Het Boek. Jaargang 8

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

De openbare leeszaal te Amsterdam.

Den achtsten Februari is in het mooie driedubbele huis aan de Keizersgracht n^o. 444-446 eindelijk de Openbare Leeszaal en Bibliotheek plechtig geopend. Eindelijk - want van 1901 afzijn er commissies werkzaam geweest om voor eene instelling als deze belangstelling te wekken en middelen bijeen te brengen, en is er in couranten en tijdschriften en brochures over geschreven, in 1903 heeft zelfs de Gemeenteraad er in beginsel

[p. 61]

toe besloten; sedert 1908 heeft een comité door het Nut bijeengeroepen de zaak aangepakt; in 1913 werd eene Vereeniging gevormd om de Leeszaal tot stand te brengen, en werd het perceel aan de Keizersgracht er door den Raad voor bestemd; in 1916 begon men met verbouwing van het huis en met den aanbouw van het boekenmagazijn; en eerst nu, in 1919 kon de opening plaats vinden.

Bijna elke stap in deze langzaam voortschrijdende ontwikkelingsgeschiedenis staat mij levendig voor den geest. Zeer goed herinner ik mij, hoe de heer L. Simons mij in 1901 aan de Universiteitsbibliotheek kwam bezoeken naar aanleiding van het voorstel tot aanbouw van een nieuw boekenmagazijn, en eens wilde zien of nu daarmee niet meteen ruimte voor zulk een Leeszaal te vinden zou zijn! En dan volgden commissievergaderingen, waarin groote ijver en belangstelling tot uiting kwamen - lid was o.a. de heer A.J. van Huffel, toen nog onze stadgenoot, en vol ijver voor de zaak; voorzitter in eene reeks vergaderingen was wijlen de heer J.A. Tours, bestuurder van ons huis -, tot eenig resultaat kwam men niet. Wel werden van verschillende kanten gelden toegezegd, maar het bleek altijd weer dat de zaak heel wat grooter sommen zou eischen, dat zij zonder hulp van de overheid onmogelijk goed zou kunnen slagen. En de meewerking van den Gemeenteraad was nog noode te verkrijgen, al waren er enkele zeer ijverige raadsleden, zooals de heer Sutorius, die ook in de commissie opgenomen werd, en die, tegen de algemeene opvatting in, het bezwaar van de kosten eenvoudig beschouwde als een oude rossinant, die telkens weer uit den stal gehaald werd als het gold een nuttige zaak tegen te houden.

En dan de literatuur: naast de propaganda in het land, door H.E. Greve begonnen en jaren lang gevoerd, is er van 1901 af eene speciaal Amsterdamsche, eveneens deels zich vastknoopende aan het bekende werk van Schultze, deels aan Engelsche en Amerikaansche publicaties, een artikel van Mr. Ph. Falkenburg in het Handelsblad, een voorstel van den heer Simons om maar even de Universiteitsbibiotheek in het Paleis voor Volksvlijt te plaatsen, een boekje door den uitgever H. Gerlings ‘in het Amsterdamsen’ vertaald.

Achterna zijn wel alle belangstellenden het eens, dat het maar gelukkig is, dat de in die eerste jaren opgeworpen plannen niet tot uitvoering zijn gekomen. De verbinding met de Universiteitsbibliotheek zou al heel ondoelmatig geweest zijn. Nu naast den drang naar leeszalen voor een grooter publiek, ook de eisch naar ruimere en betere inrichting van wetenschappelijke bibliotheken steeds sterker wordt, is voor de Universiteitsbibliotheek juist de tegenovergestelde ontwikkeling dringend noodig. De Leeszaal moet haar ontlasten van een groot deel van haar klanten, en daarentegen is voor de werkelijke studeerenden van alle kringen der hoofdstad eene vernieuwing der geheele organisatie noodig, die wel minstens op eene verdubbeling zal neerkomen, zoodat ook de Militiezaal, die voor de uitbreiding al voor vele jaren werd aangewezen daarbij zal moeten gebruikt worden.

Met de opening van de nieuwe Leeszaal worden op dit gebied meteen de vooruitzichten veel beter en ruimer. Hoe sterk steekt deze nieuwe instelling wat hare inrichting betreft af bij al wat in Amsterdam tot dusver op bibliotheekgebied was gedaan!

De Nutscommissie onder leiding van wijlen den heer J.N. van Hall en den ijverigen secretaris A.W. Groote scheen het eerst wel niet veel verder te zullen brengen dan hare voorgangers, maar ze heeft volgehouden, en

[p. 62]

traden de leiders terug, dan konden ze hun taak aan anderen overdragen, en zoo kon dan nu de heer H.F.R. Hubrecht een grooten kring van autoriteiten en belangstellenden ontvangen in de vergaderzaal op de tweede verdieping van het geheel vernieuwde gebouw, hun daar een overzicht geven van de langdurige wordingsgeschiedenis, waarbij hij velen noemde die tot de totstandkoming hadden meegewerkt, en hij kon den Burgemeester, den heer Tellegen, uitnoodigen het gebouw aan het Bestuur der Leeszaalvereeniging over te dragen en de Leeszaal en Bibliotheek voor geopend te verklaren.

De Burgemeester voldeed hieraan, na ook van zijn kant eenige punten in de geschiedenis der instelling gereleveerd te hebben, en met de verzekering dat ook voor verdere uitbreiding op alle mogelijke medewerking van het gemeentebestuur kon gerekend worden.

Na hem sprak de heer Van Beresteyn namens de Centrale Vereeniging voor openbare leeszalen een woord van voldoening, en de heer Den Hertog gaf uiting aan de ingenomenheid van het bestuurderopenbare Muziekbibliotheek, die nu ook hier eene blijvende en goede plaats heeft gevonden.

Een rondgang door het gebouwde volgde, waarbij de Directeur Dr. T.P. Sevensma voorging, terwijl zijn adjunct, mej A.C. Gebhard, de heer Stroband en een zestal dames-assistenten eveneens overal aanwijzingen en inlichtingen gaven.

Het is werkelijk een mooi gebouw, dat nu hier ten dienste van het levende publiek wordt gesteld Een van de officieele sprekers wees er niet ten onrechte op, hoe zelfs bij eene totale verbouwing als deze, onze mooie oude patricische huizen, die nu als woningen door velen niet meer gewenscht worden, een indruk geven van schoonheid, ernst en rust. De verbouwing moet overigens niet gemakkelijk geweest zijn. De nieuwe directeur, die trouwens reeds bij de inrichting van de bibliotheek der Rotterdamsche handelshoogeschool op dit gebied eene niet te onderschatten mate van ervaring had opgedaan, moet zich wel geheel in de organisatie van deze nieuwe instelling hebben ingedacht, om zoo voor alles eene practische bestemming te vinden.

Men treedt binnen door een breede maar lage sousterrain-gang. De wanden er van bieden ruimte voor het aanbrengen van platen en aankondigingen, en zijn ook al met interessante grafische voorstellingen en met een fraaie gekleurde kaart van Amsterdam met zijne havens en zijn Noordzeekanaal versierd.

Links passeert men de kamer van den portier-concierge, de garderobe en de rijwielbergplaats, en recht vooruit komt men in het uitleenlokaal, dat verbonden is met het boeken magazijn; eene afdeeling die spoedig in gebruik zal worden gesteld.

Al iets eerder voert links een ruime engoedverlichte trap naar de hoofdzalen, een leeszaal voor dagbladen en tijdschriften en een groote leeszaal met reeds goed voorziene handbibliotheken. Beide zijn van 12 Februari af voor het publiek toegankelijk. En terzijde van de trap is een heel ruim bureau-vertrek dat tevens voor informatielokaal dienst kan doen.

We behoeven dit alles niet uitvoeriger te beschrijven, want de vereeniging voor openbare leeszalen en bibliotheken te Amsterdam heeft hiervoor zelve al gezorgd. Aan de genoodigden werd een fraai boekje in groot quarto-formaat uitgereikt, waarin de historie en de beschrijving kort maar volledig worden gegeven, en waarin ook de verdere plannen worden uiteengezet. Men vindt er plattegronden in van al de verdiepingen, een

[p. 63]

fraaie afbeelding van den gevel en kijkjes in al de zalen. En natuurlijk de namen van bestuursleden en personeel, en het reglement.

Behalve de reeds genoemde zalen zijn er afzonderlijke afdeelingen voor ambachten en technische vakken met een rustige teekenkamer, voor handel en economie, voor de muziekbibliotheek, voor eene blindenbibliotheek, voor klaarmaking en uitzending van speciale bibliotheekjes aan verschillende instellingen - wisselbibliotheken is de hieraan gegeven naam -, voor lectuur voor jongeren, die men zich eveneens voorstelt aan verschillende instellingen ten gebruike te zenden.

Voor de naaste toekomst denkt het bestuur zich nu reeds de oprichting van filiaalbibliotheken in verschillende wijken van de stad. En dan wordt in het boekje nog een kort hoofdstuk gewijd aan de verhouding tot andere bibliotheken.

Tegelijk metditschoone boek kregen alle genoodigden bij de openingsplechtigheid een bescheidener blaadje van een vel druks, dat toch ook van belang is, het eerste nummer van ‘Mededeelingen’ der Openbare Leeszaal en Bibliotheek. Het is - afgezien van het Reglement, en mededeelingen over de Volksuniversiteit - gewijd aan annotaties over nieuwe boeken Deze kunnen aan velen van nut zijn, en zullen zeker voor vraagbaak dienen aan bestuurders van andere openbare leeszalen.