Verzameld werk. Deel 6. Beschouwingen over literatuur. Het dagelijks brood I. Keur uit de brieven in dagbladen 1906-1929

[p. 852]

Aantekeningen bij Gramophonische tijdingen

blz. 635: De Gramophonische tijdingen verschenen in de Standaard tussen 16 December 1928 en 14 April 1929; zij behoren dus tot het laatste, wat V.d.W. heeft gepubliceerd (de laatste bijdragen in de N.R.Ct zijn van Jan. '29). Het zijn eenvoudig recensies van daartoe toegezonden Columbia-platen. Soms klinkt het als niet meer dan een boeiend ingeklede propaganda voor de Columbia-producten, maar telkens wordt het tot een zeer persoonlijke verantwoording van muziekgenot, en tot typisch Woestijniaanse zelf-ironie; enige malen tot zuivere lyriek. Cornette die over deze Gramophonische Tijdingen in de Kon. Vl. Academie een voordracht hield (Karel v.d. Woestijne en de Muziek, Versl. en Meded. Jan. 1935) wijst er terecht op, dat deze artikelen enerzijds getuigen van een nog onverzwakte veerkracht en onverflauwde goede luim, maar dat anderzijds tekens van een voorgevoel van de dood er in zijn na te speuren. De onderwerpen waren natuurlijk gegeven met de ter beoordeling gezonden platen; een eigen voorkeur komt echter duidelijk genoeg uit.

In deze artikelen komen herhaaldelijk storende miszettingen voor, die in deze heruitgave zo veel mogelijk zijn verbeterd. De data boven de brieven zijn steeds die van de Standaard.

blz. 638 voorl. r.: het geeft mij op de zenuwen (naar het Fr. donner sur...) = het slaat mij op de zenuwen, tast mijn zenuwen aan.

blz. 639 r. 6: Daargelaten de vraag... Zo meende ik te moeten lezen inplaats van Daargelaten, ik vraag... in de Standaard, waarbij de zin niet loopt.

blz. 640 r. 14: den dirigent als contorsionist te zien fungeeren en den eersten bombardon aanhoudend bedreigd te zien... In de Standaard

[p. 853]

stond inplaats van den dirigent: de dingen en de eerste bombardon. / contorsionist = slangenmens.

blz. 641 r. 15: gij woont op het platteland en gij hebt rheumatiek... Deze passage is weer een voorbeeld van zelf-ironie; in die sfeer past ook de door V.d.W. gaarne in komische situaties gebruikte naam: van Compernolle. Men herinnere zich Triphon van Compernolle uit ‘De Droom’ (dl II, blz. 888 en volg.). Vgl. ook het begin van de brief van 30 Dec.: ik zat, als naar gewoonte, papier met inkt te bemorsen.

blz. 644 r. 25: die men zich denken kan. In de St. las men; die men zich denken laat, blijkbaar een niet gecorrigeerde contaminatie van twee zegswijzen.

blz. 638 r. 8: die bij den aanvang wellicht kon verbluffen...; voorzover dit Debussy betreft, toonde V.d.W. dit verbluft zijn zelf in zijn eerste besprekingen. Vgl ‘Pelléas et Mélisande’ in dit dl, blz. 229 en de aantek. daarbij. Vgl. ook blz. 670.

blz. 648 r. 6, 18 en 25: Volga = Wolga; de spelling met V naar het Frans.

blz. 649 r. 22: waar, voor het overige, het symphonische gedicht... verbeterd uit Stand.: waarvoor het overige, het...

blz. 650 r. 17: wanneer nu juist de Renaissance begonnen is... Aan dìt probleem wijdde V.d.W. speciaal aandacht in zijn inaugurele les te Gent ‘Het begrip Renaissance’ (dl V, blz. 410 en volg.).

blz. 652 r. 5: in der eeuwen loop; het woord loop is als onmisbaar, door mij toegevoegd. Dit, of een soortgelijk, zal in de Standaard zijn uitgevallen.

blz. 654: brief van 20 Jan. 1929. De grote bewondering voor Bach en de diepe betekenis die diens muziek voor het geestelijk leven van V.d.W. had, bleken reeds in verscheidene stukken in de N.R.Ct. Men zie daarover de aantek. bij blz. 388.

blz. 655 r. 18: De wijsheid van het ‘reeds gaat het avond worden’. Speciaal in deze ontroerende passage leeft, wat Cornette noemde: het voorgevoel van den dood. / r. 25: naar de uitvoering, Stand.: waar / r. 29: executie, Stand.: excentie.

blz. 656 r. 7: laten volgen met, onzuiver voor: volgen door / r. 13: zooals het geval is...; het woordje is, werd door mij, als blijkbaar uitgevallen, hersteld.

[p. 854]

blz. 657 r. 25: de Johannes-Passion. Over deze Passion schreef V.d.W. in de N.R.Ct van 25 Jan. 1910, Av.B., deze vergelijkend met de Mattheus-Passion.

blz. 658: brief van 10 Febr. 1929. Deze brief is belangrijk om de uitspraak van de voorkeurliefde, ‘nu ik oud aan het worden ben’, voor Mozart en van de gronden daarvan, vooral omdat in zijn vroegere muziekbesprekingen Mozart nooit uitvoerig aan de orde kwam. r. 5: zegt hier niet heel veel; zo meende ik te moeten lezen in plaats van de Standaard: hoeveel.

blz. 659 r. 2-4: maakt Mozart ... lang niet zoo indrukkelijk figuur van revolutionnair. Het purisme indrukkelijk staat hier merkwaardig binnen het gallicisme figuur maken van!

blz. 660 r. 8: En dat schijnt alleen misschien, dat ik oud aan het worden ben. Ik vraag mij af, of na misschien niet enige woorden zijn uitgevallen. Bijv.: er door veroorzaakt of er op te wijzen. / r. 16: gemoeid, verbeterd uit St.: bemoeid / r. 21: die met niets te maken heeft...; met, dat blijkbaar in de St. was uitgevallen, is hersteld.

blz. 661 r. 4: E flat, Engelse benaming voor Es (in de St.: Eflat) / voorl. r.: van den levenswil; de St. had: naar den levenswil.

blz. 663 r. 24: meer-uitvoerig werk, verbeterd uit Stand.: meeruitvoerings-werk.

blz. 665 r. 12: en op de; Stand.: van op de / r. 18: naast la Barrientos te plaatsen...; tussen Barrientos en te stond in De Stand. een overtollig niet.

blz. 666 r. 6: het tragisch-fatale onder eene schijnbare gemoedelijkheid onderlijnt. Ik meende uit de St.-tekst het woordje dat, tussen fatale en onder te moeten schrappen. Mogelijk ook schreef V.d.W.: niet zonder of zelfs: niet onder.

blz. 667 r. 21: In letterlijken zin! misschien niet juist? Zo is de tekst in de Standaard. In ieder geval zal Misschien (met hoofdletter) wel een nieuw zinnetje moeten inleiden.

blz. 668 r. 1: het woordje uitbreidt is vrijwel onleesbaar.

blz. 670 r. 1: waar dit, verbeterd uit Stand.: waar die / r. 26: zich alle krachteffecten ontzeggen; zich, waarschijnlijk in de St. uitgevallen, is toegevoegd.

blz. 671 r. 15: een doos, de laatste letter is onleesbaar, maar zal wel s moeten zijn.

[p. 855]

blz. 675-683: Brieven van 31 Maart en 14 April '29.

Het is belangwekkend V.d.W.'s Wagnerwaardering in de loop der jaren te volgen. Wagner-verering was bij de symbolisten, die V.d.W. in zijn jeugd zo na lagen, algemeen. Geen wonder dan ook, dat hij 2 Mei 1911 in de N.R.Ct (Ocht. A.) zijn ervaren bij de uitvoering van de ‘Ring’ noemt: ‘een meêleven van vertrouwd, van innig-gekend, maar steeds nieuw, steeds frisch, steeds doortrillend en bezaligend meesterwerk’. In de krant van 6 Oct. 1911 (Av. B.) schreef hij over een opvoering van de Meistersinger onder leiding van de zeer-geprezen Otto Lohse, maar zijn ergernis over het bourgeois-publiek op deze gala-voorstelling van de Brusselse groothandel zit hem erg dwars. Op 12 Mei 1912 (Ocht. A). draagt een artikel al de veelzeggende titel ‘Der Fall-Wagner’, Hij spreekt van een opgeschroefde verering, die voorbij is, acht nu, dat in de ‘Ring’ ontzaglijke krachten verspild zijn aan een nogal pueriele fabel. Het blijkt een ‘kolossale tetralogie’, maar systematisch-bedacht, zodat men meer mee-begrijpt dan mee-voelt. Tristan echter blijft hij zeer hoog stellen: ‘het is de breede stroom der armzalige en eindelooze menschelijkheid’. Gelijksoortige waarderingen in ‘Wagner-Festival’ (N.R.Ct 6 Mei '14, Ocht. B.). Na de oorlog sluit hij zich aan bij het enthousiasme van velen als de Wagner-opvoeringen worden hervat. (Muziek te Brussel, N.R.Ct, 1 Maart 1921, Av. B.). In de hier herdrukte brieven kan men naast blijvende bewondering een nieuwe critische reactie op Wagner constateren.

blz. 678 r. 21: in de Standaard las men: dat het, na herhaald gehoor, en bij beter begrip dat collectieve hijgen steeds smartelijker wordt. Hier zijn blijkbaar (door V.d.W. in slordigheid, of door de zetter) twee zinsconstructies gemengd: ‘dat het ... smartelijker maakt’ en ‘dat ... het hijgen smartelijker wordt’. Door het te schrappen is dit verbeterd / r. 29: op de gemeenschap, verbeterd uit de Stand.: of de gemeenschap.

blz. 679 r. 17: zelfs; de Stand.: zelf / r. 29: op hun zelf; de Stand. of hun zelf.

blz. 680 r. 11: des dichters; de Stand.: der dichters / voorl. r.:

[p. 856]

vinden. V.d.W. heeft blijkbaar zijn zin niet overgelezen; na vergeefs, in de vorige regel, moet er immers niet vinden staan, maar: zoeken.