Het Boek. Jaargang 7

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

Delft. - Bibliotheek der Technische Hoogeschool. - Verslag over 1915/16.

In verband met het gereedkomen van het nieuwe gebouw werden in Augustus van het vorige jaar (met een deel van Juli en September) de boeken van het oude gebouw en de tijdelijke bergplaatsen naar het nieuwe gebouw overgebracht en voorloopig zoo in het magazijn gerangschikt, dat reeds eind October het gebruik van de bibliotheek weer zoo goed als normaal kon zijn.

Den 12den October 1916 werd het gebouw officieel ten beheer aan den bibliothecaris overgedragen en daarna opengesteld. Eenige belemmerende bepalingen ten opzichte van het gebruik, door den overgangstoestand noodig gemaakt, konden weldra geleidelijk worden opgeheven. De aanvullingen, verbeteringen en uitbreidingen, door tekort aan ruimte en gebrekkige inrichting lang tegengehouden, kunnen nu successievelijk worden aangebracht.

Het spreekt wel vanzelf, dat de werkzaamheden en de bediening in het nieuwe gebouw een groote uitbreiding van het personeel noodzakelijk hebben gemaakt.

De inrichting van het nieuwe gebouw, met zijn vier leeszalen en afzonderlijk, voor de bezoekers niet toegankelijk boekenmagazijn, stelt aan het oordeelkundig verdeelen

[p. 124]

van de dagelijks geraadpleegde hand- en woordenboeken en meest gebruikte tijdschriften en vooral aan het catalogiseerwerk bijzondere eischen. Zoo moest reeds terstond bij de opening gereed zijn een ‘Lijst van de boekwerken en tijdschriften in de leeszalen’, tevens bevattende de noodige wenken en voorschriften voor de bezoekers. Tot tweemaal toe moest deze lijst, waarvan ook bij de opening aan de aanwezigen een exemplaar werd uitgereikt, wegens de vele aanvragen, telkens gewijzigd en aangevuld, worden herdrukt.

Aan de totstandkoming van den nieuwen alphabetischen catalogus moest met kracht worden gewerkt. De nieuwe titelbeschrijving, waarvoor tijdelijke hulp in dienst moest worden gesteld, vorderde flink. Eveneens het werk voor den systematischen catalogus, waarmee in 't bijzonder de assistente is belast, die nu onder veel gunstiger omstandigheden haar uiteraard veel tijd vorderenden arbeid kan verrichten. Die voor de afd. ‘Schoone kunsten en kunstnijverheid’ is zoo goed als gereed.

Zeer druk was het bezoek in het begin. Allengs verminderde dit. De leeszaal voor de algemeene wetenschappen en de burgerlijke en waterbouwkunde telt steeds verreweg de meeste bezoekers. Het geheele aantal bezoekers bedroeg, van den openingsdag (12 October) af, met inbegrip van het avondbezoek ruim 12000, het getal afgegeven bons 7500. Hierbij dient opgemerkt, dat in den eersten tijd na de opening het ter raadpleging en het ter leen geven van boeken (niettijdschriften) niet kon plaats hebben. Het avondbezoek was, behalve in de eerste dagen, gering.

Behalve de tentoonstelling van platen en plaatwerken der bibliotheek, welke zoo nu en dan in de expositiezaal werden gearrangeerd, werd een tweetal tentoonstellingen gehouden, eene van het civiel en bouwkundig studenten gezelschap ‘Practische Studie’ en eene door de Delftsche Studenten Amateur Photografen Vereeniging, die beide een talrijk bezoek trokken.

Het gebouw bleek zoo in zijn geheel als in de onderdeelen, alsmede wat de verlichting en de verwarming aangaat, te voldoen. De onderlinge verbinding echter der localiteiten staat een vlugge bediening wel wat in den weg en eischt veel personeel.

Reeds terstond, en ook bij den voortduur werd gevoeld het groote ongerief, dat naast of in het gebouw zich geen conciergewoning bevindt. Te meer waar, vooral des avonds, veel last en hinder van de jeugdige bevolking uit de buurt werd ondervonden, zoodat de gewone toegang geruimen tijd moest worden gesloten.

Wat in het vorig verslag werd opgemerkt omtrent het wegblijven der zichtzendingen geldt nog: zeer weinig boeken werden ter inzage gezonden, zoodat ook nu weer de nieuw aangeschafte werken meest alle op bestelling moesten worden gekocht. Bijzondere aandacht werd dit jaar geschonken aan de afdeeling werken over delfstof- en aardkunde en mijnbouw.

Onder de geschenken valt te vermelden een verzameling boeken en geschriften, vooral op waterbouwkundig gebied, uit de boekerij van wijlen den heer Van Diesen, oud-hoofdingenieur van den waterstaat te 's-Gravenhage, en wijlen den heer A.L.H. Obreen, ingenieur te Velp. en een belangrijke verzameling tijdschriften en boeken en geschriften op spoorweggebied van de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen te Utrecht. De tijdschriften zijn meerendeels compleet en alle gebonden.

Aangekocht werden 781 banden, waaronder een belangrijke auctie-aankoop van tijdschriften op aardrijkskundig en taal-, land- en volkenkundig gebied.

Ten geschenke werden voorts nog ontvangen, behalve de boekwerken en stukken van verschillende regeeringscolleges, 71 banden van particulieren of commissies.

Dat de vervolgstukken, met name die van vele buitenlandsche seriewerken, niet regelmatig inkwamen, ligt voor de hand.

(Uit het Verslag van den staat den hooge, middelb. en lagere scholen.)

Groningen. - Universiteitsbibliotheek. - Als Conservator is benoemd, met ingang van 1 Maart, de heer A.W. de Groot, doctorandus in de classieke letteren.

Leiden. - Universiteitsbibliotheek. - Verslag over 1915/16.

Het gewone onderhoud van het gebouw had

[p. 125]

geregeld plaats. De bliksemafleiders en de brandbluschmiddelen werden tweemaal nagezien en beproefd; eenige daarbij gebleken kleinere defecten werden in orde gebracht.

De verbouwing van het bibliotheekgebouw vordert goed; eerlang zal het geheel onder dak zijn gebracht en kan met de binneninrichting worden begonnen.

Het gewone onderhoud van het meubilair had geregeld plaats. Het werd uitgebreid met een gordijn in de directeurskamer en eenige plankjes als boekenrek in de leeszaal.

Van de verschillende verzamelingen der inrichting werd een druk gebruik gemaakt en over het algemeen heeft men zich goed kunnen schikken in den tijd van overgang, nu wegens de verbouwing de boekenvoorraad tijdelijk over vier gebouwen verspreid is. Allerlei heen- en weer loopen en zenden is daarvan het gevolg, met veel tijdverlies. Zooveel doenlijk wordt dit vermeden door telefonische aansluitingen en door het gebruik maken van transportrijwielen, enz. De algemeene leeszaal en de tijdschriftenzaal voldoen goed en werden druk bezocht, ook thans des avonds, nu zij geregeld ook van 7-9 uren 's avonds zijn opengesteld.

Buiten de bibliotheek werden uitgeleend 14245 werken, waarvan 2955 van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, tegen resp. 15589 en 3332 in het vorige jaar. Buiten de stad werden 2949 pakketten met boeken verzonden (in het vorige jaar 2531). Ten behoeve van alhier studeerende personen werden uit elders gevestigde bibliotheken en archieven tijdelijk alhier gedeponeerd 313 boeken. Het getal personen, die voor het eerst in de gelegenheid gesteld werden boeken te ontvangen, bedroeg 356 (in het vorige jaar 351).

Veel zorg werd besteed aan het catalogiseeren van alle nieuwe aanwinsten, ruim 5000 nieuwe titels werden gedrukt en zoowel in de alphabetische als in de systematische catalogi ingeschikt.

Een groot aantal der oudste Leidsche dissertaties en theses werd op deze wijze behandeld, waarvan veel nut voor allerlei onderzoekingen verwacht kan worden.

In de handschriftenafdeeling was het betrekkelijk stil, doordat nagenoeg alle correspondentie met het buitenland achterwege bleef wegens den oorlogstoestand. Alleen werd een groot aantal prismaphotographiën alhier naar bladen uit Leidsche handschriften vervaardigd voor verschillende geleerden, die thans de handschriften zelve niet konden gebruiken. Aan binnenlandsche adressen, bibliotheken en archieven, werden uitgeleend 79 handschriften. Uit andere openbare verzamelingen werden 10 handschriften alhier tijdelijk gedeponeerd ten behoeve van Leidsche studeerenden.

Aanwinsten geschiedden in de eerste plaats door aankoop uit de gewone snbsidiën: 1544 vervolgdeelen en 1410 werken. Uit de gelden van het Legaat Warner werden aangekocht 33 vervolgdeelen en 46 werken; uit dat van Riemersma 15 vervolgen; van Chastelain 46 boeken; van Perizonius 4 boeken; van Stolp 16 vervolgen. Voor rekening der Thorbeckestichting werden aangekocht 29 vervolgdeelen en 27 werken; voor de Tiele's Kamer 28 boeken en 25 vervolgen. Voor het Legaat Noback werden aangekocht 5 werken en 300 photographiën naar Grieksche handschriften. De verzameling van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde werd vermeerderd met 8 handschriften, een groot aantal brieven, 294 boeken en 156 vervolgen; die van het seminarium der Remonstrantsche Broederschap met 21 boeken en 13 vervolgen.

Ten geschenke werden ontvangen van de verschillende Departementen van bestuur 46 boeken, 209 vervolgen en 30 kaarten; van binnen- en buitenlandsche genootschappen 398 boeken en 823 vervolgen; van particulieren 1294 boeken en 115 vervolgen; van de leeskamer Amicitia alhier 2 brochures en 10 vervolgen. Door ruil met de beschikbaar gestelde exemplaren van het Internationales Archiv für Ethnographie werden verkregen 40 tijdschriftendeelen. In ruil voor de Leidsche dissertaties werden ontvangen 2447 dissertaties en andere academische geschriften van tal van buitenlandsche universiteiten.

Van de genoemde aanwinsten verdienen afzonderlijk vermeld te worden: eene hoogst belangrijke verzameling van acht met was bestreken plankjes (‘codex’) bevattende eenige aanteekeningen van financieelen aard in de Nederlandsche taal, uit het begin der 15de eeuw, gevonden in den bodem bij de Waterslootsche poort te Delft, sedert jaren

[p. 126]

reeds in het Algemeen Rijksarchief te 's Gravenhage bewaard en thans door bemiddeling van het Leidsche Rijksmuseum van Oudheden aan deze Bibliotheek overgedragen. Reeds in 1894 was in het tijdschrift ‘Oud-Holland’ de aandacht op deze merkwaardige ‘tabulae ceratae’ gevestigd en het is van groote beteekenis deze thans te Leiden te kunnen bewaren naast de Grieksche ‘tabulae Assendelftianae’, die onder de meest bekende bezienswaardigheden dezer bibliotheek behooren.

Van de Leidsche firma S. C vanDoesburgh werd ten geschenke ontvangen een groot aantal harer uitgaven op wetenschappelijk gebied; van den Leidschen hoogleeraar dr. P.D. Chantepie de la Saussaye eene verzameling van ongeveer 400 deelen, werken over Germaansche mythologie en godsdienstgeschiedenis, strekkende tot aanvulling der bibliotheek van de ‘Tiele's Kamer’; van mevr. wed. M.C. van Ouwerkerk-Krantz te 's Gravenhage een groot aantal boeken op wis- en natuurkundig gebied, nagelaten door wijlen den gepensionneer. den generaal H.J. Krantz, doctor h.c. van de Leidsche universiteit. De lektor aan de Leidsche universiteit dr. H.J.P. van Kerckhoff schonk een groot aantal boeken op het gebied der oorlogschirurgie en der tropische geneeskunde. Het Departement van Koloniën voldeed welwillend aan een verzoek een aantal deelen van het kostbare werk ‘Nova Guinea’ ter beschikking te stellen, ten einde die aan de universiteitsbibliotheek te Upsala te zenden in ruil voor Zweedsche natuurhistorische tijdschriften.

Verliezen. Een zwaar verlies wordt geleden doordat het bruikleen van periodieken van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem teruggenomen werd. Hiertoe behooren vele compleet gedeponeerde tijdschriften, die druk geraadpleegd werden. Bovendien nog verscheidene, die vóór 1901 in abonnement werden ontvangen, welk abonnement toen werd opgezegd, omdat zij in bruikleen werden aangeboden. Voor deze laatste is door tusschenkomst van curatoren thans eene schikking getroffen, waardoor het mogelijk wordt die voorloopig nog te Leiden te houden, totdat het gelukken zal een ander exemplaar der jaargangen 1901-1916 machtig te worden.

Prentenkabinet. Het gewone onderhoud van het gebouw had geregeld plaats. De gasleiding werd uitgebreid tot de eerste verdieping (studiezaal). De trappen werden geverfd en de muren der bibliotheekzaal met gobeline bestreken. De brandbluschmiddelen werden tweemaal beproefd en in orde bevonden.

Het gewone onderhoud van het meubilair had geregeld plaats.

Het aantal bezoekers (163) was iets minder dan in het vorige jaar (168), waarbij echter niet gerekend zijn de dikwijls talrijke bezoekers der kunsthistorische colleges, die de hoogleeraar Martin ook dit jaar wederom in het kabinet heeft gegeven met gebruik van de aanwezige hulpmiddelen. Een druk gebruik werd gemaakt van de kunsthistorische boekerij waaruit vele boeken zoowel binnen als buiten de stad uitgeleend werden door bemiddeling der universiteitsbibliotheek.

Voor het ordenen, determineeren en inventariseeren der buitenlandsche teekeningen werd veel voorbereidend werk verricht. Nieuw geordend werden eenige portefeuilles met prenten van Sadeler en met Nederlandsche historieprenten. Zoowel hierbij als bij behandeling van hetgeschenk-Dyserinck en het opplakken van ruim 650 reproducties naar kunstwerken werd groote vertraging ondervonden, doordat de voorraad karton verbruikt was en onder de tegenwoordige omstandigheden slechts met veel moeite en tijdverlies tegen steeds hooger wordenden prijs kan worden aangevuld.

Bijzonder veel moeite heeft de conservator zich gegeven voor het bijeenbrengen eener keurcollectie van 60 der merkwaardigste of fraaiste teekeningen van de Hollandsche school, ten behoeve eener tentoonstelling in het Leidsche Stedelijke Museum ‘De lakenhal’ 15 Dec. tot 15 Jan. l.l. gehouden. Deze tentoonstelling, waarvan een catalogusje is gedrukt, werd vrij druk bezocht en door deskundigen hoog gewaardeerd.

Een nuttig werk werd verricht en nu bijna voltooid door de catalogiseering van de bekende rijke verzameling oudere veilingscatalogi die voor allerlei onderzoekingen van nut kunnen zijn.

Zij zijn nu tevens nieuw geordend en voor zoover noodig gebonden.

[p. 127]

Ten geschenke werden ontvangen van den heer D. Harting een door hem gegraveerd stadsgezicht te Amsterdam; van dr. G.J. Boekenoogen drie prenten door Hoogenberg, twee door S. Fokke en een door R. Sadeler, G.M. Mittelli, F. Baroccio, B. Picart, en eenige van onbekende graveurs, waarbij twaalf naar Salvator Rosa in een bundel, genummerd 1-12; van den heer J. de Wit twee pakken met prenten van bekende kunstenaars in Nederlandsche week- en dagbladen: van dr. N.J. Beversen 51 veilingscatalogi ter aanvulling; van den conservator den heer J.J. de Gelder dertien prenten door A. Derkzen van Angeren, M.W. van der Valk, C.J. van Urk, M. Bauer, J. Veth, S. Moulijn, Storm van 's-Gravesande en Aarts.

Aangekocht werden eenige teekeningen o.a. Boerenschuur, op naam van Ruysdael, Maria Magdalena's hemelvaart, van W. Doudijns, Landschap door J. van Cuylenburg. Trappenhal, door M. Rooker, Romeinsch soldaat te paard, door G. de Lairesse, Berglandschap met sterkte op een top, toegeschreven aan N. Berchem. Voorts eene verzameling van 11 etsen uitgezocht uit het oeuvre van M.W. van der Valk, drie van P. Dupont, appelboompje en sloot met appelboomen er langs, portret van D. Tulp naar P. Potter, in eersten staat, drie prenten van F. Kobell, H. Antonius van G. de Vivier, W. de Zwart, Boschweg met karretje.

Voor de boekverzameling werden aangegekocht 197 boeken, 113 tijdschriften-declen en 1911 reproducties naar werken van vroeg-Christelijke, Italiaansche en Hollandsche 17de eeuwsche schilderkunst, ten bebehoeve van kunsthistorische colleges van den hoogleeraar Martin.

Verliezen werden niet geleden.

(Uit het Verslag van den staat der hooge, middelb. en lagere scholen.)