Biekorf. Jaargang 56

[p. 328]

Bij de opgravingen te Brugge.
De ‘Domeinkerk’ van de eerste Boudewijns

Op 5 september herbegonnen de opgravingswerken van de oude S. Donaaskerk; ze eindigden op 26 november⁽¹⁾. Het wetenschappelijk resultaat is zeer belangrijk en het nagestreefde doel werd volledig bereikt.

Van de Karolingische Centraalkerk kon het plan en de bouwwijze gans bestudeerd worden; voorheen was daar weinig van geweten, zelfs de ligging stond niet vast. De bovenste gedeelten van de grondvesten van koor en zestienkantige buitenmuur zijn gebouwd met veldsteen, meestal in keperverband; voor de diepere delen werden grote blokken Doornikse kalksteen aangewend. Langs de zuidkant was de buitenmuur op een diepte van 50 cm onbeschadigd bewaard gebleven van aan het koor tot de toren ttz. over een lengte van ongeveer 25 m. Daar kon men zich het oorspronkelijk uitzicht van de omgang gemakkelijk voorstellen.

De achtkante middenkern werd bijna volledig blootgelegd; deze funderingen zijn van Doornikse steen gemaakt. Op de hoek van de noordelijke en noordwestelijke zijde van de oktogoon was men zo gelukkig het onderste deel van een karolingische pijler uit later romaans metselwerk te kunnen vrijmaken; zo is nu ook de vorm gekend van de pijlers die de acht afdekkende rondbogen van de middenkern droegen. Dit middengedeelte heeft een doormeter van 9 m (Aken: 14 m); de totale breedte van de kerk bedraagt 21 m (Aken: 30 m).

Op een diepte van ongeveer 2,50 m vertrekken van elke zijde van de achtkant twee kettingmuren naar de buitenmuren; zo zit gans het kerkgebouw stevig ineengesloten.

De zware torenpartij, die tegen de zestienzijdige omgangsmuur is aangebouwd, bestond uit een westtoren die geflankeerd was door twee vierzijdige kleine torentjes. Het materiaal is uitsluitend veldsteen; in tegenstelling met de overige grondvesten zijn deze muren nergens bepleisterd. Tevergeefs werd gezocht naar een verbinding van de toren met andere gelijktijdige konstrukties (een atrium, verdedigingswerken).

(1) Over de opgravingswerken van 8 maart-30 april, zie ons overzicht in Biekorf boven blz. 122-125. - Over de opgraving verscheen ondertussen nog: J. Mertens. Opgravingen in de Sint Donaaskerk te Brugge, in Wetenschappelijke Tijdingen XV (1955) 246-248; van dezelfde: De opgravingen in de Sint Donaaskerk te Brugge, in Streven XXIII (1955) 57-60; L. Devliegher. De opgraving in de S. Donaaskerk te Brugge, in De Toerist XXXIV (1955) 865-869.

[p. 329]

Tijdens de opgravingskampagne werd vijfmaal tot onder de fundering gegraven zodat het nu mogelijk is een volledig asprofiel van de kerk te tekenen. Er werd ook vastgesteld dat de bouwmeester meters aarde heeft laten verwijderen vooraleer te komen op de dikke turflaag die hij ter plaatse liet. De bouwsleuf echter werd nog verdiept tot op de onberoerde bodem (op 6 m diepte); daar legde men twee lagen boomstammen waarop de muren werden opgetrokken.

De totale lengte van de kerk, toren en koor meegerekend, bereikte haast 40 m; te Aken is het bijna 50 m. Archeologisch kan de kerk gedateerd worden tussen 850 en 950.

De Brugse kerk is de getrouwste navolging van de Dom te Aken. Geen enkele andere Europese centraalbouw heeft de elementen van de Keizerdom zo goed nagebootst; Muizen, de Valkhofkapel te Nijmegen, S. Jan te Luik, Ottmarsheim of S. Walburga te Groningen hebben alle één of meerdere verschilpunten. De S. Donaaskerk zal dan ook een blijvende plaats innemen in de geschiedenis van de voorromaanse Europese bouwkunst.

In maart-april waren reeds op enkele plaatsen resten van de Romaanse kerk opgegraven, nl. gedeelten van de funderingsmuren waarop de zuilen en pijlers van het koor stonden. In de tweede kampagne werden de aanzetten van de noorden zuidmuren van de kooromgang vrijgemaakt. Van het transept vond men gedeelten der beide sluitmuren; de vieringspijlers werden ook gelokaliseerd. De onderbouw van een beukpijler kwam eveneens voor de dag. Het materiaal van de romaanse kerk bestaat uit veldsteen.

Van de gotische beuk werden de grondvesten van een deel van de westmuur onderzocht evenals de pijlers langs de zuidkant en de meest oostelijke van de noordzijde. Het uitbreken van de tramrails zal de gelegenheid bieden om het onderzoek van de zuidmuren van de romaans-gotische kerk verder door te zetten. Hopelijk zal er dan iets gevonden worden van de verbinding tussen de burgkerk en de grafelijke woonst. Er moeten trouwens nog meer gebouwen gestaan hebben omheen de eerste kerk; hun opgraving zou een zeer systematisch onderzoek vragen omdat het grondplan veel minder dan bij een kerk aan een vast schema is gebonden.

Talrijke beschilderde graven werden ook gevonden. Daarover zal gehandeld worden in een volgende nota.

L.D.

Asp. N.F.W.O.