Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

185 Eylaes, ic arm allendich wijf

Huwelijksklacht. Een ongelukkig getrouwde vrouw doet haar beklag.

1,2	druckich: bedroefd
1,3	lecker catijf: verwende sukkel
1,4	me: mee
1,5	Ik gedraag me heel dienstbaar
2,1	bierenbroot: bierpap (gemaakt met brood)
2,2	om sijn versoten: om hem zoet te stemmen
2,3	kacksetel: kakstoel
	ist noot: als dat nodig is

[p. 415]

2,4	bardeken: stoofje
3,1	Snoenens: Bij het middagmaal
3,2	spete: spit
3,3	stoop wijn: kruik wijn (bepaalde hoeveelheid)
3,4	cappers: kappertjes
	mete: middagmaal
4,1	sie: stoof
4,2	Wel gepoert: Lekker met suiker bestrooid
	greye: smaak
4,3	rammekens: (soort broodjes)
4,4	malvizeye: zoete wijn
4,5	bray: pof
5,1	noenslaepken: middagdutje
5,3	volcxken: makkers
6,2	Ik zet hem voor wat hij maar bedenken kan
6,3	Mach: Wil
6,4	een bacxken schincken: een bekertje inschenken
6,5	Hij drinkt me nooit toe en ik krijg al helemaal niks
7,1	Oorlof!: Vaarwel!
7,3	palullen: zakie (eig. zaken, spullen)
	slap: (op grond van het rijm met 7,1 zou men slack verwachten, wat ook ‘slap’ betekent)
7,4	vijst: laat winden
	al: alsof

Ongelukkige huwelijken zijn een dankbaar voorwerp van spot, zo ook in dit lied: de vrouw stelt zich voor als een arm allendich wijf die zich uitslooft voor een smulpaap wiens leven alleen om lekker eten en drinken draait. Aan dat eten en drinken, de hele dag door, schenkt het lied dan ook de nodige aandacht: voor het ontbijt gesuikerde bierpap, voor het middageten een vers gebraden kippetje met wijn en kappertjes, dan nog stoofpeertjes, broodjes gesopt in zoete wijn en gepofte kastanjes, en 's avonds wat hij maar bedenken kan. Men kan zich voorstellen dat de opsomming van zoveel lekkernijen een enthousiaste reactie heeft opgeroepen bij de toehoorders van het lied. De man lijkt niet alleen getypeerd te worden doordat hij niets anders doet dan eten en drinken, maar ook door wàt hij eet, namelijk bierpap en broodjes in wijn: liflafjes dus. Ook de tijd tussen al die maaltijden brengt hij niet productief door: hij gaat poepen (2,3), luieren (5,1-2) en met vrienden drinken (5,34). De vrouw zorgt voor een constant ‘tafeltje dek je’ en ze vraagt bijna niets terug. Bijna, want er is één ding waarvoor zij zich wel interesseert: zij zou alles voor lief nemen als hij in bed maar niet met sinen palullen slap lag...

[p. 416]

Dat is een bekend motief, dat ook voorkomt in rederijkersrefreinen in het zotte over dit thema en in zogenaamde malmariée-liederen. Het ergste van het huwelijk met zo'n sul is dat hij ook in bed niets presteert. Jammer genoeg ontbreekt er een regel tussen 7,3 en 7,4: daarin werd dit thema waarschijnlijk nog net iets verder uitgewerkt.

al 185 heeft tegenhangers in al 198 en 208, die dezelfde strofevorm en een gelijkende refreinregel (met een inquitformule (segt hi, segt si) en het eermotief) hebben, en die op dezelfde melodie gaan. De drie liedjes horen bij elkaar, waarschijnlijk zijn ze door leden van dezelfde rederijkerskamer op een voorgeschreven thema gedicht (zie al 176 en 201 voor dit fenomeen). Het gaat steeds om het thema van het slechte huwelijk: de man die in 208 alles doet wat zijn vrouw hem gebiedt, krijgt evenmin als de slovende vrouw in 185 een beloning in bed. Deze twee liedjes zijn dus spiegelingen om de gender-as. De hoerige vrouw uit 198, die van haar man haar gang mag gaan, is te beschouwen als een omkering van de slovende vrouw uit 185. De drie liedteksten zijn alleen uit het Antwerps Liedboek bekend. De contrafactuur leert dat 208 het bekendst is geworden, maar ook 185 is een keer als wijsaanduiding aangehaald: Hendrick Aerts van Boxtel publiceerde in 1597 een liefdesliedje op de wijze Dan seyt hy sulck wijf is wel eeren weert. De melodie vindt men in Fruytiers' Ecclesiasticus (1565, nr. 68). Zie verder al 208.

Literatuur: Dresen-Coenders 1977; Coigneau 1980-1983, dl. 2, p. 344-354 en 386-388; Dresen-Coenders 1986; Grijp 1991, p. 94; Fritsch-Staar 1995, p. 239-242; Herchert 1996, p. 107-108; Van de Vorst 1999; Repertorium 2001, t2703, m0289.