Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar (2004)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar
Afbeelding van Het Antwerps liedboek. Deel 2. CommentaarToon afbeelding van titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.01 MB)

Scans (39.50 MB)

ebook (5.88 MB)

XML (1.57 MB)

tekstbestand






Editeurs

Dirk Geirnaert

Louis Peter Grijp

Hermina Joldersma

J.B. Oosterman

Dieuwke E. van der Poel



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

(2004)–Anoniem Antwerps liedboek–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

93 Ick, arm schaepken aen der heyden

Klacht van een verlaten minnaar.

1,1 aen der heyden: op het veld
1,3 van mi scheyden: mij verlaten
1,5 Waar kan ik me ophouden?
1,6 Die ik onlangs had uitverkoren, biedt geen troost
1,7 rouwe: verdriet
2,1 Avontueren: Fortuna (het draaiende rad van Fortuna verbeeldt de wisselvalligheid van het lot)
2,2 Zou u willen omdraaien (dus: ten goede keren)
2,3 Zodat ik steun mag ontvangen
2,4 Zoals het vroeger is gebeurd
2,5 Dus: Zo
2,6 doot: (bedoeld wordt: de grote ellende waarin de minnaar wordt gestort)
  besueren: ondergaan
2,7 verstaen: begrijpen
3,1 jonghers: beginnelingen
  hanteren: omgang hebben (met vrouwen)
3,2 ten spele gaen: uit vrijen gaan

[pagina 232]
[p. 232]

3,3 vrou Venus' camenieren: de dienaressen van Venus (godin van de liefde)
3,4 Uw pogingen zouden wel eens kunnen mislukken
3,5 Als u altijd goedgelovig zou zijn
3,6 Denkt na over de mogelijke afloop voor u aan iets begint
4,1 Sampson: Samson
4,2 verloos: verloor
4,3 wercken: daden
4,4 Salmon: Salomon
  wijs bedacht: vol wijsheid
4,6 een yeghelijck: iedereen
4,7 dolueren: verdriet

In deze liefdesklacht komen traditionele elementen voor, zoals de bede tot Fortuna om haar rad te laten wentelen, het advies aan beginnende minnaars, de referentie aan Venus en het noemen van de helden die te gronde zijn gericht door trouweloze liefde. Bij die laatsten gaat het om respectievelijk de sterkste en de meest wijze man uit de Bijbel; zelfs zij bleken niet bestand tegen vrouwen. De liefde bracht Samson ertoe het geheim van zijn kracht aan Delila te vertellen en zo zijn eigen ondergang te bewerken (Richteren 16:1-22), koning Salomon liet zich door zijn vele bijvrouwen verleiden tot het aanbidden van afgoden (1 Koningen 11:1-13). Het lied waarschuwt tegen de ellende die de liefde kan veroorzaken.

De motieven komen ook elders in het Antwerps Liedboek voor: opmerkelijk zijn vooral de overeenkomsten met lied 101, waarin Avontuere in bijna dezelfde bewoordingen wordt aangeroepen en waarin aan jonge gesellen het advies gegeven wordt om bij aanvang na te denken over de afloop (101:5, 1-4 en 6, 7-8); voorts met lied 139, waarin eveneens een bijna gelijkluidende aanroep tot Avontuere voorkomt, alsmede het advies aan amoreuse gheesten en referenties aan het lot van Samson en Salomon (139:2, 1-4 en strofe 4).

 

De tekst van Ick, arm schaepken is alleen bekend uit het Antwerps Liedboek, maar het lied is in de zestiende eeuw aangehaald in tientallen wijsaanduidingen. Dat is vooral te danken aan een geestelijk contrafact met initiële ontlening, waarin een doperse balling een gestorven broeder beweent:

 
Ic arm schaep aen de groen heyde,
 
Waer sal ick henen gaen?
 
Van vrienden en magen moet ic scheyden
 
En alleen op Christum staen,
[pagina 233]
[p. 233]
 
En de my op hem verlaten.
 
Alder werelt jolijt in deser tijt
 
En mach mijn siele niet baten.

Het aanvangsbeeld van het wereldlijke lied sloot, toevallig, perfect aan bij de symboliek van slachtschapen, kudde, herder en bloeddorstige wolven waarin de vervolgde dopers hun benarde situatie graag uitdrukten. Het lied - dat wil zeggen de geestelijke navolging - zou al in 1529 gezongen zijn door Anthonis Frederiks, toen die in Den Haag op de brandstapel werd terechtgesteld. Ook Douwe Eeweszoon zong het, staande in de zak waarin hij zou worden verdronken (Leeuwarden, 1571). De vele contrafacten, vrijwel alle van protestantse signatuur, zullen in hun wijsaanduidingen eerder naar het geestelijke schaepken hebben verwezen dan naar het wereldlijke voorbeeld. Bijzonder is een vierstemmige zetting, gedrukt door Thielman Susato in zijn Ierste Musijck Boexken met verder alleen wereldlijke composities (Antwerpen, 1551); het is de eerste meerstemmige zetting van een schriftuurlijk lied. Ic arm schaep lijkt zich in Susato's bundel te verschuilen achter zijn wereldlijke incipit. De eenstemmige melodie vindt men onder meer bij Souterliedeken 7.

Literatuur: Van Duyse 1903-1908, dl. 1, p. 393-394; Vellekoop en Gerritsen 1972, dl. 2, p. 64-65 en 199-200; Bonda 1996, p. 196, 307-309; Grijp 1997, p. 118-122; Bleyerveld 2000; Repertorium 2001, t3240, m0364.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken