De Goede Kameraad. Honderd jaar kinderboeken

Woord vooraf

Een ‘boekverkooper’ van het goede soort, zo werd Tj. van Holkema bij zijn overlijden door collega's genoemd. Een goede boekverkoper beperkte zich in 1891 niet tot het bestellen van boeken ‘bij den uitgever’. Wat hij in zijn winkel verkocht, had hij gelezen en soms zelfs ‘gemaakt’.

Tjomme van Holkema en S. Warendorf jr. waren beiden van dat goede soort. Zij kenden elkaar door de boekwinkel van Scheltema & Holkema. Tj. van Holkema was daar sinds 1868 de directeur, S. Warendorf jr. de jongste bediende (vanaf 1877). Het boekverkopersvak was kennelijk zo boeiend dat beiden ook boeken gingen produceren. Tj. van Holkema in 1882 en S. Warendorf jr. in 1886. Na het overlijden van Tj. van Holkema zorgde de weduwe Van Holkema voor een samensmelting van hun activiteiten, lang voordat het fusievirus de boekenwereld zou besmetten.

Als wapenspreuk koos de nieuwe uitgeverij ‘Volhardt & Waect’. Helaas vermelden de archieven niet waar die spreuk vandaan komt, noch waarin volhard moest worden of waartegen gewaakt. Hij is halverwege de jaren dertig uit de boeken verdwenen. Toch hebben volharding en waakzaamheid zeker bijgedragen aan de eeuw kinderboeken waarop Van Holkema & Warendorf nu terugkijkt.

Het kinderboek krijgt vanaf het begin een belangrijke plaats in het algemene assortiment. Eerst waren dat vooral vertalingen van buitenlandse klassiekers, daarna ook historische verhalen van vaderlandse bodem, prentenboeken en jeugdromans.

Joh. Braakensiek, vanaf 1886 de politieke tekenaar van het weekblad De Amsterdammer (later De Groene Amsterdammer, een uitgave van Van Holkema & Warendorf), heeft het aanzien van dat kinderboekenfonds in belangrijke mate bepaald. Door zijn omslagen en illustraties maakte hij Willem Roda van E. Heimans, De lotgevallen van Tom Sawyer van Mark Twain, de boeken van Captain F. Marryat, C.Joh. Kieviet, P. Louwerse en Suze Andriessen tot een goede kameraad voor velen.

Van Holkema & Warendorf heeft altijd een voorzichtig maar handig beleid gevoerd. Wie de geschiedenis overziet, zal tot de conclusie komen dat de uitgeverij geen voortrekkersfunctie heeft gehad, maar graag reageerde op ontwikkelingen in het veld. Het eigen gezicht dankt zij aan prominente auteurs als C. Joh. Kieviet, P. Louwerse, Dick Laan, Jaap ter Haar, Wim Hofman en Imme Dros. En aan de ‘bibliotheken’: De Goede Kameraad, de Oranjebibliotheek, Het Kransje, Primula Veris of De Geïllustreerde Lelie-Bibliotheek, series boeken met een herkenbaar uiterlijk.

Hoe goed dat herkenbare uiterlijk werkte, blijkt uit de woorden van Victor van Vriesland: ‘Er was een serie kinderboeken die, als ik mij niet vergis, getiteld was “Oranjebibliotheek”. Dit sloeg duidelijk op de kleur van de band en niet op de inhoud van de boeken [...] Uit deze serie weet ik nog één boek: De pleegdochter van de goochelaar. Van dat boek heeft vooral de laatste zin indruk gemaakt: “Zelfs de neus van de markies glansde met buitengewone

glans.” Structureel, zou men tegenwoordig zeggen, was die zin een meesterlijke afsluiting van dat hoofdstuk, en daarvoor was ik als kind gevoelig, meer dan voor de feiten van het verhaal zelf.’

Als dit jubileumboek net zo'n glanzende neus oplevert als die van de markies heeft u er weer een goede kameraad bij.