Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar (2004)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar
Afbeelding van Het Antwerps liedboek. Deel 2. CommentaarToon afbeelding van titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.01 MB)

Scans (39.50 MB)

ebook (5.88 MB)

XML (1.57 MB)

tekstbestand






Editeurs

Dirk Geirnaert

Louis Peter Grijp

Hermina Joldersma

J.B. Oosterman

Dieuwke E. van der Poel



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

(2004)–Anoniem Antwerps liedboek–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

190 Hoort menschen, hier gheseten

Politiek historielied, een uiting van de vreugde bij de onderwerping van Gelre en zijn hertog, Willem van Gulik-Kleef-Berg.

1,2 In het Bourgondische gebied
1,3 vromelijc: stevig
1,4 En plezier maken!
1,5 benijt: gehaat
1,6 vromelic: dapper
2,1 int benauwen: in nood
2,2 pleyn: gebied
2,3 Omdat de Gelderse en Kleefse landen
2,4 En de minderwaardige Gulikers
2,5 vileyn: op laaghartige wijze
2,6 certeyn: zeker
  al tsamen ghemeyn: allemaal
2,7 Dat de kabeljauwen hem opgegeten hadden (dat hij schipbreuk geleden had (zie ook al 220:1,6-7))
3,1 Een mens die zich vernedert
3,2 Vertrouwend op God
3,3 En nergens de belangrijkste wil zijn
3,4 jaet: welzeker
3,5 hem: zich
  menschelijc saet: (omschrijving voor: alle mensen)
3,6 quaet: op droevige wijze
3,7 Vraget: Vraag het aan
  gaet: zit
4,1 De (Duitse) keurvorsten adviseerden

[pagina 428]
[p. 428]

4,2 Aan onze voortreffelijke Keizer
4,5-6 Onze Keizer wilde geen rekening houden met een dergelijk verzoek
4,6 saen: meteen
4,7 Waarom hij niet trouw was gebleven aan de Adelaar (bedoeld wordt aan Karel)
5,1 elckander in stade: eensgezind
5,2 bevroen: raad geven
5,3 Eert is te spade: Voordat het te laat is
5,5 Geef u nu in handen van de Keizer
5,6 baroen: leenman
5,7 En bied uw verontschuldiging aan, vertrouwend op de raad van degenen die u dat aangeraden hebben (de keurvorsten)
6,1 prophecie: de voorspelling
6,3 loosheyt: onbetrouwbaarheid
6,5 Het doet er daarom niet toe wie dit op touw heeft gezet
6,6 En daardoor heeft gezondigd. Edele Lelie (bedoeld wordt: Frankrijk), wees bevreesd!
7,2 Geheel en al vrij
7,3-4 Verlangen te vallen onder de bescherming van onze Keizer
7,6 Ze zijn vol verlangen naar de heldhaftige Leeuw (als symbool van Holland en Brabant (7,7))
7,7 gepaert: verenigd
8,2 coragieus: moedig
8,3 Nooit werd er geschreven over iemand die uw gelijke was
8,4 victorieus: zegevierend
8,5 Het buycht al: Iedereen buigt
  valiant: voortreffelijk
8,6 Torcxen tirant: (nl. Suleyman, sultan van het Osmaanse rijk)
8,7 Wilt God: Als God het wil
  besitten: bezetten

Alles bij elkaar zou het meer dan 150 jaar duren voordat alle gewesten van de Nederlanden onder Bourgondisch (Habsburgs) bewind gebracht waren. Vlaanderen was in 1384 het eerste, Gelre heeft het langst zijn zelfstandigheid bewaard, namelijk tot in 1543. Het Gelderse streven naar onafhankelijkheid ging vaak gepaard met een felle strijd, in het bijzonder tijdens de jaren 1542-1543. Daarvan getuigen maar liefst elf liederen in dit gedeelte van het Antwerps Liedboek (in volgorde van de chronologie van het conflict: 177, 197, 181, 211, 182=186, 195, 219, 200, 190, 220, 210). In al 190 is die strijd eigenlijk al gestreden: de Gelderse hertog Willem van Gulik-Kleef-Berg heeft Gelre en Zutphen moeten afstaan. De jonge Willem had in

[pagina 429]
[p. 429]

de voorafgaande jaren belangrijke gebieden aan de Nederrijn verworven (Gelre, Zutphen, Kleef, Gulik, Berg en Mark, Ravensberg), waardoor hij een belangrijke bedreiging had gevormd voor Keizer Karel, zeker toen hij coalities sloot met de Franse en de Deense koning. Hoort menschen, hier gheseten is geschreven naar aanleiding van de Bourgondische overwinning over Gelre, en refereert aan de ontwikkelingen van de voorgaande jaren. Het dateert van kort na 7 september 1543, de dag waarop het Verdrag van Venlo werd gesloten, waarmee hertog Willem afstand moest doen van Gelre en Zutphen. Het lied geeft vooral uitdrukking aan de vreugde in het Bourgondische kamp over de behaalde zege. Daarbij wordt de angst in herinnering geroepen die in Brabant bestond, toen de Gelderse troepen daar plunderend rondtrokken (zie hierover ook al 177 (over het beleg van Antwerpen), al 181 (een bemoedigend lied voor de inwoners van Brabant) en al 197 (over het beleg van Leuven)). Deze angst werd nog gevoed doordat men dacht dat Karel om het leven gekomen was bij zijn strijd tegen de Turken (vgl. 2,7).

In de strofen 3, 4 en 5 komt de positie ter sprake van de hertog van Gelre, Willem. De bemiddelingspoging die de Duitse keurvorsten op zijn verzoek ondernamen, wordt kort en in overeenstemming met de historische feiten genoemd. De hertog is echter nooit gevangen geweest zoals in strofe 3 en 5 gezegd wordt. In strofe 6 wordt verwezen naar een profetie aangaande de overwinning van de Keizer; lang voor september 1543 zou deze vreugdevolle afloop zijn voorspeld, zoals ook in al 210 wordt meegedeeld. Alles bij elkaar is ook hier het perspectief onmiskenbaar pro-Bourgondisch. De overwonnen landen mogen de Keizer wel dankbaar zijn voor het feit dat ze nu ook onder zijn heerschappij vallen. In strofe 3 wordt de hoogmoedigheid van de hertog van Gelre in bijbelse termen afgekeurd (Mattheüs 23:12, zie ook al 211).

In vergelijking met veel andere politieke historieliederen, is hier veel aandacht aan de vorm besteed. Het lied is waarschijnlijk van de hand van een rederijker, zoals blijkt uit de afsluitende prince-strofe, het verzorgde rijmschema (met slechts twee rijmklanken per strofe en binnenrijm in elke zesde regel) en de gebruikte woordenschat. Het lied lijkt te zijn geschreven ter gelegenheid van de overwinning van Karel (zie strofe 1).

 

Hoort menschen, hier gheseten is alleen bekend uit het Antwerps Liedboek, maar heeft wel zijn sporen achtergelaten in de contrafactuur. De bijzondere strofevorm vinden we terug in een zestal schriftuurlijke liederen, waaronder een populair bijbels lied over Jonas: God sprack in voorleen tijden / Tot Jonam seer versaecht, op de wijs: Hoort cloecke Bourgoenioenen in Vlaenderlandt (onder meer gedrukt in Het tweede liedeboeck, Amsterdam 1583).

[pagina 430]
[p. 430]

Het in de wijsaanduiding genoemde lied is een variant van al 190 dan wel een soortgelijk politiek lied op dezelfde melodie. De melodie van deze liederen is echter niet bewaard gebleven.

Literatuur: Brandi 1939, p. 501-506; Van de Graft 1904, p. 227-231; Van 't Hooft 1948, p. 252-257; Bax 1950; Van Wissing 1993b; Blockmans 2000b, p. 19-20; Repertorium 2001, t3147.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken