Samen bergopwaarts!

[p. 91]

XII.
Stilte.

Le silence est l'élément, dans lequel se forment les grandes choses.
Maeterlinck.

Het leven.... dat is niet de drukte en beweging om ons, niet het rustelooze menschengedoe en stemgeraas, geen wielgeratel of muziekgeschal, geen toiletvertoon of deftigheidspraal.... het leven.... het is in ons. En alleen in de stilte wordt het ons geopenbaard.

In de stilte vernemen wij de stem onzer ziel, en als wij haar spreken laten en wij leggen ons oor te luisteren, dan gevoelen wij dat die ziel meer is dan ons klein, lichamelijk bestaan met zijne aardsche moeiten en zorgen, en dat zij onvergankelijk is en blijven zal, als ons aardeleven reeds lang zal hebben opgehouden.

[p. 92]

Maar de kinderen der wereld glimlachen om ons. Zij loochenen dieper zielsbestaan, - betoogen dat het heiligste in ons slechts een product is van hersenfuncties en houden vol dat niets is realiteit dan wat getast kan worden met sterfelijke handen.

De kinderen der wereld weten niet van het heilige bewegen der ziel, gelijk kunstenaars het weten en geloovigen, en zij, die hoog denken of in de reine extase der liefde zijn.

Niet ieder kan uiten wat hem de ziel beweegt. Slechts zij, die den kus der goden hebben ontvangen, is die macht gegeven, en dan bruisen er gouden melodieën, verklankend de aandoeningen der ziel, of rijzen op het doek lijnen en kleuren, die wakker roepen het hoogste. Zeg den dichter, den schilder, den beeldhouwer, den componist dat het alles is suggestie en triomfeerend zullen zij u wijzen op het gedicht, het doek, de beeldengroep, de compositie; geen ingespannen hersenarbeid zou dàt wonderbare kunnen hebben geven, dat van een ander leven spreekt dan dit nietige aardsche, dat ééne, dat met schatten wordt betaald, omdat het goddelijke er uit spreekt, waarnaar iedere menschenziel dorst, er wekkend een huivering van geluk.

[p. 93]

In stilte - in ongestoorde stilte alleen komen wij tot begrijpen van onszelf, - kunnen in ons geboren worden en groeien de Ideeën, - wordt alles in ons verhelderd door inwendig licht.

Wilt ge u bereiden tot zware taak, - wachten u dagelijks moeilijke plichten en wordt toewijdende arbeid van u gevraagd; - voelt ge in u de roeping òp te streven naar een heilig ideaal, ga alleen, ga gansch alleen met uwe ziel; - en gij zult terugkeeren in uw werkkring, grooter in kracht, onverwinnelijk voor het Booze of Lage.

Jezus ging in de woestijn, vóór Hij aanving zijn leven van offer en lijden.

Er is een stem in de stilte, die spreekt tot de ziel. In de ruischende stilte van het woud, in de gewijde stilte eener kerk, in de geheimnisvolle stilte van den nacht is die stem, die ons weten doet het ongewetene en doet zien het ongeziene. Waar geen wetenschap nog is doorgedrongen, in de donkere velden van het mysterie voelen wij de onomstootelijke waarheid en een zuiver licht gaat branden in ons, met teere stralen, verlichtend alle dingen met wondere klaarte.

En in tijden van bezorgdheid en verdriet leggen

[p. 94]

wij onze armen om die stilwitte vlam en staren in haar troostend schijnsel.... En zij, die om ons zijn, begrijpen niet de vredige uitdrukking van ons gelaat, den klaren glimlach in onze oogen.... Zij weten niet dat wij hebben de zekerheid van het niet-alleen-zijn en dat wij onze zwakke menschenhand voelen vastgehouden.

En wederom in de stilte van dreigend gevaar, in de stilte van een doodsbed, in de stilte van het liefdegeluk, die tot de menschen komen in het leven, spreekt de geheimzinnige stem tot de ziel met nadruk van iets anders dan het wufte aardeleven; maar velen willen haar niet verstaan. De oppervlakkigen, de zwakken, de slechten, wier zielen hol zijn en leeg, zij willen niet luisteren, niet zwijgen. Zij moeten veel woorden zeggen, veel domme, klinkende woorden, wevend daarmede een breed gordijn, dat verbergen moet de inwendige leegte of donkerheid, vreezend de aanklacht der ziel, die tot hen komt in de stilte.

Menschen, die elkaar onverschillig zijn, of heimelijk haten, en verbergen willen hun diep innerlijk leven, durven niet samen zwijgen, want de afkeer, nu zoo zorgvuldig bedekt onder beleefde termen, zou dan te voorschijn komen.

[p. 95]

Let eens op bij dat dwaze samentreffen van allerlei elkaar nauwelijks bekende personen als afternoon-teas en dergelijke de pijnlijke stilten, door gastvrouw en gasten angstig bestreden, ieder zoekend naar een onderwerp ter bespreking en aangrijpend de onbeduidendste bewering, om stilte te voorkomen, die wondere stilte, die waarheid eischt en aan ernst verwant is.

Stilte.... zij kan meer zeggen dan woordgeklank, dat nooit zoo volkomen benaderen kan het heilige.... de taal der stilte is etherisch en fijn....

Wat is sympathie anders dan het geluidlooze spreken van twee zielen, die elkaar vreugdevol herkennen; en hoe zouden anders personen, die elkaar volkomen vreemd zijn, bij het eerste samenkomen voelen een trilling van geluk, wetend dat hunne zielen nu elkaar gevonden hebben en bewust zijn dat van stonde aan, zij elkaar volmaakt zullen verstaan.

Qu'est ce que la sympathie?

C'est qu'on s'entend avant de se parler.

Wie het wereldgewoel ontvlucht en zoekt de stilte en luistert naar de stemmen, die er spreken,

[p. 96]

hij ziet zijne ziel ontluiken als een bloem en streelt de teere schoonheid met voorzichtige vingeren. En wie haar zóó kent en liefheeft, hij kan haar niet meer bezoedelen door onreine daden of onedele gedachten. Maeterlinck spreekt van: ‘les fondeurs en votre âme, habités par les anges.’

En deze engelen houden er wacht.