De Beiaard. Jaargang 3

[p. 346]

Verscheidenheden

SINT MAARTENSDAG is 't voor de Zaanse jeugd feest. Na schooltijd haast elk zich naar huis, om z'n lichtje in orde te maken en 'n grote linnen zak voor te binden om al 't lekkers te verzamelen. Dan klinken door de mistige November-avond van over de glibberige bruggetjes de eentonige bedelliedjes. Flikkerende kaarslichtjes schijnen oranje op de kouwelik-in-de-kraag-gedoken kindergezichten. Bij vlagen van de gure najaarswind waaien de wijsjes naar de weg over:

Vandaag is 't Sinter Maarten,
Morgen Sinter Kruk.
We komen uit goeier harte
En vragen om 'n stuk:
'n Houtje of 'n turrefie
Voor Sinter Maartens slurrefie (kurrefie).
En we zullen van hier niet gaan,
Of we hebben wat opgedaan.
Sinter Maarten is zo koud.
Soldaatje staat te beven:
Is dat dan geen aardig leven,
Dat soldaatje staat te beven?
Hout, hout, turrefie, hout
's Winters is 't altijd koud.
Gaan we naar de buren,
Gaan we 'n potje schuren.
Stukjes lever, stukjes appel,
Komt de goeie engel an.
Geef me 'n appel of 'n peer,
Kom 'k 't hele jaar niet meer.

De deur gaat wijd open, 'n gouden lichtbundel valt nu op 't in verwachting zwijgende troepje, 'n vlugge hand deelt appels, peren, koekjes uit. Dan 'n verward geroep van dank en de klompjes klotsen weer over de bruggetjes, dat 't hol opklinkt in de stilte.

Ook andere rijmpjes hoorde 'k hier en daar. Sommige variaties:

Sinter Maarten is zo koud,
Geef 'm 'n turrefie of 'n hout,
Met z'n blote benen
Kan die 'n sentje verdenen.

In plaats van de laatste twee regels ook:

Op 'n bommelus vaatje:
Dat is Sinter Maartens maatje.

'n Enkele keer verraste de Zaanse jeugd me met:

Sinter Maarten had 'n rood, rood vogeltje
Met 'n rood, rood, rokkie an,
Dat is Sinter Maarten's man.

[p. 347]

Ook ving 'k 't volgende op:

Sinter Maarten had 'n koe,
Die most naar de slager toe.
Wastie vet of wastie mager,
Hij most evengoed naar de slager.

Als we deze volksdeuntjes aan 'n nadere beschouwing onderwerpen, zal veel ons duister en onbegrijpelik lijken. Is de betekenis in enkele gevallen tamelik doorzichtig, vooral als we ze ontleden bij 't licht der eenvoudig-schone historie van Martinus - meestal geeft 't volk, met z'n zucht naar rijm, voor één klank alle verstandelike samenhang prijs, 't Wordt een zich-uitleven in muziek en rhythme, de plastiese weergave van wat innerlik de ziel beroert.

't Is wel verrassend, ook in Zaanland sporen van de Sint Maartensvogel aan te treffen, daar Prof. Schrijnen z'n voorbeelden slechts ontleent aan 't Oosten en Zuiden van ons land. Of, evenals de bonte specht, ook de koe in enige betrekking tot de historie van de heilige van Tours staat, zoals 't laatst-afgeschreven rijmpje zou doen veronderstellen, betwijfel 'k zeer, temeer, daar 'k verder nergens iets kon vinden, dat dit vermoeden nader bevestigt. Hebben we hier te doen met 'n staaltje van volksspot, altans van volksgril?

LEO FENS