Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 2

[172. Het dorp Eichem]

De tongval die ten platte lande, in de westelijke omstreken van Ninove tot aan Geeraardsbergen, dus in het vlek Sotteghem en in de dorpen Eichem, Appelterre, Voorde, Vloerseghem, Godveerdeghem, St. Lieven's Essche, Op-Hasselt, Aspelaar, enz. gesproken wordt, wijkt nog al van de tongvallen van Ninove en 't Paiottenland en van Geeraardsbergen af. Zoo wordt in dezen tongval de zoogenoemde zware e der Zuid-Nederlanders (in 't geijkte noord-nederlandsch a), als een ij uitgesproken, meestal met een voorslag van i. De woorden armoede (ermoede), gaarne (geerne), varken (verken), waardig (weerdig), kermis, enz. luiden er dus als ijremoei, giijrn, viijrken, wiijr-

[p. 338]

dig, kiijremes. Ook in de woorden leven en levendig komt deze klank voor (liijven en liijvendig). De niesklank komt ook nog, hoewel in tamelijk geringe mate, in dezen tongval voor.

172. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van het dorp Eichem.

Medegedeeld door den heer J.B. van Langenhaeke, student in de rechten, te Leuven. Augustus 1873. (In nederlandsche spelling.)

11. Der was 'ne kieër 'ne maan die twieë zonen ou.

12. De jongste zaai tege zij voar: voar! gee maai 't dieël van 't goed da maai toekomt. En a verdiljdjegen eier 't goed.

13. Jo-mor, ieënige dougen der noar, veruisdegen de jongste zoon, noar dat en aal zij goe baai ieën geschrapd ou, noar e vijr land, woar en zij goed in ontucht verliijfdegen.

14. As en na alles opgedoan ou, kwamp er ne griueten ongersniued in da' land, en a begoest zelf ijremoei te laaien.

15. En a trok em op en a veruurdegen em oan 'ne rijke van die streek. Den deze zond em op zij landgoed om de vijrkes te wachten.

16. Na zoo 'n ziue giijrn zijnen buik gevoeild emmen mee de schellen die de vijrkes outen; moar niemand en gaf z' em.

17. Moar a kieërdegen in zij zelven en a zaai: oeveel briued en emmen de knechten in mij voars uis nit te veel, twijlend da'-'k-ik ier van onger vergoan!

18. 'K za' opstoan en baai mij voar goan en em zeggen: voar! 'k em tegen a en tege den emel gezondigd.

19. 'K en ben nimmer wiijrdig aën zoon genoemd te werren; b'andeld maai gelek ieën van a knechten!

20. En a stond op en a gink baai zij voar. Moar zij voar zag en va' vijrre kommen; a ou kompassie mee em, liep em tegen, viel oan zijnen als en kustegen-em.

21. En de zoon zaai: voar! 'k em gezondigd tege den emel

[p. 339]

en tegen a; ik en ben nimmer wiijrdig aën zoon genoemd te werren.

22. Moar de voar zaai tege zijn knechten: ost oujer! bringd a ga 't ieëste klieëd da' ge vendj, doev-ed em oan, stekt em ne rink op d' and en schoenen oa' zijn voeten.

23. Oltje e vatj kalf, sloav-ed diued, da' we 'nen kieër wel eten en kiijremes agen.

24. Want mijne zoon ier was diued en a es liijvendig gewurren: a was verloren en a es weer gevonnen. En doarop begoeste ze goeie sier te mouken.

25. Moar zijnen ouisten zoon was op 't veldj, en as en weer kwamp, en tegen uis was, iuerdegen-en spelen en zingen.

26. A riep ieën van de knechten en a vroeg em wat dat da' was.

27. Den dieënen zaai em: a bruur es kommen, en a voar eed e vatj kalf diue gedoan omdat-en-em gezond weer ziet.

28. Doarop moktegen den dezen em kwoad en a en wildjegen ni binne goan. Zij voar kwam tijn buite, en begonnen 't em te vrougen.

29. Moar a verantwordegen em en a zaai tege zij voar: zie 'ne kieër oeveel joar da' 'k a nid en dien, en da' 'k va' liijven a orders nit te buite gegoan en em, en g'en etj ga maai nog niuet gieënen bok gegeven om mee mijn vrinjen op 't eten.

30. Moar as-ter 'ne zoon komt die zij goed mee 't slecht vravolk verdisterweerd eet, tijn doe je gaai em e vatj kalf diue!

31. Moar de voar zaai em: zoon! gaai zijd altiues baai maai en aal da' 'k em es 't a.

32. Moar wa moeten fieësten en oons vereugen, omdad a bruur diue was en dat en weer liijft, dat en verloren was en dat en gevonnen es.

Aanteekeningen.

De oa klinkt tusschen o en a in, meest naar de o overhellende; ieë klinkt als de duidelijk hoorbare tweeklank ie, gevolgd door een naslag van toonlooze e. De ou die in de plaats van volkomene a staat, klinkt eigenaardig dof.

11. 'Ne kieër, een keer, eens; zie vs. 11 bl. 316 II.

[p. 340]

12. Verdiljdjegen, verdeelde; zie vs. 12 bl. 333 II op dieëldege. Even als verdiljdjegen, hebben in deze vertaling ook de volgende woorden den vlaamschen vorm op egen: veruisdegen, verhuisde; verllijfdegen, verleefde, door bracht; veruurdegen, verhuurde; kieërdegen, keerde; kustegen, kuste; iuerdegen, hoorde; moktegen, maakte; wildjegen, wilde; verantwordegen, antwoordde.

Eier, hun; zie vs. 12 bl. 327 II op ulder.

13. Jo-mor, ja maar; zie vs. 25 bl. 283 II.

15. Wachten, hoeden; zie vs. 15 bl. 169 II op wachten.

17. Da'-'k-ik, dat ik ik, dat ik; zie vs. 17 bl. 218 II.

19. Nimmer, saamgetrokken uit niet meer; ook in vele hoogduitsche tongvallen komt dit nimmer (nümme), uit nicht mehr saamgetrokken, voor.

B'andeld, behandeld.

Kompassie, medelijden; zie vs. 20 bl. 198 II.

22. Ost oujer, haast u.

Ga, gauw. Zie vs. 20 bl. 329 II en vs. 22 bl. 271 II op ga.

Vendj, vindt, met den niesklank.

23. Oltj, haalt, met den niesklank.

Sloav-ed diued, sla het dood.

Kiijremes, kermis, feest; zie vs. 23 bl. 238 II.

Agen, hagen, houden; zie vs. 23 bl. 336 II op aven.

25. Iuerdegen, hiuerdegen, hoordege, hoorde; zie vs. 25 bl. 336 II.

28. Tijn, toen; zie vs. 15 bl. 327 II op tons.

29. En g'en etj ga, en gij en hebt gij, en gij hebt niet; zie vs. 17 bl. 218 II en vs. 25 bl. 147 II.

30. Verdisterweerd, doorgebracht, verknoeid basterdwoord van 't fransche détruire, en overal in Nederland in de volksspreektaal in gebruik. Zie vs. 15 bl. 214 II.

Tijn doe je ga, dan doet gij gij, dan doet gij; zie vs. 17 bl. 218 II.