Het Boek. Jaargang 8

Boekbesprekingen.

Het protestantsche vaderland, afl. 7 (deel II afl. 4). Utrecht, Kemink & Z. 1918.

Deze onlangs verschenen aflevering brengt weder een schat van biografische en bibliografische gegevens. De letter D - we hebben hier namen beginnende met Di tot Dy - is aanvangsletter van heel wat namen die voor onze kerk en onze letteren van beteekenis zijn. Op enkele moge hier even de aandacht gevestigd worden, niet om daardoor de andere voor minder belangrijk uit te maken, maar om door eenige grepen het belang van dit groote verzamelwerk op nieuw te doen uitkomen.

Onze aandacht valt allereerst op J.I. Doedes, aan wien een uitvoerig en belangwekkend levensbericht is gewijd. Maar - we mogen er in een werk als dit geen grief van maken, maar dienen het toch even te releveeren - aan zijne werkzaamheid als bibliofiel is wel wat weinig aandacht gewijd. De biograaf heeft wel gesnuffeld in zijne Collectie van Rariora en deelt daaruit het een en ander mede, maar van zijne mededeelingen in de Bibliografische adversaria, van zijne studies over de oude uitgaven van den Nederlandschen bijbel wordt niets gezegd. Trouwens een bibliografisch overzicht van zijn eigen werken wordt niet gegeven, wel eene rijke reeks aanwijzingen van wat over hem geschreven is.

Bij anderen vinden we wel lijsten van ‘geschriften’, zoowel bij mannen van den laatsten tijd, als bij ouderen.

Een heel interessante biografie wordt gegeven van Donteclock, een van die krachtige strijders uit den tijd vande vestiging der vaderlandsche kerk, scherp tegenstander van Coornhert, van Herberts en later van Arminius en Vorstius, en auteur van eene reeks strijdschriften, waarvan hier ook eenelijst wordt gegeven. Tusschen zijn kerkelijke werkzaamheid in is hij een korte poos, na Jacobus Barlaeus, rector geweest van de Latijnsche school te Brielle, maar ook deze voorbijgaande werkzaamheid was niet zonder strijd; zijn opvolger liet de leerlingen ‘int spelen van de tragedien eenighe dinghen in duytsen reciteren’, waarin men ongepaste schamperheden zag tegen den met name genoemden ‘gewesen dienaer deser kereke’ Reinerus Donteclock.

Iets verder komt Engel Arendsz. van Dooregeest, een doopsgezind schrijver van beteekenis. Onder zijn werken vinden we de merkwaardige Rijper Zeepostil, door hem met zijn ambtgenoot Posjager geschreven, waarin we zooveel bijzonderheden lezen over de dorpen de Rijp en Graft, en over de haring- en walvischvangstin haren bloeitijd, en een aantal preeken voor de visschers, wanneer ze op zee waren.

Ik zou nog willen noemen Abraham a Doreslaer, een contra-remon-

[p. 60]

strantsch theoloog, een van onze bijbeluitgevers in den tijd vóór het tot stand komen der Statenvertaling; den remonstrantschen hoogleeraar Drieberge; Vincent van Drielenburch die eerst aan Arminius schreef dat hij was ‘inghenomen met een hevich vooroordeel teghen dieghene diemen Calvinisten ende Consistorianten noemden’, maar daarna omsloeg en Barnevelt voor den paus van Hollant, Wtenbogaert voorden neerlantschen paus uitmaakte. Bijzondere zorg en uitvoerigheid is besteed aan de biografie van den hoogleeraar Anthonius Driessen (1684-1741?), waarbij eene bibliografische lijst gevoegd is die 5 à 6 bladzijden vult. Iets verder komt de groote Franekersche hoogleeraar, orientalist en bijbelvertaler Joannes Drusius, eveneens met uitvoerige bibliografie. Aan Huibert Duifhuis worden verscheidene bladzijden gewijd met eene lange bronnenopgaaf. Evenzoo aan Bernard Dwinglo, met bibliografie van zijn werken en lijst van bronnen.

Achterin, op de letters Dy, komen twee mannen van den laatsten tijd naar voren: van Dyk, de Friesche boerenzoon, die later uit eigen aandrang tot studie kwam, en stichter werd van de bekende opvoedings- en onder-wijs-instellingen te Doetichem; Dyserinck, de beminnelijke godgeleerde en literator, dien we ons nog zoo levendig herinneren, en aan wien bij het sluiten van onzen eersten jaargang ook door ons enkele woorden van herdenking werden gewijd; dit zou aan de literatuur-opgaaf op blz. 691 nog kunnen worden toegevoegd.

Nicolaas Beets, door G. van Rijn, voortgezet door J.J. Deetman, Bredée's boekhandel en uitgevers-mij. Rotterdam. z.j.

Als derde deel bij het onvoltooide werk van wijlen G. van Rijn geeft de heer Deetman ons, later dan bedoeld was, een schets van wat Beets geweest is in zijn ambt, in zijn gezin, als Nederlander en Oranjevriend, als professor, en in zijn laatste jaren, van de viering van zijn 70^en en zijn 80^en verjaardag krijgen we eene schildering, en een hoofdstuk draagt den titel ‘Beets op de taalcongressen.’ De geheele omvang is veel kleiner dan zij bij de behandeling door Van Rijn zou geworden zijn; we moeten dit waardeeren, daar eene zoo uitvoerige behandeling toch wel iets tegen heeft, maar vooral daar ze zoo geheel samenhing met de persoonlijkheid van Van Rijn, dat een ander het toch niet zoo zou kunnen nadoen. Het dunne boek heeft eene rijke illustratie, waaronder verscheidene handschrift-facsimiles, en het titelplaatje uit een der eerste uitgaven van de ‘gedichten eerste periode.’