De Lantaarn voor 1798

[p. 124]

XXIV. Vervolg van eene Westphaalsche Democratie.

N^o. II. 't Is veel gemaklijker een schuit te bestieren dan een schip, de stad Schoonhoven te regeeren dan Amsterdam , en dit laatste dan de geheele Republiek. Komt 't 'er op aan voor een plaatsje als Schoonhoven regenten of repraesentanten uittezoeken, de kleinheid van dit stadje maakt de geheele burgerij bekend met die voorwerpen, welke tot de Municipaliteit of Magistratuur 't bekwaamste zijn; en de weinige belangrijkheid van zulke oorden maakt, dat iemand zeer ligt, zich niet alleen op 't regeerings kussen zetten, maar 'er zelfs op figureeren kan: en dat zonder verzuim van affaires!

Geheel anders is 't geleegen met dat Hooge Collegie, welk volgens 't plan van Constitutie de oppermagt des Bataafschen Volks vertoonen, en zijne Wetgeevende magt in handen hebben zal. De ingewikkelste belangens der Republiek zijn 't voorwerp der discussiën van dit Collegie; waarin over alles wat tot de staat- en regeerings-

[p. 125]

kunde, de finantiën, de krijgsmagt en haare werkzaamheid te water en te land, de koophandel, in één woord, alles wat den lande voor- of nadeelig is, in 't breede voor en tegen gereedentwist wordt. Nu was 't eene oude mode, kunde van eenig onderwerp te moeten hebben, om bevoegt te zijn 'er over te spreeken; en bij de uitgestrektheid der werkzaamheeden van de Nationaale Conventie, moet men een extra-knap man zijn, om zich niet extra-belachlijk te maaken bij de des kundigen.

(Dat men mij verschoone, zo ik 't waage te zeggen, dat in de geheele Republiek geen getal van honderd perzoonen, begaafd met die uitgestrektheid van kundigheeden, vereischt tot 't speelen van de personnagie van Repraesentant des Bataafschen Volks voor handen zij: in welke - zal men zeggen - gewaagde stelling ik wenschte mij te bedriegen.)

En eilieve, waar toch is die groote voorraad van luiden, welke in zich den Staatsman, den Rechtsgeleerden, Finantier, den Generaal, Admiraal, den Waterloopkundigen, den Koopman, Fabrikant, den Land- en Zee-bouwer vereenigen? En schoon ieder lid der Nationaale Conventie wel juist niet gehouden zij, eene motie over ieder deezer vakken te doen, is hij evenwel gehouden zijne stem over de motie van een ander uittebrengen: van wat gewicht nu is de uitspraak van een blinden over de kleuren?

[p. 126]

Ik heb, zo mij voorkomt, noch iets ter materie dienende te zeggen over dit onderwerp. De regeeringskunde is eene weetenschap, gelijk alle andere kunde, die door oefening verkreegen wordt. Neemt den schrandersten koopman, die nimmer zitting hadt in eenig Collegie van regeering, zet hem op een bof uit zijn kantoor in de zoal der Nationaale Conventie, en ziet welke figuur hij 'er in maaken zal.

Wilt gij een model eener praktikaale regeeringskunde, betracht 't militaire weezen, en let op de progessie van bestier: soldaat, korporaal, sergeant, vaendrig, lieutenant, kapitein &c. Even zo moet, in een welgeörganseerd gouvernement, 'er eene progressie in de administratie zijn. Gelijk niemand van bedaarde zinnen het commando van een vloot aan een matroos zal toebetrouwen, zo wenschte ik, dat wij in de geleegenheid waren, als iets zeldzaams te bewonderen, dat een partikulier van niets tot de hoogste regeerings-post eensklaps wordt verheeven.

Bij 't invoeren van eene nieuwe orde van regeering, houdt 't zwaar deezen regel aanstonds aantekleeven; maar wanneer de regeering eens in beweeging gezet is, wenschte ik, dat 'er in de regeerings-posten, even als in 't militaire weezen, een voortgang van bevordering was, welke regel 't zij den Stemgerechtigden tot het maaken van Kiezers, of beter den Kiezers tot

[p. 127]

het maaken van Regenten ten gedeeltelijken richtsnoer zou kunnen dienen.

Dat het mij geöorloofd zij te neemen Amsterdam tot een model, en mijne gedagten door eene ruuwe, eene zeer ruuwe schetze optehelderen:

Stemgerechtigden in een Wijk stellen hunne Wijk - meesters aan.

Deeze stellen aan, of maaken eene nominatie voor Regenten van Weeshuizen, Commissarissen van Kleine Zaaken.

Deeze tot de hoogere Rechtbanken.

Hier uit wordt gemaakt de aanstelling van 't geen in de plaatze van Burgemeesters Kamer gekomen is.

Uit deeze worden alleen verkooren de Leden van Provinciaal of Departementaale Bestuuren: indien zij noodwendig worden geöordeeld.

Laatstelijk wordt niemand in 't Collegie der Hooge Repraesentanten des Bataafschen Volks toegelaaten: ten zij hij in de subalterne vakken van bewind preuves van bekwaamheid gegeeven heeft.

Naarmate men de nominatiën ter vervulling der afgaande Regenten bepaalt tot een dubbel-, tot een drie- of vier-tal, en 't volk uit dezelve de electie gunne tot de hoogste regeerings-commissie incluis, geeft men dit volk invloed op 't regeerings-werk, en houdt men de Regenten in een trap van afhanglijkheid van 't zelve.

Deeze voet van regeering prijst zich onder

[p. 128]

anderen al aanstonds aan door de volgende voordeelen: Daar alle waereldsche zaaken haaren leertijd hebben, zou 't zeker wel zonderling zijn, dat de regeeringskunde alleen hiervan eene uitzondering maakte, en dat zij, even als 't zwemmen in de eende-kuikens den mensch werdt aangeboren. In de voorgestelde klimming in de administratie, ontwikkelen zich trapswijze de kunde en bekwaamheeden van den Regent.

De mensch is overal dezelve, 't zij hij draage een muninicipaal-sjerp, of eene uniforme. Alzo is bij den magistraatsperzoon het vooruitzicht van bevorderinge een prikkel tot naarijver, een spoorslag tot eene nauwkeurige vervullinge der plichten, aan zijn post verknogt.

Ten derde: 't Is in de uitoefening van ampten, die den mensch bekleeden met eenig gezag, dat zijn karakter zich best leert kennen. Lezer! 'k weet niet, of gij ondervinding hebt van zeereizen. Alvoren zich intescheepen, kijkt men na een goeden schipper om. Men kiest 'er een uit; de man schijnt aan de wal een engel! of is 't; maar pas is men 't gat van Texel uit, of, niemand op zijn schip meer t'ontzien hebbende, wordt hij een duivel. Even kunnen ook de magistraats-perzoonen zijn. Hierom beveelt een goed stelzel van regeering den burger in subalterne posten te beproeven, bevorens men hem in Hooger Regeerings-Collegiën plaatze.

[p. 129]

In spijt van al 't moeijelijke dezer taak, staat men, volgens 't plan der Constitutie, de vrijheid tot 't stemmen van een collegie van Kiezers, die de Hooge Repraesentanten des Bataafschen Volks zullen aanstellen, zelfs aan die geenen toe (zie Art. 40.) die niet kunnen leezen of schrijven; en den Kiezers, van welke men vordert, dat zij de Nederduitsche taal kunnen leezen en schrijven, en van zekere gegoedheid zijn (zie Art. 61 en 63.) worden verder in 't maaken van Repraesentanten de handen geheel vrijgelaaten; zonder natedenken, dat de keur van deeze laatsten iets van meer zorglijkheid is, dan die van een Municipaal voor Purmerend .

Dit is 't geen ik noem' het tweede bewijs der Westphaalschheid onzer Democratie.