It ferset

6

Ik rik nei de kontaktkaai - de tiid ljochtet wer op: 1:46 - jou wer gas en foegje yn.

Op 'e autostoel njonken my leit de kassetterekorder. Hy moat syn libbensferhaal kwyt. It deistige notulewurk leit der al: de telegramstylsjoernalen yn sa'n fiifentweintich plastifisearre Rabobankagindaatsjes oer de ôfrûne fearnsieu, dêr't er syn gong troch it triennedal yn fêstlein hat. It waar, reisôfstannen te foet, op 'e fyts en yn 'e auto, boadskippen, famyljenijs, besites, putsjes wurk en tsjerkegong, foarmje de fêste bestândielen fan dizze deiboekjes.

Dêrneist is der de steapel opstellen op skriuwblokpapier oer bibel en godstsjinst, wittenskip en moraal, ûnder it motto: Terug naar woord en belijdenis! Allegear yn it Hollânsk fansels, de taal fan boppen, de taal fan it gesach. Hy hat nea in leafhawwer fan Fryske preken west. Dan is it of docht God de klompen út by de efterdoar en komt er op sokken de keamer yn om in brochje mei te iten. God mei it Frysk ferstean, prate docht Er der net yn.

Dy opstellen foarmje in stream fan warskôgingen tsjin de wurken fan de Antikrist en syn trawanten, fakentiid ferpersoanlike troch predikanten dy't de âlde preester Eli neifolgje yn syn sloppens: Zijn zonen brachten een vloek over zich en hij heeft hen niet eens berispt.

Hoe't dat beteart, is bekend: Eli viel achterover van zijn stoel naast de poort, brak zijn nek en stierf. Want de man was oud en zwaar. Ik seach dêr de âld-grienteman by sitten, yn it sintsje, tsjin 'e muorre neist de winkeldoar, Sibe Koal, de hannen gear op it grouwe liif.

[p. 92]

Ferrifeljend, want hy kaam nea yn tsjerke. Hy hie winliken ek gjin soannen. Mar âld, swier en sleau wie er wol.

Us heit beslút dy stikken yn 'e foarm fan in devys:

Want ik ben verzekerd. Dat slot is de yntroduksje fan syn moaiste tekst út it Romeinebrief:

Want ik ben verzekerd, dat noch dood noch leven, noch engelen noch machten, noch heden noch toekomst, noch krachten, noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Here.

♦

De plaat fan de brede wei en it smelle paad, ynliste op tripleks, hong boppe oan 'e treppen. Hy like op in guozzeboerd, dêr't de fjilden foar de pionnen op ûntbrieken.

Troch in trijehoek, oan 'e boppekant yn 'e midden, stoarre it alsjende each fan God.

Doe't ik lêzen learde, begûn ik de plaat pas echt te wurdearjen. Ik fûn him in stik nijsgjirriger as de lêsplanke op skoalle. Tegearre mei ús heit siet ik him te besjen op de tafel yn 'e keuken.

Op 'e foargrûn stienen minsken dy't noch gjin reisdoel keazen hiene. Se wifelen noch. Oan 'e brede, goed begeanbere wei, de weg des verderfs, mei WELKOM boppe de poarte, kaamst fuortdalik by in dûnsseal mei in wapperjende flagge dy't it opskrift Wereldgezindheid hie. Der stiene ek wachtsjende rigen foar it Koninklijk theater.

‘Hoedatsa? Heart de keninginne ek op 'e brede wei?’

Us heit skodholle en fage him by de noas lâns.

‘Nee, ús keninginne is herfoarme. It slacht op 'e pracht en preal.

Sûnde en ûnleauwigens komme yn alle lagen foar.’

In eintsje fierderop stie de Bank van lening. Dêr hie ik ek wat noed oer.

‘Is in bank van lening itselde as de boerelienbank? Ik ha dochs ek in bankboekje?’ Hy knikte.

[p. 93]

‘It giet om minsken dy't tinke dat jild lokkich makket. Do kenst it ferhaal fan dy rike jongeling: Het is gemakkelijker dat een kameel gaat door het oog van een naald, dan dat een rijke het Koninkrijk Gods binnengaat. It stiet derby: Mattheüs 19:24. En sjoch, de boppeseal is een speelhuis.

‘Kinst dêr spultsjes dwaan?’

‘Dêr spylje de minsken om jild. Gokke en spekulearje. Yn oandielen. Kinst yn ien klap smoarryk wêze of alles kwyt. Dan bist bankroet.’

Ik herhelle dat wurd in pear kear. Bang kroet. It klonk gefaarlik.

Foar de bank stie in man oan in tafel dêr't minsken har omhinne ferkrongen. Hy hold in buordsje omheech. Loterij stie dêrop.

‘Lotterij. Dêr hat heit dy taart mei wûn op de bazar!’

Us heit lake.

‘Dat is wier, mar de opbringst wie foar de evangelisaasje.’

Lykwols siet oan dy taart no dochs in luchtsje, fûin ik.

It wie drok op 'e brede wei, minsken yn 'e pronk protten gear foar de huzen fan fermaak. Yn 'e fierte wie oarloch: mannen op hynders swaaiden mei swurden en skeaten mei in kanon. Hearde de oarloch by de brede wei? Ik tocht oan 'e oarloch fan omke Egbert en oan wat Brune syn heit sei: ‘In alpenklots is in fredesmûtse. Dêr moatst sunich op wêze.’ Sunigens hearde by it smelle paad, dêr koest donder op sizze.

Gefaarlik ticht by it slachfjild lâns ried in treintsje dêr't boppe stie Zondagtrein. Dat snapte ik net.

‘It giet om de sneinshilliging. Dy masinisten en kondukteurs wurkje op snein en ferfiere minsken dy't de dei fan God foar harren eigen fersetsjes brûke.’

It smelle paad, de weg der zaligheid, dy't by in hege berch op bochte, wie berikber troch in doarke yn in muorre dêr't boppe stie: De enge poort. Der stiene in tsjerke, in sneinsskoalle en in sikehûs oan. Yn 'e fierte skuorde in liuw driigjend oan syn keatling. Op dizze wei wie it lang sa drok net, hy rûn by ôfgrûnen lâns en waard muoisum beklommen troch sljocht klaaide minsken.

[p. 94]

Op in paadwizer stie swart op wyt de bestimming fan beide wegen: Dood en verdoemenis foar de brede wei, dy't yn 'e fierte einige yn in lôgjend fjoer, tonger en wjerljocht, en Leven en zaligheid foar it smelle paad. Heech boppe de berch sweve in gouden stêd, mei ingels yn folle flecht en dêr wer boppe in gouden skiep. De krúste palmtûken ûnder de kroan, krekt as de bonken op in seerôversflagge, wiene ek fan goud.

Alles wie útlein mei bibelteksten. Dus wa't lêze koe dy wist it wol. Wat my winliken nij die wie dat oer it ravyn tusken de brede wei en it smelle paad op in pear plakken brechjes boud wiene. Oer it fierste seachst noch immen oerstekken nei de goeie kant. Koest, ast de huzen fan wille hân hiest en de hjittens fan de helle begûnst te fielen, maklik oer it stekje kladderje en it lêste stikje smelle paad nimme, efter de liuw, om sa dochs noch dy kroan en dy tûken te bemasterjen.

Mar neffens heit koe ik my dat better út 'e holle sette. Hy rekke fol fjoer op 'e tekst.

‘Dy iene man dêr op dat brechje sjocht no hoe ferbline er west hat, hoe't er syn hiele libben fersmiten hat. Dy man wurdt sa pinige troch syn berou dat er himsels ek noch wol tekoart dwaan kin. Hy is noch net oan 'e oare kant fan dy ôfgrûn! Hast eins gjin kâns mear om noch behâlden te wurden ast ien kear bleat stien hast oan de ferliedingen op 'e brede wei.’

Ik beskôge it mantsje nochris. Dat hie flink de stap deryn. Fan pine gjin spoar. Dy soe net oer de leuning springe, dêr wie ik wis fan. Mar de tekst dy't derby stie, Luc. 16:26, makke my letter, doe't ik him opsocht, wol kjel: ...er is tussen ons en u een onoverkomelijke kloof, opdat zij die van hier tot u zouden willen gaan, dit niet zouden kunnen, en zij vandaar niet aan onze kant zouden kunnen komen. It die dus bliken dat dy hiele brechjeboel mar sabeare wie. Gewoan in wreed grapke. Dat mantsje hoegde net te springen. Dat foel dalik mei dy hiele barte de ôfgrûn yn.

♦

[p. 95]

Neat stiet him sa tsjin as it fertoanen fan ûnwissens en ûnwittendheid op de preekstoel. Oer in dûmny dy't by it oanroeren fan in kwestje as de foarsjennichheid Gods in pear kear útrôp:

‘Wij weten het niet, broeders en zusters,’ hie er in bûnich oardiel:

‘In stumper yn in toga.’

It opfallendste skaaimerk fan syn skriuwbloktsjûgenissen is dat er der sels, hoe fersekere ek, net yn foarkomt. Syn eigen persoan is spoarleas opgongen yn de schare die niemand tellen kan út de Iepenbiering fan Johannes. En as sadanich sizze se dus folle minder oer himsels as de nije kategory dy't ik no op 'e bân fêstlis: alles wat syn ûnthâld oer him opslein hat. In opmerklik ferlet, mei it each op syn ôfkear fan partikuliere ferslachjouwing en ferhalen.

‘Ik soe myn libben beskriuwe wolle, mar skriuwen giet my tsjintwurdich sa min ôf.’ As wie it in tydlike kwestje. En sa is it.

Ik ha him net frege wêr't ynienen dy driuw weikomt. Ik tink dat ik it wol begryp. Hy wol de balâns opmeitsje, ear't de dea him oer it mad komt. De ôfrûne wei ferwurdzje. Hy hat yn 'e rekken dat de minske makke wurdt fan wat er meimakket. Hy wol himsels noch yn feilichheid bringe yn syn libbensskiednis. De foltôge tiid: tsjin fergien bestân. In hiel oar soart fersekering as dy út it Romeinebrief, al wol er der fansels wol deeglik de foarsjennichheid fan God mei oantoane.

De lûddrager like him in hânsum middel. Hy hat syn stim noch. Hy diktearret.

By It Hearrenfean wurkje se oan 'e dyk. Ien helte is ôfsletten. In mobyl ferkearsljocht lit ôfpaste ferkearsstreamen efter elkoar troch. It begjint wer te reinen. De lege, krekt asfaltearre rydstrook oan myn rjochterhân spegelet as in iisbaan.