Biekorf. Jaargang 56

Mengelmaren

Pastoorsinhalingen.

Naar aanleiding van wat Pastor Slosse schreef in ‘Rond Kortrijk’, over de installatie van pastoor Vielle te Spiere op 17 juli 1817, stelt J.H., in Biekorf boven, blz. 128, de vraag: ‘Zou de zondaginstallatie der pastoors voor het eerst opgekomen zijn rond de jaren van de eerste wereldoorlog, en slechts na de oorlog algemeen geworden zijn?’

'k Geloof wel dat vóór de oorlog 1914-18, het slechts bij grote uitzondering is dat pastoors ingehuldigd werden op een Zondag. Dergelijke plechtigheid had meestal plaats op een Dinsdag, Woensdag of Donderdag, toch soms ook op een Maandag, maar slechts heel uitzonderlijk op een Zondag, een Zaterdag of een Vrijdag.

Onder het groot half honderd pastoorsinstallaties waarvan Slosse spreekt in zijn ‘Rond Kortrijk’, heb ik er slechts éne kunnen ontdekken die plaats had op een Zondag: deze van Renaat De Tollenaere ingehuldigd als pastoor van St. Elooi te Kortrijk den 29 November 1891.

Ene had ook plaats op een Zaterdag: deze van Hendrik Schaloigne, als pastoor van Spiere ingehuldigd 3 September 1904.

Twee vond ik er die plaats hadden op een Vrijdag, maar in heel oude tijden, toen het misschien nog de gewoonte niet was, bij dergelijke gelegenheid, de voetjes onder tafel te steken: Frans Roussel werd geïnstalleerd op Bamesse 1819 als pastoor van St Bartholomeus te Moeskroen, en Servaes Maeseele werd geïnstalleerd 4 Juli 1817 als pastoor van St. Eloois Winkel.

Op een Maandag werden ingehuldigd:

Bruno Onraedt pastoor van Wervik 24 Januari 1803;

Edward Lietaer pastoor van St. Bartholomeus te Moeskroen 13 October 1873;

August Delancker pastoor van St. Catherine 28 Maart 1881;

[p. 158]

Kan. Henri Delbar deken van Menen 20 Mei 1889;

Rykaard Bolliou pastoor van Moorsele 10 Febr. 1902;

Achiel Delputte pastoor van St. Eloois Winkel 25 Nov. 1912;

en ook pastoor Goemaere van Hooglede 13 Sept. 1875 (dit laatste gevonden bij D. Delaey in zijn Geschiedkundige Aantekeningen over Hooglede.)

Bij Slosse vond ik nergens melding van pastoorsinstallaties van vóór de Franse Tijd. - De enige melding van een meer dan gewone introductie van vóór die jaren, vond ik in de kerkregisters van Rumbeke waar gezegd wordt van Pastoor Willems ‘constitutus 7 juni 1791, huc advenit et fuit solemniter omnium applausu receptus 19 juli 1791’; - dat schijnt toch te wijzen op een plechtigheid waar het volk reeds aan deelnam.

Toen 4 jaar te voren, - in 1787 - Pastor Moens te Rumbeke ‘ingewyd’ werd, waren er de Rumbeekse Rederijkers toch ook al bij met een bombastisch: ‘Eerbewys/ Apollo afgesmeekt ter gelegenheyd der/ blyde inweydinge/ van den zeer eerw. en hoog-geleerden Heer/ Mynheer/ Bernardus-Josephus/ Moens/ licentiaet in de Heylige Gods Geleerdheyd/ Land-Deken der kristenheyd van Rousselaere, Pastoor in Rumbeke/ opgezeyd door de broederen der konstgenootschap van/ Rhetorica....’

In vroegere jaren vond ik te Rumbeke niets dat er op wijst dat, bij de kerkelijke introductie van haar nieuwe pastoor, de bevolking of de burgerlijke Overheden reeds medevierden. - Hoe ging dat elders?

Mag ik hier ook de vraag stellen: ‘Is het misschien slechts sedert de Beloken Tijd, - of kort daarvoor, - dat de kerkelijke plechtigheid der introductie uitgegroeid is tot een volksfeest? En zijn de pastoorsinstallaties misschien te gemakkelijker algemeen en grootser geworden, ten gevolge van het lijden en de vervolgingen door de priesters onderstaan in de Beloken Tijd, zo dat het volk zich nauwer bij hen is gaan aansluiten, en ze te liever zag komen, dat het hen zo lang had moeten missen?’

J.D.D. Rumbeke

Dubbel Jaarschrift. 1791

In een verzameling van oude papieren vond ik de volgende tekst, gedrukt op de rugzijde van een oude speelkaart, een hartenvijf:

DOBBEL-JAER-SCHRYFT
AenVeert De brUYt In Den bogaerD sY Is De Lest hoUD Dees In WaerD.

[p. 159]

Boven de tekst zijn twee kroontjes schuin tegen elkaar geplaatst en eronder twee bloementakjes. De jaarletters geven samen 3582. Het kaartje met dat bruiloftsrijm is dus van 1791.

Dezelfde dichter heeft voor dezelfde gelegenheid een enkelvoudig jaarschrift samengesteld, gedrukt op een schoppenvier:

Jacopssen treed vry den bogaerd in
Vierig, wel verlieft uyt ziel en zin.

Deze jaarschriften vieren het huwelijk van Charlotte (Carolina Maria Anna) van den Bogaerde met Gaspar Antonius Jacopssen, ingezegend in de St. Annakerk te Brugge op 23 Nov. 1791. Charlotte was inderdaad ‘de lest’: de laatste van de dochters van André-Louis van den Bogaerde, schepen en tresorier van het Brugse Vrije, en Angelique (Thérèse-Angeline) Rotsaert d'Hertaing; haar zusters waren reeds gehuwd, ene was in 't klooster. Zij was 26; Jacopssen, een Gentenaar wonend op de St. Michielsparochie, was 48. De getuigen waren Henri De Pruyssenaere, heer van de Woestyne en, van de kant van de bruid, haar eigen vader, André Louis wanden Bogaerde.

Dubbele jaarschriften schijnen in de 18^e eeuw opgekomen te zijn. Custis citeert er een (Jaerboeken 3,561), door hem zelf moeizaam gemaakt op de plechtige opening van het nieuw sas van Slykens (Oostende) in 1754:

Als Marie ons graevinne was,
soo was ermaekt het Slyckesas,
en was Prins Carel gouverneur,
soo voer het eerste schip daer deur.

Met veel goede wil, en op voorwaarde dat men de W voor 25 telt, krijgt men hier 3508 te zamen, het dubbel van 1754.

E.N.

Generaal Sarrazin te Brugge. 1808.

Op 31 October 1806 kreeg het Leiedepartement als nieuwe militaire commandant niemand minder dan generaal Sarrazin, de stafchef van generaal Bernadotte. Sarrazin was 38, had met Bonaparte de beroemde ‘campagne d'Italie’ (1797) meegemaakt en had een huwelijk gemist met Caroline Bonaparte, die de vrouw werd van zijn streekgenoot Murat. Gedurende zijn verblijf te Brugge zou het echtpaar Murat verheven worden op de troon van het Koninkrijk Napels.

De Brugse patriciër, kunstkenner en verzamelaar Joseph van Huerne is met Sarrazin in betrekking geweest. In zijn

[p. 160]

dagboek (handschrift in privaatbezit) noteerde hij de aard van de collectie antiquiteiten door de generaal naar Brugge overgebracht. ‘Deze [Sarrazin] had veel mosaïquen van Roomen en camées, en een kostbaren collier en ooringhen van camées en orientaelsche agaeten, welke t' saemen een costbaere en rycke versamelinghe was, die hij van Rome medegebraght hadde.’

Het verblijf van Sarrazin te Brugge duurde nauwelijks twee jaar, hij kon er niet overeenkomen met de prefect Chauvelin. De ondergrond van het geschil tussen de militaire en de burgerlijke gezagvoerders kennen we niet, Sarrazin blijkt echter onberekenbaar te zijn geweest. De generaal kreeg in 1808 een ‘promotie’ naar Cadzand; samen met generaal Mouret, commandant van Vlissingen, zou hij Antwerpen, dat door een Engelse expeditie bedreigd was, beschermen. Van Cadzand ging hij weldra over naar het ‘camp de Boulogne’ en liep er 10 Juni 1810 naar de Engelsen over. (A. Delacour. La trahison du général Sarrazin in Revue Bleue. 32^e année, 1895. 2^e semestre, blz. 16-20).

Sarrazin leidde verder een zeer bewogen leven en gaf te Brussel in 1848 zijn uitvoerige Mémoires uit.

A.V.

Huwelijksgebruik.

De karton (boever) voerde de bruiloftsgasten met de wijtewagen. Vóór het aanzetten op het hof stak hij zijn stenen pijp in 't marteel, - ze brak, en hij ging rond om drinkgeld. (Te Stavele, 70 jaar geleden).

A.B.

Klokspijs. - Op de vraag boven, blz. 71.

Die naam was nog gekend over een tachtigtal jaren, en werd gegeven aan de oude muntstukken van een ‘sou’, die dagtekenden van de Franse Revolutietijd, en ook nog van Napoleon. Zij waren gemaakt uit de gesmolten klokken die nog zilver bevatten. Dit bewijst dat ‘zilver als klokspijs’ zowat overal in Vlaanderen (en in de Nederlanden?) bekend was.

G. Celis