sine bleef vertroestGa naar voetnoot16 Ende oec verloest Van gode, int inde. Troestelike woert 20[regelnummer] Sijn goet ghehoert In alder stont Elker herten, Die es in smerten, Ende ghewont. 25[regelnummer] Die wel beghint Ende niet en volint Dat en es niet voldaen; Maer die volgheetGa naar voetnoot28 Ende vol steet 30[regelnummer] Sal loen ontfaen.
[pagina 131]
Sanc ende spel Die hulpen wel Der herten bede, Die verteert 5[regelnummer] Es ende besweert Met rouwen ende lede. Alse hare tweeGa naar voetnoot7 Met herten wee Te samen comen, 10[regelnummer] Ende met staden Haer herte ontladen, Dat moet hem vromen.Ga naar voetnoot12 Een vrouwe die hulpen Wilt ende stulpen 15[regelnummer] Eens mans rouwe, Die en sal niet scheden Hi en si te vreden Van hem, dats trouwe. Wat niet en can 20[regelnummer] Ghedoen een man, Noch toe ghebringhen, Dat heeft toebracht Met hare cracht Dwijf saen, met cleinen dinghen. 25[regelnummer] Een wijf doet spreken Dicke ende breken, Des wille niet en hadde een man,Ga naar voetnoot27 Can si ghenekenGa naar voetnoot28 Met haren treken 30[regelnummer] Hem, daer si wilt an. Lijf, eer minnen Troest van ghewinnen
[pagina 132]
Noet, dit sijn dinghen Daer om spreken moet Dicwile quaet ende goet Een man sonderlinghe. 5[regelnummer] Ghelijc dat trect,Ga naar voetnoot5 Nature die wect, Ende minne die bint Daer saen die herte Met comt in smerte, 10[regelnummer] Als hi dit kint.Ga naar voetnoot10 Dicke es coene Die dinc te doene Die ghene die mint, Die hi spade 15[regelnummer] Sprake ocht dade Ende minde twint.Ga naar voetnoot16 Eens menschen herte Es dicke in smerte Ende vroude alsoe groet, 20[regelnummer] Datti en conde Een wort met monde Ghespreken om een doot.Ga naar voetnoot22 Door grote vroude Rouwe ende oec trouwe 25[regelnummer] Dat herte ontfeet.Ga naar voetnoot25 Verlieset wale Sijn cracht te male, Dicke eer ment weet. Na groet mesval 30[regelnummer] Es boven al Ghelijc in smake:Ga naar voetnoot31 Dats, als si twee,
[pagina 133]
Dien beide was wee, Sijn te ghemake. Een siet dicke ghescien, Die hem af tien 5[regelnummer] Den sonden clein no groet, Groet onnere ende scande, Ende wreken gode sijn ande An meneghen, voer sijn doet.Ga naar voetnoot3-8 Menich man en can niet ghespreken 10[regelnummer] Al soude hem therte breken, Van volheiden ende van smerten, Wanneer hem vrouden Ghedinct, als in ouden Sijn onghelux ende smerte. 15[regelnummer] Dat prisic sere Dat goet ende ere Vele ghesciet den goeden, Ende scande ende scade Die onghenade 20[regelnummer] Altoes doen den vroeden. Het comt te love Soe wie te hove,Ga naar voetnoot21,22 Sijt vroech of spade, Eest quaet of goet, 25[regelnummer] Wat yement doet, Na elcs dade. God es ghewone Met visione
[pagina 134]
Sijn vrient te sprekene ane, Ende hem te gheven troest (Tot si sijn verloest)Ga naar voetnoot3 Ende nemmermeer af te gane. 5[regelnummer] Men seit dat drome ...... sijn ende fantome Ende anders twint, Maer drome die dieden Somwile den liedenGa naar voetnoot9 10[regelnummer] Diese hem ontbint.Ga naar voetnoot10 Heren, cnapen, Vrouwen, papen, Staen alle na tgoet, Ende comen gherne, 15[regelnummer] Al seit ment tscherne, Waer ment hem doet.Ga naar voetnoot16 Dicke ghevelt, Alse vertelt Een man sijn leven, Dat hem yetGa naar voetnoot19 20[regelnummer] Dan goet gheschiet, Ende wert ghegheven. God ghestaetGa naar voetnoot22 Dat een ontsaedtGa naar voetnoot23 Dicke wert van herten, 25[regelnummer] Op dat te badtGa naar voetnoot25
[pagina 135]
Vroude hare stadtGa naar voetnoot1 Hebben na die smerten. Dan es volmaect, Die vroude smaect 5[regelnummer] Ierst elken wale, Wanneer ten inde Comen es ellinde Scone tenen male. Men seit: dats mort,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Verraders wortGa naar voetnoot10 Selden nie soe bleven, Hen wert vertoent Ende dicke gheloent Dat selken tleven.Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Vele lieden jaghen Ende waghen Vele om niet, Dat, onghequelt, Een ander velt, 20[regelnummer] Ende te hans ghesciet.Ga naar voetnoot20 Niders tonghen Hebben ghesonghen Quaet van di, Condijdt ghekeren, 25[regelnummer] Ende al in eren, Soe lieghen si. Wat doech een here al sonder ere? Ende een clerc al sonder lere?
[pagina 136]
Ende een maecht al sonder docht? Ende wijn die niemen en verhocht?Ga naar voetnoot2 Ende een coman onghetrouwe? Ende een onscamel vrouwe? 5[regelnummer] Dit sijn de sesse saken Die de werelt scanden maken. Als mi vrient te lenen bidt, Ontseggic hem, ic weet wel dit, Hi heves in sijn herte toren; 10[regelnummer] Lenic hem dmine? ic hebbe verloren Beide mijn goet ende minen vrient; Nochtan soe en hebbicx niet verdient. Men vinter van sessen ene Die gherne ghelden dat si ontlenen.	voetnoot1 Fridankes bescheidenheit, von Willelm Grimm, Göttingen, 1834. voetnoot1 Vergeet, vergaat. voetnoot10 Te nieute, te niet. voetnoot14 Wroeghers, beschuldigers. voetnoot16 Gheet niet mede, gaet niet, gedydt niet wel. voetnoot18 Den meneghen, velen. Sire, zyner. voetnoot20 Ocht, of. voetnoot2 Sans adieu. voetnoot4 Lettel vonden, luttel gevonden. Saen, spoedig. voetnoot5 Hen es, het en is, daer en is. voetnoot8 Stat, plaets. voetnoot9 Smeken, vleien. voetnoot10 Doghet, deugd. voetnoot13 Merken enz. Wanneer men de drie eerste letters van het woord afneemt blyft er ken staen. De zetregel zou dus zyn: opmerken is niet genoeg; men moet leeren kennen. voetnoot18 Over, voor. voetnoot21 Heelen (verzwygen) is myn ordensregel. voetnoot2 Het staet my nogthans wisselvallig. voetnoot7 In ghere niet el, ik begeer anders niet. voetnoot9, 10 Het ware onrecht zoo my die gene, wiens slaef ik ben, niet beloonde. voetnoot11 Onvergouden, onvergolden. voetnoot19 Ghescint, lasterlyk geschonden, bedorven. voetnoot4 Si, enz. Het hart wordt hier vrouwelyk genomen, gelyk eenige regels hooger de herte. Zie daerover Bilderdyks Verklarende geslachtlyst, verbo hart. Vernoy is verdriet. voetnoot7 Dinen voor die. Dyne hoop zouden nog de brusselaers zeggen, voor die hoop. voetnoot9 In dien ghesaet, daer toe gezet; op dien regel. voetnoot17 Gheren, begeerte. voetnoot23 Bidt den. In 't HS. staet biden, welk laetste dan alleen geen feil zou zyn wanneer deze twee regels als het slot van de vorige twee moesten beschouwd zyn. voetnoot1,2 Byna letterlyk als in Reinaert, V^s 1035, 1036. voetnoot12 Den scemelen, den scamelen, den arme. voetnoot14 Verwandelt, verandert, verschiet. voetnoot20 Odevaren, ooyvaren. Versta: men zoude ze aen de tong kennen. voetnoot7-9 E ende E, enz. Waerschynlyk bedoelt de dichter iets dat hem voorgevallen is ten jare 1252. Mag men hieruit besluiten dat deze spreuken tot de XIII^e eeuw behooren? voetnoot16 Op mijn lijf, d.i. ik zweer het u op myn leven. voetnoot21 Lachter is laster. voetnoot7 Riet sire verde, rydt het zyner vaert, gaet het zynen gang, ontvlucht het my. voetnoot11 Minnic nie, min ik ooit. voetnoot17 Hen es, het en is, daer en is. voetnoot22 Rampt, voor ramp. De wortel van het woord is rammen, dat is, stooten; gelyk druk van drukken stamt. De t komt er by voor te, als in het gestoot-Te. voetnoot24 Vergouden, vergolden. voetnoot26 Vromen, baten. voetnoot11 Die mi heeft ghemaect, die my begiftigd heeft. voetnoot13 An, jonde; van het verbum onnen. voetnoot18 Doen leidert ic, te lezen: doen leiderdic, toen ging het met my erger. De wortel is leeden, freq. leederen, leed hebben, leed doen. voetnoot26 Dorren, durven voetnoot28 Buten kere, in een verkeerde gesteltenis, dwaes, verdoold. Zie Huydecoper, op Melis Stoke II, bl. 428. voetnoot1 Liden, voorbygaen. voetnoot6 Sleet, slaet. voetnoot7 Tee, voor teen. Zie Bilderdyks Verklarende Geslachtlyst, op Tee en Teen. voetnoot8 Doghen, smartlyden. voetnoot13 Clinke, de deurklink. voetnoot15 En alwaer hy den hoef niet meten mag, waer hy niet verder mag dan de deur. Hoef was oudtyds een grondmaet, en ook de afgemeten grond zelve. Over het woord kan men nazien Grimm's Deutsche Rechtsalterthümer, bl. 535. voetnoot20 Hem, hun. voetnoot22 Ghebonden. Het woord rymt niet op tonghen; doch wanneer men dit laetste zonder op de g te drukken goed uitspreekt (byna als tong-en) en het eerste als gebonnen, dan is het ten minsten een halfrym. voetnoot4 In rasten, in ruste. voetnoot5 Met vrouden liden, in vreugd doorbrengen. voetnoot11 Souden, zou hem. voetnoot21 Cluse. Het rym vordert cluve, dat is kluft of kloft, gekloven opening, gat. voetnoot24 Va, vang. voetnoot26 Strael, pyl. voetnoot30 Sidi, zyt gy. voetnoot9 Sonder sneven, zonder missen. Sneven is eigenlyk vallen. voetnoot13 Herscap hulde, de vriendschap de toegenegenheid van heeren. voetnoot21 Meswinde, miswending, casus adversus, adversitas, onspoed. Von der Hagen, in zyn Wörterbuch op Gotfried von Strassburg's Tristan verklaert het woord door misdaed, malversation; doch dit is niet volkomen juist. voetnoot22 Want al wat zy doen komt eindelyk (in dinde) op bedrog neêr. voetnoot25 Delen. Het woord rymt niet op menen. Wellicht moet men lezen lenen, of iets dergelyks. voetnoot1 Ghelt. In 't HS. staet gheelt, eene meer verharde uitspraek, gelyk men soms by vlamingen hoort. voetnoot3,4 Daerom houde ik my als een mindere broeder. De koorde (het cordekijn) was een teeken der orde. Vergelyk bl. 102, V^s 21. voetnoot8 Op trouwe. Hier zou iets moeten volgen, dat in 't HS. ontbreekt. voetnoot2 Offerhande. In Sebastian Frank's Spruchwörter, naer de laetste uitgave van Guttenstein (Francfort-am-Mein, 1831, bl. 177) leest men: Der plaffen Geiz hat bey den Teutschen ein Spruchwort gemacht, dass man spricht: Es war kein Winter nie so kalt, Noch kein Pfaff nie so alt, Dass er der Kohlen begehrt, Die weil das Opfer währt. voetnoot15,16 Hoe eenzaem ik ben, nooit ben ik alleen, met myn gedachten. In het HS. staet mi voor met. Waerschynlyk bleef de t in de pen. voetnoot17 Onsten vrie, vrye gunst. voetnoot18 Vroude, vreugd. voetnoot21 Te bat, nog beter. voetnoot2 In sach, ik en zag, in ghere, in geene. voetnoot3 Mijn herte en verblide, of myn hart verblydde. voetnoot7 Staet my by. Over dit in stade staen vergelyk myne Mengelingen, bl. 47. voetnoot10 Stel u niet te ruid, niet te ruw, aen. voetnoot11 Ten ware ik het verdiende. voetnoot24 Meerre, meerder; en zoo ook elders naerre, voor nader. Het superlatief werd door de bloote versterking der r uitgedrukt. voetnoot27 Onweert, versmadelyk. voetnoot28 Ghemeert, gemard, gewacht. voetnoot3 Ries, dwaze. voetnoot19 Die morghen enz. Deze tegenstelling van morgen en avond wordt dikwyls gevonden. Zoo ook in Fridankes Bescheidenheit, bl. 58: Mich grüezent iemer sorgen Zem êrsten an dem morgen. Den morgen sorget menneglich, So ist der âbent vröuden rich. Hete ein âbent des er gert, Er waere tûsent morgen wert. voetnoot25 En es, daer en is. voetnoot26 Onghehier, vreeslyk. voetnoot15 Leden, verleden, vergeten. voetnoot19 Doghen, lyden. voetnoot26 Erre, gramstoorig. voetnoot30 Helene, verzwygen. voetnoot5 Vertert, vertreden. voetnoot13 Bequame, aengenaem. voetnoot19 Kies, keus. voetnoot13 Cuccuc, met de duitsche u (oe). voetnoot14 Best, bist, zyt, bent. voetnoot17 Hest, kleeft. voetnoot24 Huedes u, hoed u des. My is deze spreuk duister. voetnoot5 Te pliene, te plegen, daer mede verkeeren. voetnoot8 Lost, lust. voetnoot20,21 Dat zy naderhand zich wel verstout te doen. voetnoot6 Op sijn leven, of straf van zyn leven. voetnoot7 Ongedwongen gezeid. voetnoot9 Doet, gedut, gefopt; van het verbum doten, dutten, dotten, waervan ook het fransch ra-dotter, en het engelsch dote. voetnoot15 El, anders. voetnoot19 Doghet, deugd. voetnoot20 Baraet, bedrog. voetnoot1 Rampoet. Waerschynlyk te lezen rampspoet. In het oud fransch heeft men rampo, crampe, en in Hecarts Dictionnaire Rouchi-français leest men voor Ramposne une volée de coups de baton. voetnoot8 Miede, loon. voetnoot11 Ontsiet, lees ontsint (stelt zyn zin daervan). voetnoot14 Verwert, verwaerd. voetnoot15 Warnet, waerschuwt. voetnoot18 Toren, verdriet. Versta: waer het einde van myn leven verdriet zou aen lyden. voetnoot20 Tien, trekken; bi een tien, samenkomen. voetnoot26 Gheval, goed geval. voetnoot27 Te male, by wyl. voetnoot30 Wale, wel. voetnoot2 Dien gaet het den geheelen dag wel. voetnoot3 Es weert, is bemind. voetnoot6 Wies, wes, wat. voetnoot8,9 Dat hy zonder rouw of verdriet zy. voetnoot16 Vrome, batelyk. voetnoot24 Voorwaerts trekt, voortgaet, in zyn zaken gelukt. voetnoot26 Onste, gunst. voetnoot28 Want deze verlaten den mensch. voetnoot14 Dat en kan 't niet uithouden, dat moet zich lucht geven. voetnoot17 Vroude, vreugd. voetnoot18 Tscherne, tot schertsen (al zegt men 't om te spotten). voetnoot21 Moet, welgemoedheid. voetnoot26 Saen, spoedig. voetnoot30 Sint, stelt zyn zin op. voetnoot3 Dat het met hem zoo geschapen staet. voetnoot4 Of wel hy veinst, hy is een bedrieger. voetnoot8,9,10 Vreezende de gelegenheid te verliezen van te bezitten hetgeen zy zoo geerne heeft (verkiest), namelyk een man. Ondoorgrondelyk schepsel! voetnoot11 En es, daer en is. voetnoot16 Of zy slaet hem blind. voetnoot22 Aftrekken, het voorwerp van zyne liefde vaerwel zeggen. voetnoot25 Na dat, in de nabyheid van wat. voetnoot26-28 De zin van deze drie regels is my zoo duister, dat ik er geen verklaring weet aen te geven. voetnoot6 Zelf onderwyzen gaen. voetnoot7 Wien God genegen is. voetnoot13,14 Geen hart verdraegt meerder smart. voetnoot32 Dat leet, dat het leed. voetnoot1 Tspoede, te, by den voorspoed. voetnoot12,13 Dat hy niet teenemael dood was. voetnoot16 Pallas. Een pallas of pallast, is een zwaerd; doch dit schynt hier nier bedoeld. Misschien moet men aen zekeren marktguikelaer denken, thans nog paillasse geheeten. voetnoot17 Dat en is geen wonder. voetnoot20,21,22 Als het (namelyk het hart) de handelwyze ziet van haer, van wie het, uit getrouwheid, nooit scheiden kan. Voor daer zal men vermoedelyk daert lezen moeten. voetnoot2 Leit, leed. voetnoot7 Dogdelijk, deugdzaem. voetnoot9 Doet eenen anderen spoedig wel. voetnoot10 Dorper fel, een domkop. voetnoot11,12 Niet anders oplevert dan hem zyn aert ingeeft. voetnoot15 Die 't niet waerd is zoo geheeten te worden. voetnoot18 Vermert, vermaerd. voetnoot25-30 Een man die zyn vrouw verliest stelt soms zyn hart zoo zeer op een overgebleven kind, dat hy er zyne vrouw door vergeet. I mint is vermoedelyk een schryffeil; en zou men misschien moeten lezen vergeten vint. voetnoot1 In dorste, voor en dorste, daer en zou niet durven. voetnoot8 Versiet, let op. De zin is: merk wel op, dat er niemand in nood zoolang blyven kan of God staet ze toch eindelyk by. voetnoot20 Bestaet, besteed, wel besteed. voetnoot21 Wel bepynt, met moeite verworven. voetnoot23,24 Ik hoop dat hem geen kleinigheid (twint) zal schaden. voetnoot26 Selken, aen de zulken. voetnoot1-6 Menig vrouwspersoon, die nu een slecht leven lydt, zou rein en goed zyn, zoo slechts de meisjens en de wyven nog de schaemte hadden, die haer betaemt. voetnoot12 El, anders. voetnoot15 Menigeen van zyne zonden. voetnoot17 Lichte, wellicht. voetnoot20 Loest, verlost. voetnoot24 Of daer zal uitkomst voor hem zyn, of hy zal zich redden. voetnoot30 Hem bekeert, zich begeeft. voetnoot1-3 De waerheid houdt stand, waer de logen altoos spoedig vergaet (te gheet). voetnoot6 Is het lot van hem die bedriegen wil. voetnoot7-12 Menigeen ontziet zyn vluchtenden vyand uit angst voor den dood, terwyl degene, die in al te groot verdriet zit, niet op gelyke wyze handelt (dies niet en pliet). voetnoot16 Of zy werd getroost. voetnoot28 Volgheet, volgaet, vervolgt. voetnoot7 Wanneer er twee. voetnoot12 Hem vromen, hen baten. voetnoot27 Waertoe de man geen wil zou hebben. voetnoot28 Gheneken, genaken, naderen. voetnoot5 Soort zoekt soort. voetnoot10 Zoodra hy het kent. voetnoot16 Twint, geenzins. voetnoot22 Om een doot, al stont er de dood op. voetnoot25 Ontvangt het hart rouw, enz. voetnoot31 Zy, die van aert overeenstemmen. voetnoot3-8 Menigeen ziet dikwyls dat er oneer en schande gebeurt aen hen, die het zondig kwaed niet willen afleggen, en dat God de hem aengedane belediging (ande) wreekt, enz. voetnoot21,22 Het strekt tot lof of verdedigt zich voor het gerecht? De zin is duister, en het is onzeker of soe wie hier op zyn hoogduitsch moet genomen worden. voetnoot3 Verloest, verlost. voetnoot9 Dieden, bedieden, hebben beteekenissen. voetnoot10 Ontbint. Deze spreuk heeft iets van den aenvang des ouden vlaemschen Roman de la Rose, volgens het door my gevondene handschrift: Het seit menech dat in drome Niet el en es dan idele gome, Logene ende ongewarichede; Nochtan heeft men, ter meniger stede, Dicke die drome vonden waer, Ende die dinc gescien daer naer. voetnoot16 Doet, overdoet, geeft. voetnoot19 Yet, voor niet. voetnoot22 Ghestaet, staet toe. voetnoot23 Ontsaedt, ontzet, ontsteld. voetnoot25 Te badt, te bet, te beter. voetnoot1 Stadt hebben, plaets grypen. voetnoot9 Dats mort, dat is jammer, dat is beklaeglyk. Daer men oudtyds moort riep ter aenklachte van een verraderlyk feit, zoo beteekende dat moort in de gemeene spraek niets meer dan iets dat wraek roept. voetnoot10 Wort, voor woorden. voetnoot14 Tleven. De zin dezer spreuk, indien ik my niet misgisse, komt hier op nêer: het is toch jammer dat het gegeven woord van verraders maer zelden zoo lang houdt, tot men hen kan aentoonen en beloonen van dat zy als verraders leven. voetnoot20 Te hans ghesciet, dadelyk te beurt valt (velt). voetnoot2 Verhocht, verheugd.

Vorige Volgende

Oude rymspreuken.

Van alderhande sprokene, clein notabel verskine.