Uitstel van executie

[p. 29]

Vierde hoofdstuk

Zondags gingen ze met zijn drieën uit wandelen. De lange, beenige, kaarsrechte vader. Uit zijn hand met den zegelring, die zijn stok omklauwde, bengelden een paar castoren handschoenen. Zijn grijzende snor was in een accolade geplakt tegen zijn ingevallen wangen. Zijn gouden lorgnet glom, het kettinkje van die lorgnet glom, de leeren onderstukken van zijn laarzen glommen. De eenigszins corpulente mevrouw van Ruttenvelde in haar mauve mantelpak met een bontstola over haar toch al breede schouders en boven haar blozende gezicht een ronde hoed met kleine trillende veertjes. Tusschen hen beiden in, de uit zijn krachten gegroeide jongen, die leek op zijn vader, in een grijs norfolkpak met een platte boord en een blauwe das met witte moesjes. Ze wandelden zonder eenige zucht tot avontuur langs altijd dezelfde buitens. Onderwijl vroeg Han honderduit, over politiek, over de sterren, over de nieuwe spoorbrug, over de magnetische pool. Zijn vader vond het aangenaam te kunnen doceeren. Hillegien zweeg. De jongen kende bij zijn belangstelling geen voorkeur. Hij vroeg lukraak en drenkte zijn wezen in de kennis, die hem door deze gesprekken toevloeide. Het was als nam hij geestelijk voedsel in voor een week tot ze weer langs de buitenplaatsen zouden wandelen. De school verzadigde hem niet. Daar verveelde zich het vlugge kind en het erge was dat hij niet spelen kon. Hij begreep eigenlijk

[p. 30]

niet wat spelen was. Hij had geen broers of zusters, misschien dat dit hem parten speelde. Letters leeren was leuk geweest, maar lezen? Kinderboeken boeiden hem niet. Sprookjes nog minder. Tot zijn negende jaar was de verveling hem een plaag. Soms keerde zijn moeder haar naaidoos om en was hij een middag zoet met opruimen van de door elkaar gevallen knoopen en spelden. Zoo kwam de middag door. Toen hij een jaar of negen was begonnen populair wetenschappelijke verhandelingen hem te interesseeren. Dikwijls kon men hem 's middags aan de groote huiskamertafel vinden zitten met een deel van zijn vaders encyclopaedie voor zich, terwijl zijn stiefmoeder aan den anderen kant van de tafel Jaeger ondergoed verstelde. Han las en leerde, zonder werkelijke geestdrift, zonder echte nieuwsgierigheid, maar ten gevolge van een soort geestelijken geeuwhonger. Feiten, vaste stevige feiten daalden neer in zijn holle innerlijk en hij las en las, opdat de leegte geen oogenblik vergeefs op voedsel zou wachten.

Een oogenblik ging het er op lijken dat hij een vriendje zou krijgen. Er werd gebeld en de bleeke zoon van den koster stond voor de deur. Toen Mina opendeed zei hij niets, hij zette zijn voet naar binnen en bleef staan grinniken.

De meid hakte de knoop door: ‘Moet je soms jongeheer Han hebben? Allez, vort, ga dan maar naar boven, hij zit op zijn kamer.’

Boven in het zijkabinet, waar Han nog steeds, nu

[p. 31]

in een groot zwart ijzeren ledikant sliep, haalde Jan iets uit zijn zak, wat hij Han aanbood. Een uileprop was het. Dit werd het begin van een verzameling curiosa, die de jongen aanlegde en waarbij zijn vriendje hem hielp. Er verschenen een slangenhuid, fossielen, een vuursteen, dien Han voor een voorhistorischen pijl aanzag en langzamerhand een rij fleschjes met water uit de voornaamste rivieren van Nederland. De kinderen schreven met hun netste hand etiquetten, hielden boek in een schrift, waarin ze met roode en zwarte inkt hun schatten beschreven. De voornaamste bekoring van het verzamelen lag in dit ordenen en administreeren. Doch aan de vriendschap met Jan van den koster, die zijn vader oogluikend geduld had, kwam een einde, daar Han eensklaps werd overgeplaatst naar een andere school. Hij was toen bijna elf jaar en zat in de vijfde klasse. Zijn onderwijzer was een gemoedelijke, gulle man, die joviaal met zijn leerlingen omsprong. Op zekeren dag kwam de vrouw van den apotheker bij Hillegien op visite.

‘En wat zegt U van het jonge span?’ lachte de bezoekster. Mevrouw van Ruttenvelde begreep niet waarover haar gast het had. Het bleek dat de onderwijzer zich het goedmoedige grapje veroorloofde, Zwaantje, het dochtertje van den apotheker, met Han te plagen. Het was een volkomen onschuldige aardigheid, maar de notaris liet er geen gras over groeien en plaatste den jongen pardoes over

[p. 32]

naar een nieuwe school. De vriendschap met Jan van den koster stierf nu ook uit en er kwam geen ander vriendje voor in de plaats.

In dien tijd viel den jongen een boekje met de statuten van een vereeniging in handen. Ze interesseerden hem zóó dat hij niet ophield zijn vader er over te vragen. Hij nam het drukwerkje mee naar zijn kamer en voortaan was het zijn liefste bezigheid vereenigingen op te richten en de statuten er voor te verzinnen. Het bleven denkbeeldige vereenigingen natuurlijk want hij miste den omgang om zijn liefhebberij in praktijk te brengen. Hij stelde zich moeilijkheden voor, die een vereeniging konden bedreigen, verzon de zonderlingste obstakels en zocht den vorm om zulke wederwaardigheden te voorkomen.

Dacht zijn vader eerst dat Han aanleg voor de natuurwetenschappen bezat, thans zag hij in hem den toekomstigen jurist. Elke studie deugde zoolang zij met positieve gegevens werkte. Voor speculatieve beschouwingen miste hij alle belangstelling.

Op het gymnasium waren de literatuurlessen aan Han verspild. Eerbeek, de jonge Nederlandsche leeraar, waarmee zijn klasgenooten, vooral de meisjes, dweepten omdat hij zoo prachtig verzen voorlas, bestond voor hem niet. De pogingen van den docent in de klassieke talen om zijn leerlingen te winnen voor de bekoring van Ovidius bleven, wat Han betreft, vruchteloos. Hij las om den inhoud,

[p. 33]

om interessante bijzonderheden. Menschen, die in boomen veranderen of de allegorie van de lente lieten hem koud. Hij behoorde tot de kleine minderheid, die van meet af aan meer sympathie voor de Romeinen dan voor de Grieken koesterde. Overigens belemmerde het gebrek aan literaire intuitie hem niet te zeer. Hij amuseerde zich met het oplossen der rebussen van 't Latijn redelijk wel en zijn helder verstand ontving voldoende voedsel. Tusschen zijn klasgenooten gold hij als niet bemind, maar gerespecteerd en bruikbaar kameraad. Vanaf zijn derde jaar fungeerde hij als penningmeester van de gymnasiastenclub en zat hij aan de bestuurstafel naast den Lebemann in den dop, die president was, den zoon van den burgemeester, den secretaris en de twee aardigste meisjes. Een schrale jongen met een gouden pincenez op, die eens per jaar het financieel verslag moest oplezen en daarbij telkens zijn adamsappel wegslikte. Maar zijn oogen keken onbewogen de zaal door en op elke vraag volgde prompt als bij een automaat het antwoord.