Het Boek. Jaargang 9

Mededeelingen.

De firma Burgersdijk en Niermans te Leiden bracht op den 15^den Maart ll. enkele hoogst zeldzame oude geografische werken in veiling.

1^o. Vooreerst, onder n^o 85, een Fransche Ortelius: Théatre de l'Univers, contenant les cartes de tout le monde, avec une brève déclaration d'icelle. Le tout reveu, amendé et augmenté de plus, cartes... par le mesme autheur, Anv. 1581 (titre, portrait et 93 cartes). Daarbij: Augmentation du théâtre du monde universel. Anvers de l'impr. de Chr. Plantin pour l'aucteur 1585 av. 24 cartes.

In eene noot werd meegedeeld, dat alle catalogen als eerste fransche uitgaaf die van 1587 vermelden; dat dit dus de werkelijke eerste editie is, tot dusver geheel onbekend.

Het is steeds aan te raden, zulke ophemelende noten niet al te lichtvaardig te gelooven. Al veronderstelt men geen opzettelijk bedrog, hoe licht kan zulk eene aanteekening al van heel ouden datum zijn, en door uitknipping, zonder zorgvuldige controle uit een vroegeren in een tateren catalogus zijn overgegaan. Slaat men het standaardwerk van Denucé over de Oud-Nederlandsche kaartmakers op, dan vindt men (dl. II p. 98) reeds op 1572 een fransche uitgaaf van het Theatre vermeld; Plantijn zond er op den 13^en Maart van dat jaar 15 exemplaren van naar Parijs. Het spreekt ook eigenlijk van zelf, dat dadelijk na de Latijnsche uitgaaf (1570), de Nederlandsche (1571) en de Duitsche (1572) ook een Fransche is gegeven. Ook het voorwoord is bewaard; het draagt nog in de uitgaaf van 1587 de dateering 1572. Een exemplaar, van die eerste uitgaaf was aan Denucé niet bekend. Evenmin van een uitgaaf van 1574, die door G. Draudius beschreven is in zijn Bibliotheca Exotica; en van die van 1578. door Baudet vermeld. Maar een exemplaar van de uitgaaf van 1581 met de Augmentation van 1585, dus geheel overeenkomende met het nu gereilde, is in Trinity college library te Cambridge, De Congress library te Washington heeft er ook een.

De kooper die 600 gulden bood voor dezen als eene geheel nieuw ontdekte eerste uitgaaf te koop geboden atlas, krijgt dus inderdaad niet dat, wat hem was voorgespiegeld, al heeft hij zeer zeker zijne collectie met een zeldzaam stuk verrijkt.

2^o. Onder n^o 97 werd beschreven een Wereldkaart in twee halfronden, in zeer groot formaat (158 × 83 cm.), door Nicolaus a Wassenaar, medicus et cosmographus opgedragen aan Christiaan IV van Denemarken; Segerardus Tielmannus excud.; 't Amst. ghesneden ende ghedrukt by François van den Hoeije in de Kalverstraat inde drie Roosen Hoeien 1661. De beschrijver had deze kaart nog nergens vermeld gevonden. Zij is verkocht voor 450 gulden.

3^o. Onder n^o 113: Nieuwe landkaarte van het Noorder en Oosterdeel van Asia en Europa, strekkende van Nova Zemla tot China. Getekend, beschreven, in kaart gebragt en uytgegeven door Nicolaes Witsen Consul. Amst. 1687. Zeer groot folio. ‘Trèsbel exemplaire et colorié à l'époque’.

Dit was geen eenig exemplaar, maar wel een heel zeldzame en heel belangrijke kaart. Een exemplaar er van bevindt zich in de collectie Bodel Nyenhuis in de Leidsche universiteitsbibliotheek. Daarnaar is indertijd een facsimile vervaardigd, uitgegeven in de ‘Remarkable maps’ van Frederik Muller. Het nu in veiling gebrachte exemplaar werd verkocht voor 425 gulden.

Boekennood voor de studeerenden in Oostenrijk.

Weer komt uit Weenen een noodkreet tot ons, ditmaal niet over het gebrek aan levens-

[p. 128]

middelen, maar wegens de onmogelijkheid om wetenschappelijke boeken te krijgen. Een brochure die in Zwitserland een paar francs kost, komt een Oostenrijkschen kooper op loo kronen te staan, een boek van 100 francs kost hem ongeveer 4000 kronen. Het gevolg is, dat noch particulieren noch bibliotheken buitenlandsche boeken kunnen aanschaffen. Daarentegen zijn de in Oostenrijk verschenen werken voor buiten-landsche koopers verkrijgbaar voor zoo goed als niets.

Onder deze omstandigheden hebben de ‘geistige Arbeiter Oesterreichs’ zich aaneengesloten, en eene circulaire gericht tot hunne mede-arbeiders in andere landen, waarin zij dringend vragen: 1^o om boeken en tijdschriften ten geschenke; 2^o om boeken in ruil, waarbij de weerzijdsche waarde niet naar den stand der Valuta, maar ten minste daarnaast naar de innerlijke waarde wordt afgemeten; 3^o om gunstige condities bij toezending en bestelling van boeken; 4^o hulp om fondsen bijeen te brengen voor boeken-aankoop, of verleening van ruim crediet daartoe; 5^o om steun aan een daartoe opgericht comité ‘Amba’ (d.i. Arbeitsmittel-beschaflungs-ausschuss), adres: Wien VI, Mariahilferstrasse 1c. Voorzitter van den ‘Allgem. Verband geistiger Arbeiter in Wien’ is Univ.-prof. Dr. Paul Kretschmer, secretaris is Dr. Karl Georg Wurzel, leden zijn een aantal beoefenaars van wetenschap en kunst in den ruimsten zin.

De uitgever Goemaere te Brussel schrijft d.d. 24 Maart 1920 aan M. Nijhoff:

‘Réponse à votre lettre du 11 mars: j'ai le regret de vous faire savoir que le “Recueil des ordonnances et coutumes” est complàtement épuisé. Comme vous le dites, ce livre [dit is een deel over Ypres] a paru en 1914 et le tirage avait été important; toutefois les allemands qui ont ravagé notre pays ont mis feu au grand stock qui nous restait et nous n'avons plus rien!’