Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar (2004)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar
Afbeelding van Het Antwerps liedboek. Deel 2. CommentaarToon afbeelding van titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.01 MB)

Scans (39.50 MB)

ebook (5.88 MB)

XML (1.57 MB)

tekstbestand






Editeurs

Dirk Geirnaert

Louis Peter Grijp

Hermina Joldersma

J.B. Oosterman

Dieuwke E. van der Poel



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

(2004)–Anoniem Antwerps liedboek–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 412]
[p. 412]

184 Een liet met droevicheden

Historielied. Catharina van Aragon overlijdt, drie jaar nadat haar echtgenoot, Hendrik viii van Engeland, hun huwelijk onwettig heeft laten verklaren.

1,2 doen ghewach: laten horen
1,4 beclach: meewarig verhaal
1,7 ghedachtich wesen: gedenken
1,8 Die ons allemaal gered heeft
2,1 (Bedoeld is: zelfs een hart van steen zou nog lijden onder het gedrag van de koning)
2,2 dede aenschijn: openlijk deed
2,5 boeleren: overspel plegen
2,7 Trok (met die ander (nl. Anna Boleyn)) door zijn hele land
2,8 En bovendien - denk daar eens goed over na! -
2,9 hijse: hij haar
3,3 een bisschops hof: (nl. Buckden in Huntingdonshire, woonplaats van de bisschop van Lincoln)
3,4 met siecten bevaen: ziek
3,5 troost: bijstand
3,6 eerlijck: met eerbetoon
3,7 Het verdriet heeft haar hart krachtig geraakt
4,5 (Bedoeld moet zijn Ateca, Catharina's biechtvader die uit Spanje met haar was meegekomen; met Coleten wordt waarschijnlijk Toledo bedoeld, al is Ateca daar geen aartsbisschop geweest)
4,6 ontrent: in haar nabijheid
4,7 Veel geheime woorden (nl. in de biecht)
4,9 dat heylighe Sacrament: de laatste sacramenten (het heilig oliesel)
5,1 u eerlijck draghen: zich waardig gedragen
5,2 Mijn man: (nl. Hendrik viii)
  reyn: voortreffelijk
5,4 ducht: vrees
5,5 willet: zal het
5,9 qualijck beraen: verkeerd geadviseerd
6,1 Carolus: Keizer Karel v (haar neef)
6,4 misval: leed
6,6 soberen staet: droevige toestand
6,7 verwaten: eeuwig verdoemd
6,8 te baten: te hulp

[pagina 413]
[p. 413]

6,9 Als mijn voorspreker voor God de Vader
7,1 Rooms Coninc ghecoren: gekozen tot Rooms-Koning
7,2 Dom Fernandus: haar neef Ferdinand i (broer van Karel v, was in 1531 tot Rooms-Koning gekozen (vgl. 7,1))
7,3 vrou Marie: haar nicht Maria van Hongarije (regentes van de Nederlanden, zuster van Karel v)
7,5 coninghinne van Vrancrijcke: haar nicht Eleonora (gehuwd met Frans i van Frankrijk, zuster van Karel v)
7,6 met state groot: met veel pracht en luister
7,6-7 (Bedoeld is de zg. Damesvrede, gesloten door Maria van Hongarije en Louise van Savoy (de moeder van de Franse koning Frans i) in Kamerijk (Cambrai) op 3 augustus 1529; het is niet bekend of Eleonora erbij was, maar als verloofde van Frans i was zij er wel bij betrokken)
7,8 Ik was daar ook graag naartoe gegaan ((?) de betekenis van deze regel is niet duidelijk)
8,3 geloken: gesloten
8,5 ghescheeden: heengegaan
8,7 gheleeden: geleiden
8,8 bereeden: bereiden

Uit dit lied blijkt wel dat men in het rijk van Keizer Karel v meeleefde met het lot van Catharina van Aragon. Zij was de tante van Karel v: zij was namelijk de zuster van Karels moeder, Johanna van Castilië. In 1509 trouwde Catharina met de Engelse koning Hendrik viii. In de eerste negen jaar van hun huwelijk kregen zij zes kinderen, van wie er vijf dood werden geboren of jong stierven. Slechts één dochter, Maria Tudor, bleef in leven (opmerkelijk genoeg wordt er in het lied met geen woord over haar gesproken). Omdat er geen mannelijke erfopvolger was, liet Hendrik het huwelijk ontbinden, huwde vervolgens Anna Boleyn en liet Catharina opsluiten. In diepe droefheid, maar ook in grote vroomheid bracht Catharina de laatste jaren van haar leven door. Nadat zij op haar sterfbed gebiecht had bij Jorge de Ateca en van hem de laatste sacramenten had ontvangen, dicteerde ze nog twee brieven: één aan Karel v en één aan Hendrik viii, die ze aansprak als ‘Mijn meest dierbare heer, koning en echtgenoot’ en waarin ze hem vergeving schonk en vroeg goed voor hun dochter te zorgen. Op 7 januari 1536 overleed ze in Kimbolton. Ze had, aldus ooggetuigen, de laatste uren doorgebracht in gebed voor haar dochter, voor het volk van Engeland en voor Hendrik.

Uit het lied spreekt een grote verontwaardiging over de handelwijze van Hendrik viii: het legt de schuld voor haar dood onmiskenbaar bij hem (3,1-

[pagina 414]
[p. 414]

2) en hij wordt, niet ten onrechte, uitgebeeld als een harteloze rokkenjager (2,5-9). Met geen woord wordt gerept over de grote hectiek rond de scheiding, deze werd door de paus geweigerd, waarop Hendrik met de katholieke kerk brak en zichzelf tot hoofd van de kerk van Engeland verhief. Ook wordt geen gewag gemaakt van de gevolgen van deze hele affaire voor Karel v: hij wilde de grote belediging die zijn tante aangedaan was bestraffen, maar ook de vrede met Engeland bewaren. Iets van deze moeilijke balans komt in het lied tot uitdrukking, waar Catharina enerzijds de grote macht van haar neven en nichten benadrukt (Keizer Karel (strofe 6) en zijn zussen en broer (strofe 7) die al met al de belangrijkste staatshoofden van Europa waren), maar anderzijds toch op een tamelijk vergoelijkende toon afscheid neemt van haar man en zijn daden vooral aan slecht advies wijt (strofe 5). Dit komt goed overeen met het verslag van haar laatste dagen en met de inhoud van de brieven die zij op haar sterfbed schreef.

 

In het Antwerps Liedboek komen verschillende liederen voor waarin een vorstin (en eenmaal een legeraanvoerder) op het sterfbed afscheid neemt (al 125, 126, 187, 204). Het lied over Catharina is een regelrechte navolging van het beroemde afscheidslied van de koningin van Denemarken (al 125); aan dit lied is ook de melodie ontleend. We hebben hier de versie uit het Devoot ende profitelijck boecxken (1539, nr. 124) gebruikt.

Literatuur: Van de Graft 1904, p. 178-183; Brandi 1939, p. 263-264, 279-280 en 317-318; Mattingly 1941, p. 424-430; Vellekoop en Gerritsen 1972, dl. 2, p. 92-93 en 218-219; Repertorium 2001, t1617, m0644.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken