Biekorf. Jaargang 61

[p. 415]

Mengelmaren

Brief van Mgr. Malou aan Karel de Gheldere

In het begin van 1861 publiceerde Karel de Gheldere bij C.-J. Fonteyn te Leuven, waar hij toen nog eerstejaarsstudent was, zijn bundel ‘Jongelingsgedichten’. Uit de ‘Twintig Vlaamsche Koppen’ van Hugo Verriest blijkt, dat Ida von Düringsfeld, alsook bisschop J.-B. Malou, Frans Blieck en anderen over deze eersteling hun tevredenheid uitdrukten en er met veel lof over spraken. De tekst van de desbetreffende brief van Mgr. Malou werd ons nu door E.H. Jozef Geldhof vriendelijk medegedeeld.

Acta van Mgr. Malou 1861 - 16 Mars - pag. 72.
Brief aen Mr Charles De Gheldere van Thourout.
Het afdruksel van de beginselen uwer dichtkundige proeven, hetwelk gij mij laetst hebt toegezonden, heb ik met veel voldoening doorlopen, in elke bladzijde bemerkende de gevoelens van christelijk geloof en ware godvruchtigheid, welke gij in het klein seminarie van Rousselaere tijdens uwe opvoedinge geput hebt. Volherd, beminde heer, in den weg der wetenschappen en der deugd, waerin gij getreden zijt; God zal u zegenen, en gij zult gelukkig zijn.
(get.) J.B. bisschop van Brugge.

Of de brieven met dank- en lofbetuigingen die de Gheldere in ruil voor de presentexemplaren van zijn ‘Jongelingsgedichten’ ontving, bepaald zijn zoek geraakt, is niet met zekerheid te zeggen. Er bestaat immers nog steeds veel kans toe, dat ze in zijn letterkundige dokumentatie berusten, die tot op heden, spijtig genoeg, onmogelijk te benaderen bleef.

Raf Seys

Het oude Kortrijkse bunder
(Biekorf hiervoor, blzz. 160 en 352)

Ook volgens De Schryver, H., De oude landmaten in Vlaanderen, Gent, 1936, bedraagt het Kortrijkse bunder 1 ha 41 a 69 ca 60 tma.

Verder stemmen daar alle maten (voor het Aalsterse bunder verbeterd) mits bijvoeging van de tienmilliaren overeen met die door D.S. worden opgegeven, behalve voor de Kortrijkse kleine vierkante roede, die 8,8562 m² (lees 8,8560 m²) beslaat. (De door laatstgenoemde aangeduide oppervlakte van 14,74 m² is kennelijk fout, daar er, ook luidens zijn eigen mededeling, vier kleine vierkante roeden in één grote gingen.)

De Schryver tekent voor het Kortrijkse ook nog volgende verhoudingen aan:

- 1 kleine vierkante roede = 1 pertse = 100 vierkante voet;

- honderd (lands) = 100 kleine vierkante roeden.

De auteur geeft verder de gemeenten aan (in West- en Oost-Vlaanderen), die de Kortrijkse maten gebruikten.

Op te merken evenwel dat van enerzijds een oud en anderzijds een gewoon of vul Kortrijkse bunder nergens sprake is.

a.vh.

[p. 416]

Alarm in Spermalie te Brugge
1663

In 1663 kreeg Spermalie, in opvolging van de overleden Catharina Rugeley, als nieuwe abdis een religieuze uit het klooster Nieuwenbosch te Gent, met name Bernarde Veranneman. Deze was een nicht van zaliger bisschop Triest en had machtige voorspraak gehad bij het Hof te Brussel, dat toenmaals de abten en abdissen benoemde. Zuster Veranneman zou een verdienstelijke abdis worden en vooral de financiën van het klooster weer gezond maken. (Zie de studie van Kan. A. De Meester in Handelingen Soc. d'Emulation 96, 1959, p. 178-183.) Haar wijding zou plaats hebben op 13 augustus, doch reeds op 14 juni kwam zij met de abt van Duinen naar het klooster om er geïnstalleerd te worden. Zij werd er slecht onthaald door de zusters, die vier eigen candidaten hadden voorgesteld en nu bedrogen uitkwamen. In zijn gelijktijdig dagboek (Rare Geschriften, Hs. p. 165) tekende Jacques Inbona daarover het volgende aan.

‘Opden 14 Juny 1663 soo ist ghebeurt dat tot Brugghe inde abdie van Spermalie (in de Snaggaartstraat)... dat hunne abdesse was ghestorven ende den conijnck ofte den marquijs de Carraceena (als gouverneur-generaal) uut sijnen naeme vercoosen eene vreemde religieuse van een ander clooster ende quam op desen dagh dese vercooren abdesse om possessie te nemen vande abdie voornoempt commende inde carrosse vanden abt vanden Duijnen midts dit clooster onder den abt vanden Duijnen was staende ende den abt ordres hadde om haer te installeeren. Maer de relijgieusen haere compste vernemende en wildense niet aenveerden nochte inlaeten, maer slootent al toe ende liepen op hunne torre ende clopten alarme met hunne clocke ende riepen aende ghebeuren om assistentie.

Alles niet jeghenstaende soo dede den abt het clooster openen met ghewelt ende wiert de abdesse gheinstalleert tot groote verargernisse vande ghemeente die seere murmureerden datmen die relijgieusen aendede sulcken onghelijck met ghewelt jeghens hunne institutien vant clooster, dan het ghewelt hadde als nu over al de overhandt want recht en wiert niet meer ghepleeght.

Ende is daer naer alles wel vergaen tot goet contentement vande nonnekens ende die mevrauwe de abdesse bleef veele jaeren paijsivelijck regieren.’

Impromptu van hoofdman Scherpereel

De leden van een Brugse kamer van retorike uit de vorige eeuw waren niet tevreden over hun hoofdman, Mijnheer Scherpereel. Zij hielden in 't geheim een vergadering waarop besloten werd hun voorzitter aan 't verstand te brengen dat hij best uit eigen beweging ontslag zou nemen. Men steunde er echter op, dat dit op zeer omzichtige en tactvolle wijze zou geschieden.

[p. 417]

Op de volgende officiële vergadering stond de aangeduide woordvoerder onmiddellijk recht en richtte zich tot Mijnheer Scherpereel: ‘De kunstbroeders hebben mij gelast, zo zei hij, u iets belangrijks mede te delen. En zoals het past onder retoricijnen, heb ik dat op dicht gesteld als volgt:

Retorika in het geheel
heeft den zeerd van Scherpereel.’

Was de manier van zeggen minder tactvol dan men verwacht had, ze was alleszins zeer klaar, en Mijnheer Scherpereel, die geen dwaas was, stond langzaam en waardig recht en zei:

‘En Scherpereel van 's gelijke
heeft den zeerd van Retorijke.’

En hij nam zijn hoed, groette beleefd iedereen en trok er van onder.

(Traditioneel verteld in mijn familie).

B.J.v.C.

Ten Mandere, Heemkundige Kring te Izegem

De geest van kanunnik Tanghe, van onderpastoor Slosse, van Jacques Debusschere en Emiel Dierick schijnt te Izegem te herleven in een heemkundige kring die in het voorjaar 1960 opgericht werd door Inspecteur Rafaël Verholle, bijgestaan door een reeks jeugdige liefhebbers uit de onderwijzerswereld.

Onlangs kwam het eerste nummer van ‘Ten Mandere’, heemkundige periodiek voor Izegem en omliggende, van de pers. Dit geschiedde ter gelegenheid van de heemkundige tentoonstelling die te Izegem in het Stadhuis doorging van 4 tot 11 september en die gewijd was aan plaatselijke geschiedenis en nijverheid.

Dit eerste, gestencilde maar uiterst fijn verzorgde nummer dat 41 blz. telt, bevat een studie over de naam Izegem door Rafaël Verholle; verder een uitvoerige studie over de straatnamen door Antoon Vandromme, en ten slotte een bijdrage over de Izegemse molens van de hand van Pieter Declercq, pastoor te Lo.

De heemkundige kring Ten Mandere geniet de welwillende steun van het stadsbestuur te Izegem, heeft een eigen archief en bibliotheek en richt in het winterseizoen voordrachten in.

j.g.

De uurwerkmaker Nolet van Avelgem
Vraagwinkel hiervoor blz. 260

In een artikel: ‘Is een Gentenaar de uitvinder geweest van het elektrisch uurwerk?’ door P. Kluyskens, verschenen in het dagblad De Gentenaar van 11 maart 1951, wordt uitvoerig over Nolet gehandeld.

Dagbladen, o.m. Gazette van Gent, kunnen geraadpleegd worden op het Stadsarchief van Gent (Abrahamstraat 13).

M. Broeckhove

[p. 418]

Pacht van honderd jaar
(Biekorf hiervoor, blz. 260)

Van een maximumduur voor de pacht, of van een overdracht van het eigendomsrecht na een bepaalde termijn, gewaagt de huidige wetgeving ter zake niet. Beide genoemde punten nopen er echter veeleer toe een verband te leggen met de zogenaamde erf- of cijnspacht (wet van 10 januari 1824).

En vooreerst kan de duur van de erfpacht inderdaad 99 jaar niet te boven gaan. Dit om altijddurende erfpacht te verhinderen.

In het oude recht (vóór de Franse Revolutie) werd erfpacht veelal voor onbeperkte tijd, anders gezegd: op eeuwigdurende wijze toegestaan.

Door eeuwigdurende erfpacht nu wordt de grond met een eeuwigdurende rente belast. Dit laatste strookte niet meer met de principes der Franse Omwenteling, en bij dekreet van 29 december 1790 werd in Frankrijk dan ook het aangaan van altijddurende erfpachten in de toekomst verboden. De lopende erfpachten van die aard werden niet nietig verklaard - dit was voor het te bereiken doel niet noodzakelijk -, maar veranderden van karakter: ze werden uiteraard aflosbaar (beginsel van artikel 530 van de Code Napoléon). De erfpachter die de cijns afloste - en hier komt ons tweede punt in het licht - verkreeg dus de vrije en volle eigendom van het goed. Wat de eeuwigdurende erfpachten betreft die na 29 december 1790 zouden toegestaan zijn, wordt doorgaans dezelfde zienswijze gehuldigd.

(Naar Kluyskens, A., Beginselen van burgerlijk recht. IV. De Contracten, nr. 285bis, en V. Zakenrecht, nr. 240.)

a.vh.

Hier vloekt men niet

In een herberg van het Brugse hing in 1870 de volgende herbergwet uit, berijmd door de herbergier zelf, die ‘een man van wille en van karakter’ was: zo schrijft Guido Gezelle in 't Jaer 70 van 15 april 1871 waarin hij het stukje mededeelt. - d.j.

De dronkaard krijgt hier geen drank,
En de vloeker moet gaan zijn gank.
Die wil vechten of kijven
Zal men gauw buiten drijven.
Nogtans verkoop ik geern drank
In plezier en gezank.
Daarom, verzet u voor uw geld
Als g'hier geen slechte praat vertelt.
Maar als de klok politie slaat
't Is tijd dat men van hier weggaat.
Want later tapt men hier niet meer,
Voor geen boer noch voor geen heer.