Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het licht van vlammende steden

Er zijn loopgraven voor hen gemaakt, duizenden schuilkelders voor hen ingericht, bijna alle kinderen zijn voor hen geëvacueerd, de ruiten beplakt, de lichten gedoofd, maar zij zijn nog steeds niet boven Parijs verschenen, de Duitsche bommenwerpers - Waarom niet?

Parijs, 4 December [1939]

Helsinki, brandend in den Poolnacht, maakt iets helder. Wij weten opeens weer dat wij ze verwacht hebben. Dat ze niet gekomen zijn. Wie? Wel, de Duitsche luchtbombardeerders boven Parijs. Er zijn loopgraven voor hen gemaakt in 't midden der stad. Duizenden schuilkelders zijn voor hen ingericht. Bijna alle kinderen zijn geëvacueerd, en al drie maanden absent, tot hartzeer der ouders. De ruiten zijn beplakt. De lantaarns gedoofd. 's Avonds dwalen de auto's als gele, blauwe spooklichten door de natte straten. Griezelig. De schouwburgen en concertzalen mogen slechts zooveel bezoekers toelaten als de naaste schuilplaatsen menschen kunnen bevatten. Het beroemde Conservatorium-Orchest b.v. speelt op den kop af voor een auditorium van 299 zielen, allen genummerd. Toen we gisteren de nagedachtenis vierden van Kardinaal Richelieu (men spreekt tegenwoordig veel over den vervaardiger der Verdragen van Westfalen en door een merkwaardig toeval is Burckhardt, de ex-legaat van den Volkenbond te Dantzig, een biograaf van den grooten staatsman die Duitschland gedurende anderhalve eeuw binnen zijn grenzen hield) toen we dus gisteren een datum herdachten van dat illustre leven, werd de plechtigheid gehouden tegenover een graftombe welke geheel verborgen was onder de zandzakken.

Zij kwamen niet

Dat alles is geen nieuws, zonder twijfel. Maar het bewijst tot welken graad wij ze verwacht hebben, met hoeveel spanning. En waarom verwachtten wij ze? Omdat iedereen gezegd had dat ze komen zouden, gewoonweg. Het was een der voornaamste artikelen der moderne en macabere strategie, uitgedacht door den Italiaanschen generaal Douhet in een leerboek, vertaald in 't Fransch, in 't Duitsch, in 't Russisch, in 't Engelsch, een leerboek waarin hij letterlijk zegt: ‘Ik geloof dat het welgeslaagde werpen van drie honderd ton bommen per dag op de demographische, industrieele en commercieele centra van den vijand, binnen veel minder dan een maand de overwinning zal verschaffen, omdat de evacuatie van zulke centra een snelle en complete ontbinding teweeg brengt in de maatschappelijke cohaesie eener natie welke onderworpen wordt aan dermate ongehoorde tormenten.’

Welnu, zij kwamen niet boven Parijs, noch boven Londen. Maar ze kwamen boven Warszawa. (Nooit meer worde een andere naam aan deze stad gegeven dan haar Poolsche!) Maar ze kwamen boven tien andere Poolsche steden (demographische centra!) boven honderd Poolsche dorpen.

Waarom daar en waarom niet hier? We konden het gissen. Doch we wilden 't niet weten. Testis unus, testis nullus zei de oude rechtspraak. Eén getuige, géén getuige. Polen alleen telde niet als bewijs.

Nu echter zijn de vliegtuigen ook gekomen boven Helsinki en andere Finsche steden. Opnieuw lezen wij, als in vroegere kronieken, vol moord, bloed, brand en geween, van vrouwen en kinderen uiteengereten, gemitrailleerd op hunne vlucht. Bij twintig tegelijk. Waarvoor een artillerist gruwen zou dat bedrijft in koelen bloede de vliegenier.

Opnieuw lezen wij van gansche wijken in vlammen en puin. Den vorigen keer in 't goud van den herfst. Ditmaal in de rood-gekleurde sneeuw onder de middernachtzon.

En waarom niet?

Hier helpt geen toorn. Verontwaardiging dient tot niets. Maar wij moeten ons nuchter de vraag stellen. Waarom wordt Warszawa overstelpt met ongehoorde tormenten, waarom Helsinki, Viborg, Petsamo? En waarom niet Parijs en andere Fransche steden, waarom niet Londen en andere demographische, industrieele en commercieele Engelsche centra? Men kan onmogelijk zeggen: omdat de Polen begonnen, of, omdat de Finnen begonnen. De Polen en Finnen begonnen niet. Zij antwoordden zelfs niet op de aanvallen der lucht-bombardeerders. Geen enkele Duitsche of Russische stad is tot den dag van heden gebombardeerd.

Er is een reden voor. En al hebben de bewerkers der ongehoorde tormenten die reden niet verteld, wij kunnen ze noemen. We behoeven ze niet eens te gissen. Zij werd duidelijk. Zonneklaar. Onbetwijfelbaar.

Parijs en Londen werden niet gebombardeerd omdat de meesters der ongehoorde tormenten en der ‘erweiterte Strategie’ bang zijn. Zij hebben schrik. Als zij aan Parijs en Londen denken bekruipt hun de lust maar tegelijk de angst. Zij zijn bang. Zij zitten in de rats als ordinaire lafaards. Waarvoor?

Wel, voor de breekschade in hun eigen porcelein-kast, voor hun kostbare hachje, voor de ‘snelle en complete ontbinding hunner eigen maatschappelijke cohaesie’, voor Berlijn, München, Dresden, Karlsruhe, Leipzig, Hamburg. Zij weten drommels goed wat de ‘Flak’ waard is tegen luchtaanvallen en de sper-ballons. Dat is prachtig in theorie. Doch afweer-kanonnen en sper-ballons zal men nooit genoeg hebben. Van de honderd bombardeerders die uitvliegen worden misschien 25 neergeschoten (met hun vracht) maar 75 passeeren. Zelfs boven 't front waar 't niet ontbreekt aan ‘Flak’, aan D.C.A., aan Jagers, vliegen de luchtmachines uit en in als in een molen, als in een herberg, als kraaien in een verlaten toren. Ze zouden zooveel bommen kunnen uitstrooien als ze kunnen meedragen. Maar ze doen 't niet. Zo wachten zich braaf ervoor. De bommen zijn voor de Polen, voor de Finnen.

Behoort nog gezegd te worden waarom? Ja. Het moet zelfs onderstreept worden, dubbel en dik, van verre en voor altijd zichtbaar. Omdat de meesters der ‘erweiterte Strategie’ alleen durven bombardeeren waar geen gevaar bestaat voor hen zelf, waar zij niets riskeeren dan enkele neergehaalde machines.

Omdat de Finnen tegenover de 1000, 2000, 3500 Russische bombardeerders slechts 150 vliegtuigen konden stellen, waarvan het groote meerendeel bestond uit oude ‘koekoeks’, logge ‘kisten’. Omdat de Polen tegenover de duizend, twee, drie duizend Duitsche bombardeerders niets konden plaatsen dan een onbeduidende, nietige minderheid van goede bombardementsmachines, welke zij ten overvloede in het nest lieten verpletteren. Omdat de Franschen en Engelschen daarentegen in 1939 (nog niet in 1938, helaas, het jaar van München) tegen elk duizendtal Duitsche bombardeerders een aantal Fransche en Engelsche bombardeerders in de lucht kunnen zenden dat voldoende is om vrees in te boezemen, en voldoende om preventief niet en nergens buiten gevecht gesteld te kunnen worden. Alleen de schrik voor représailles heeft bewezen een begin en beginsel van wijsheid te kunnen zijn. Berlijn en München, Bremen en Stuttgart, Frankfurt en Leipzig zijn waardevol genoeg en bedreigd genoeg om Parijs en Londen te beschermen met assuranties en garanties die elk oogenblik en onafwijsbaar in contanten kunnen worden opgeëischt.

De wreede les

De kleine en gemiddelde mogendheden kunnen profiteeren van deze wreede lessen. Het zou jammer zijn wanneer zij 't niet deden. Zij zijn niet machteloos overgeleverd aan de brutaliteit van geweldenaars die laf zijn van nature. Maar zij moeten het wezen en het effect der krachten welke de moderne techniek ter beschikking stelt zien zooals ze in werkelijkheid zijn. De Finnen trokken op 20 Mei 1938 een som van drie milliard mark uit voor supplementaire bewapenings-kosten. Dat was een beetje laat. Het was echter niet tè laat, en het bedrag was toereikend. Voor die som hadden zij zich 1000 bombardeerders kunnen aanschaffen (à 200.000 gulden per stuk) waar 500 reeds voldoende geweest zouden zijn. Zij zouden ruim genoeg overgehouden hebben voor den aankoop van benoodigde hoeveelheden anti-tankgeschut en de rest. Waar 500 bombardeerders kunnen aanvliegen op Leningrad en Moskou, daar is Helsinki veilig. Waar echter niet minstens 500 bombardeerders zijn daar bestaat ter bescherming eener kleine mogendheid noch infanterie, noch cavalerie, noch artillerie, noch moraal, noch humaniteit.

En als een kleine Staat van drie en een half millioen inwoners tegen welks totaal bevolkingstal de vijand een leger van drie, vier, vijf millioen soldaten in 't veld kan brengen, als zulk een kleine Staat ternauwernood en hoogstens in een vlaag van patriottische extase zich een overwinning droomen kan (de overwinning is voor de Finnen geenszins onmogelijk, maar bijna te mooi, te wonderbaarlijk om haar te durven hopen in deze barre eeuw, in deze materieele wereld) met 500, met 1000 bombardeerders (zij zijn betaalbaar en bemanbaar) zal de kleine Staat in ieder geval ‘de ongehoorde tormenten’ en haar gevolgen van zijn volk hebben afgewend. Waar de elementairste moraal, een begin van Recht, een minimum humaniteit en de onafhankelijkheid eener natie slechts gevrijwaard kunnen worden door het uithangen van verschrikkingen (de van top tot teen gewapende Minerva, symbool der Wijsheid, droeg op haar magische schild den schrikwekkenden kop der Medusa) waar de schrik zulke diensten bewijst, daar is de weg geteekend en daar past geen aarzeling. De barbaarschheid te kunnen bestraffen is reeds goed en nuttig: haar verhinderd te hebben is nog beter.

[verschenen: 22 december 1939]