Het Boek. Jaargang 8

[p. 219]

Noord-Nederlandsche boekerijen in de 16^e eeuw.

II.
Boekerij van Mr. Hubert Schuyten Merevin, overleden 1 Augustus 1599.

Mr. Hubert Schuyten Merevin, licenciaat in de beide rechten was de tweede zoon van Mr. Willem Schuyten, notaris ‘in de Gulden Arent’ op de Breêstraat (1544-1561) en Florentia van Craecken, overleden 1 Maart 1563¹⁾ Hij studeerde waarschijnlijk te Leuven en verwierf aldaar zijn licenciaat 3 April 1562. Vier jaar later 25 November 1566 legde hij den eed af als advocaat bij het Hof van Holland. In 1581 staat hij vermeld als student aan de universiteit te Leiden, waar hij misschien enkele colleges volgde. Hij woonde toen in bij zijn jongsten broeder Henric van Craecken, gehuwd met Philipinne van der Laen in het ouderlijke huis in de Breêstraat. Nadat deze in 1590 was overleden, ging hij op zich zelf wonen. Hij bewoonde een huis, dat hij in huur had van Jacob Dirxsz. Bockenberch voor 50 g. 's jaars. Den 5^en Juni 1595 beschikte hij ‘overleggende d'exempelen des voorvaderen, beyden des ouden ende nieuwen testaments, 00c deses jegenwoordigen ellendigen catijvigen werelts, dat allen menschen opgeleyt eens te moeten sterven, bevelende al vooren sijne Christelijke siele als die vuyt desen jammerdalen sal comen te scheyden in de handen Goods almachtich ende zyn doode lichaeme d'aerde tot een aese der wormen’ over de door hem na te laten goederen. Als zijn eenige en universeele erfgenamen wees hij aan de twee middelste dochters van zijn broederszoon Wil-

1) Zie de inventaris van de nagelaten goederen van Mr. Hubert Schuyten d.d. 30 Nov. 1600, Weeskamer Archief Leiden 2436 1. De voor het Hof van Holland afgelegde eed was geschreven op den rug van den brief van het licentiaat. Zie voorts de Cohieren van de 10e penning 1544, 1557, 1561, en het Bevolkingsregister Leiden 1581. Prof. Blok (Geschiedenis van een Hollandsche stad) neemt ten onrechte aan, dat de hier genoeinde Huybert Merevin een zoon was van Mr. Huybert Merevin, die aan Jan Gerytsz. Buytewech, Burgemeester van Leiden (1568) de ±1540 door een Leidschen schoolmeester afgeschreven Instructie voor Haarlem te leen had gegeven, welke deze wederom in leen gaf aan Jan van Hout.

[p. 220]

lem van Craecken van der Laen. De administratie van hare goederen zou tot haar 25^e jaar worden gevoerd door de twee oudste weesmeesters. Aan deze bepaling hebben wij te danken, dat de inventaris van de nalatenschap van Mr. Huybert Schuyten in de weeskamer is bewaard gebleven. In 1599 overleed hij, waarschijnlijk aan de pest. De door hem nagelaten goederen werden geinventariseerd door de uitvoerders van zijn uitersten wil, de notarissen Willem van Oudevliet en Salomon van der Woerd. Hieronder bevonden zich de volgende boeken ‘leggende in een oude geerstonne’¹⁾:

1.	Decretum Aurii divi Gratiani - in folio.
2.	Consilia domini Nicolai Boeri jurisconsulti - in corio, in octavo.
3.	Andrie Alsiati processus - compendium - in corio in VIII^o.
4.	Udalricus sasius, in usus foedorum - in folio, in VIII^o.
5.	Expositiones omnium titulorum juris tam civilis, quam canonici per Sebastianum Brandt - in corio, in VIII^o. (= 8).
6.	Panormitani iudiciari ordinis processus - in corio, in VIII^o.
7.	Bartolomeum socium senensis iuris doctor - in corio, in VIII^o.
8.	Titulorum omnium iuris tarn civilis quam canonici exposition es Sebastiani Brandt - in corio, in VIII^o. (= 5).
9.	Processus Hemirugi (?) - iurisconsulti - in VIII^o, in curio.
10.	Praxis Johannes Milleo Boio de criminalibus - in corio, in VIII^o.
11.	Decisiones domini Guidioni pape - in corio, in octavo.
12.	Tractatus de nullitatibus processum Sebastiani Vantii - in folio, in corio.
13.	Commentarius ad usus feudorum Francisi Sonsbeeckii Swollani jurisconsulti, in corio, in folio.
14.	Tractatus de feudis et homagiis domini Jacobini - in corio, in folio.
15.	Institutiones Justiniani sacratissimi, - in wit leer, in VIII^o.
16.	Conradi lagi methodica utriusque juris traditio - in wit coparckell, in VIII^o.
17.	Vocabilarius optimus gemme - in quarto, in hoornen coparckell.
18.	Decisiones materiarum Capelle theologici - in corio, in octavo.
19.	Aemilii ferreti iuris consultorum in titulis de acquirenda possessionum - in folio, in corio.

1) De titels van de boeken zijn blijkbaar met zorg en uitvoerig overgenomen. Dit maakt het voor den lezer gemakkelijk, ze te identificeeren. Ik gebruikte hierbij, behalve de boven (Het Boek VIII, blz. 318/319) genoemde werken:
Catalogus universalis librorum in bibliotheca Bodleiana, sec. ed. Oxoniae 1620.
Drandius, G., Bibliotheca classica, Francof. 1611.
Freymon, Elenchus omnium auctorum sive scriptorum, qui in iure tam civili quam canonico ... claruerunt. Frankf. 1579.
Fabricius, Bibliotheca ecclesiastica scriptorum saeculi XVI.
Clessius, Io., Unius seculi eiusque virorum literatorum ... ab aniiodom. 1500 ad 1602 elenchus consummatissimus librorum. Francof. 1602.

[p. 221]

20.	Logi Argumentorum legalis domini Nicolai Everardi iurisconsulti - a Middelburgium. In corio, in folio.
21.	Juris civilis totius absolutissimus methodus Nicolai Vigilii iurisconsulti - In folio, in corio.
22.	Lexicum juris civilis per Jacobum Spiegel - in corio, in folio.
23.	Domini Joachimi misiageri (Mynsingeri) corpus perfectum spholiorum apothelesma - in folio, in corio.
24.	Vigilii Suichenii frisii iurisconsulti commentaria in decern institutionum iuris civilis - in corio, in folio.
25.	Petri de Ubaldis perussimi (Perusini) iurisconsulti tractatus, in corio, in VIII^o.
26.	Masueri iurisconsulti galli practica forensis - in corio, in octavo.
27.	Subtilissima de sententiis domini Petri Rebuffi de montipessulano - in corio, in VIII^o.
28.	Actionum forentium progimnasmata Johanni Oldendorpi in VIII^e, in coparckel.
	Et quarta pars de actionibus et contractibus, mede in VIII^o, in coparckel.
29.	Speculum aureum domini Robarti Maranta venusio iurisconsulto. In slecht coparckel, in VIII^o.
30.	De conservanda bona valitudine opusculum schole salarnitane ad regem anglie. in coparckel, in VIII^o. (=64).
31.	Corpus legum per modum institionum ab incerto authore in compendium adactum, Ysagage dominis Johannes apelli, in coparckel, in VIII^o.
32.	Praxis rerum criminalium authore Jodoci Damouderi bruggensi, in corio, in VIII^o.
33.	Loci iuris communes et exceptionum forentium Nicolao Vigeleo authore, in corio, in VIII^o.
34.	Practica causarum criminalium domini Ludowici Karerii.
35.	Ludovicus Lavaterus de spectris, lemuribus, liber unus, in VIII^o, in coparckel.
36.	Henrici Corneli Agrippe [ab Nettesheim] liber quartus de occulta philosophia, in coparckel, in VIII^o.
37.	Institutionum juris civilis per do. Jacobum Curtium bruggensem iurisconsultum conversi, in corio, in 16^o. (Latijnsche vertaling van de paraphrase van Theophilus).
38.	Enchiridion militis Christiani Erasmi Rothorodami ende de preparatione ad mortem, in corio, in VIII^o.
39.	Domini Heymonis episcopi homiliae in evangelia dominicalia, in corio, in VH^o. (= 45).
40.	Euthymii Monachi Zibaboni commentarii in omnes psalmos, in corio, in VIII^o.

[p. 222]

41.	Thomus primus parafraseum Erasmi Rothorodami in novum testamentum, in corio, in octavo.
42.	Regule cancellarie iudicialesque usu quotidiano in curia et foro versantur, in corio, in octavo.
43.	Brevissima in omnes divi Pauli epistole scholia Johannes Ghagneo parisiano authore, in corio, in VIII^o.
44.	Oecumenii grecii vetustique schriptoris in omnes S. Pauli epistolas commentavii, maximo florentino interprete, in corio, in VIII^o. (= 49).
45.	Domini Heymonis episcopi homiliarum in evangelia, de tempore, et Sanctis, in folio, in corio. (= 39).
46.	Theophilacti archiepiscopi bulgarie in quatuor domini nostri Jesu Christi evangelia enarrationes, in corio, in octavo.
47.	Commentaria in sacrosancta quatuor Christi evangelia, ex chrisostimi aliorumque veterum scriptis collecta, Euthimii Zygarbanono, in corio, in VIII^o.
48.	Homiliarum Johannes Eckii, quatuor thomi in tres libros, in octavo, in corio.
49.	In divi Pauli apostoli epistolas beati acumeni commentariorum thomus secundus, in corio, in octavo. (= 44).
50.	Johannes Thauleri de vita et passione salvatoris nostri Jesu Christi, in corio, in VIII^o.
51.	Predicationes biblice sanctorum patrum utriusque testamenti, in corio, in decimo sexto.
52.	Enchiridium psalmorum Johannes Campensis, in corio, in 16^o.
53.	Breviarium romanum ex sacris et probatissimis sanctorum historiis collectum, in corio, in 16^o.
54.	De expresso dei verbo libellus authore Stanislio Hosio episcopo varmiensi, in corio, in 16^o.
55.	Sententie veterum poetarum per locos communes digeste Georgio majore collectore, in 16^o, in corio.
56.	Johannis versonis (Gerzonis) cancellario pariensis de Imitatione Christi, in corio, in 16^o.
57.	Problemata Aristotelis ac filosoforum medicorumque ad naturalem philosophiam discusiendam, in corio, in 16^o.
58.	Methodus confessionis ad duodecim articulorum fidei - in corio, in 16^o.
59.	Homilie in Evangelia, que in dominicis et aliis festis leguntur, ex Sanctis patribus orthodoxis per Renardum Luts, in corio, in 16. (Zie ook 71).
60.	Divi aurelii [Augustini] episcopi meditationes, in 16, in corio.
61.	Abschonditorum a constitutione mundi clavis Guillemmo Postello authore, in corio, in 16.
62.	Enchirideum locorum communium adversus Lutherum Johanne Eckio authore, in 16, in corio.

[p. 223]

63.	Hortulus anime ad usum romanum, in corio, in 16.
64.	Schola salarnitana ad regem anglie de conservanda bona valitudine, in corio, in 16. (= 30).
65.	P. Ovidii Nasonis fastorum libri sex, in corio, in 16.
66.	Libellus valde utilis vulgo manipulus curatorum. In scliriptas - in corio, in XVI.
67.	Liber orarius nonnulli momenti, in corio, in 16.
68.	Loci communes rerum theologicarum authore fratre Johanne Hoffmeystero augustiniano, in corio, in 16.
69.	Canones et decreta sacro sancti consilii tridentini, in coparckel, in 16^o.
70.	Isocratis pariensis, hoc est precepta de orfftiis, in coparckel, in 16.
71.	Homilie in epistolas in dominicis diebus per Renardum Luts, in coparckelo, in 16, (Zie ook 59).
72.	Examen ordinandorum per dominum Johannem Ferum, in coparckele, in decimo sexto cum clausulo.
73.	Capita institutionis ad pietatem ex sacris scipituris orthodoxa per Johannem Gropper doc, in 16, in coparckel.
74.	Institutiones Christiane pietatis seu parvus catechismus Petri Canisii, in coparckel, in decimo sexto.
75.	Biblia latina ad vetussima exemplaria nunc recens castigata, in corio, in folio.
76.	Nicasius super institutionibus, in folio, in coparckelo.

De bibliotheek van Mr. Hubert Schuyten is klein van omvang. Ze bevat in hoofdzaak rechts- en godgeleerde latijnsche werken. De eerste zijn misschien gedeeltelijk afkomstig van Mr. Huberts vader Mr. Willem Schuyten notaris in den Gulden Arent. Aangezien van deze werken meerdere drukken zijn verschenen, laat zich dit niet met zekerheid vaststellen. De meeste werden een of meermalen te Leiden gedrukt. Ze bewegen zich voornamelijk op het gebied van het burgerlijk recht en werden door Mr. Hubert en diens vader gebruikt in hun practijk als notaris en advocaat. De werken zijn met zorg bijeenverzameld. Naast de handboeken van Gratianus over het kerkelijk en die van Justinianus en Theophilus over het burgerlijk recht, zijn er drie verhandelingen over het procesrecht, drie over verbintenissen, één over het leen-, twee over het bezit- en één over het erfrecht. Verder zijn er een tiental werken, waarin een uiteenzetting van het burgerlijk en kerkelijk recht wordt gegeven, twee met rechterlijke uitspraken, één met raadgevingen en twee verhandelingen over bijzondere onderwerpen. Eindelijk zijn er drie boeken, welke zich bezighouden met de bij de gerechtshoven gevolgde rechtsprocedure. Met straf- en kerkelijk recht had Mr. Hubert

[p. 224]

blijkbaar weinig te doen. Uit deze bibliotheek leeren we de rechtsgeleerde schrijvers kennen, welke in dien tijd in aanzien stonden. Mr. Hubert Schuyten was niet alleen jurist, maar ook theoloog. De godgeleerde werken zijn zeker alle door hem bijeengebracht. Hij was een ijverig bijbelonderzoeker. De psalmen, de evangeliën en de brieven van Paulus hadden vooral zijn belangstelling. De kerkelijke strijd van zijn tijd werd met aandacht door hem gevolgd. Hij stelde zich daarbij op het standpunt van de katholieke moederkerk, zooals blijkt uit de in zijn bezit zijnde verweerschriften van Eckius en Hoffmeister tegen de kettersche leer en de catechismus van Canisius. Hij las echter ook Erasmus. Zijn stichtelijke lectuur bestond uit de Imitatio, de Homiliae van Haymo, preken van de heilige kerkvaders, Tauler, de meditaties van Aurelius, Gropper en de Hortulus animae. Hoewel zeker een vroom katholiek werd hij bewogen door vragen over den oorsprong der dingen. Hiervan zijn getuige de drie verhandelingen over de occulte wetenschappen en de natuurkunde. Een werk over de geneeskunde is zelfs in twee exemplaren voorhanden. De letterkunde is slechts vertegenwoordigd door de Fasti van Ovidius en een bloemlezing van Georgius Maior uit latijnsche dichters. Bij het lezen van de latijnsche werken bediende hij zich van een latijnsch-vlaamsch woordenboek. Hij dacht en schreef in zijn moedertaal, zooals blijkt uit zijn testament en de daarop gemaakte codicillen. Hierin is hij een kind van den nieuwen tijd. Hij schijnt echter geen Nederlandsche boeken gelezen te hebben. Hierin bestond voor hem geen aanleiding, aangezien de wetenschappelijke werken, in welke hij belang stelde, in het latijn geschreven waren. Hij kende blijkbaar geen Grieksch, wijl in die taal geschreven werken in Latijnsche vertaling aanwezig zijn.

De meeste boeken in zijn bibliotheek zijn in leergebonden, slechts enkele zijn voorzien van perkamenten omslagen. Wat ervan de boeken is geworden staat nergens vermeld. In zijn testament maakt Mr. Huybert er geen gewag van. Dit is wel opmerkelijk. Het is toch moeilijk aan te nemen, dat de boeken hem op het einde van zijn leven onverschillig waren geworden. Het feit, dat ze in een oude geerstonne werden gevonden, schijnt er op te wijzen, dat de boeken niet vaak meer ter hand werden genomen. Jammer is het zeker, dat de bibliotheek van Mr. Huybert Schuyten Merevin niet is bewaard gebleven als een specimen van een latijnsche privaat-bibliotheek uit het midden van de 16^e eeuw.

G.B. Ch. van der Feen.