Het Boek. Jaargang 9

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

George Baron Rosenthal-fonds.

Onder leiding van Dr. C.C. Delprat werd Zaterdagavond 21 Februari j.l. de negende jaarvergadering van bovengenoemd fonds gehouden.

Uit het jaarverslag van den Secretaris den Heer J.M. Hillesum blijkt, dat het jaar 1919 door samenwerking der Universiteitsbibliotheek met het G. Baron Rosenthal-fonds, voor de verrijking der verzameling gunstig geweest is.

De boekerij werd met een 150-tal nummers vermeerderd, waarvan bizondere vermelding verdienen:

(a). Een exemplaar van het Defensorium fidei contra judeos hereticos et saracenos... vóór 1475 te Utrecht door Nic. Ketelaer en Gerard de Leempt gedrukt. Deze Utrechtsche uitgaaf richtte zich niet alleen tegen vijanden in de verte; in 1474 woonde een zekere Meyer, joodsch Dr. of Chirurgijn te Utrecht, en deze had weder joodsche vrienden met zich meegebracht. In 1481 bewoonden zij een buurtje, ook nu nog het Jodenrijtje genaamd.

De Universiteitsbibliotheek bezat van dezelfde drukkers reeds het oudste gedateerde boek in ons land verschenen, de Scholastica historia van Petrus Comestor, in 1473 in het licht gegeven.

(b). De Mischna, mondelinge Leer met commentaar van Maimonides in 1492 te Napels bij Josua Soncino gedrukt.

J.B. de Rossi in zijn Annales Hebraeo-Typographi ... teekent hierbij aan: ‘splendidissima ac rarissima totius Misnici corporis editio.’

In den Kolophon vertelt de drukker, dat met het verzorgen en corrigeeren der uitgave de geleerde Abraham, een leerling der Spaansche school, belast geweest is en dat hij, om deze kostbare uitgave te kunnen tot stand brengen, zich geassocieerd heeft met zijn vriend Joseph de Pisa. Jammer, dat deze Hebreeuwsche incunabel niet compleet is. Niet minder belangrijk is de volgende eveneens incompleete Hebr. incunabel.

(c). De wet- en rituaalcodex: Mischna Tora of Jad-ha-Chasaka van Maimonides, in 1490 bij Gerson Soncino te Soncino gedrukt.

Deze beide Hebreeuwsche incunabelen behooren tot de hoofdstandaard werken der Hebr. literatuur en de oudste Hebr. textuitgaven staan ook als de meest correcte uitgaven bekend.

De atlas der Rosenthaliana werd met een dertigtal nummers, het akten-dossier behoorende bij het apparaat voor de geschiedenis der Joden in Nederland met een 15-tal stukken verrijkt.

Ook de afdeeling curiosa onderging eenige uitbreiding. Vermelding verdienen:

[p. 126]

(a). Een collectie Hebr. aanplakbilletten uit Jerusalem, van welke ons enkelen op het leven in Jerusalem, op een der belangrijkste tijdstippen harer geschiedenis, een aardig kijkje gunnen.

(b). Een Hebreeuwsch-Hollandsch woordenboek samengesteld uit de bestaande bronnen voor de abonnés van: het Gratis Weekblad te Gouda. Gouda (S.W. v. Buuren Nz) 1886. smal f. Men mag bijna met zekerheid beweren, dat van dit woordenboek geen tweede exemplaar bestaat.

Verschillende instellingen en particulieren gaven van hun belangstelling door het zenden van geschenken blijk. Mevrouw M.F.J. Smith te Rotterdam o.a. bood der Rosenthaliana een door haar vervaardigden index op de exemplaren ‘A’ en ‘B’ der Opuscula van Daniel Levie de Barrios ten geschenke aan. De Opuscula van de Barrios bevatten een 40-tal stukken in proza en poezie betreffende de Portugeesche en Spaansche Joden en hun instellingen te Amsterdam, en verschenen aldaar in het jaar 1684. Zonder index waren ze echter zeer moeilijk te raadplegen.

Mevrouw Smith heeft dus den beoefenaren van de geschiedenis der Joden in Amsterdam in de 17^de eeuw een niet geringen dienst bewezen.

Baronesse S. v. Rosenthal-May vereerde de vergadering met hare tegenwoordigheid.

De bibliotheek van het Vredespaleis.

Het Aprilnummer van Bibliotheekleven begint met eene uitvoerige mededeeling van den heer P.C. Molhuysen over de bibliotheek, die grootendeels onder zijne leiding gevormd en georganiseerd is. In inrichting en catalogiseering is het Leidsche stelsel gevolgd: twee groote kaartcatalogussen, een alfabetische en een systematische, zijn opgesteld. De steeds bestaande moeielijkheid om in den laatstgenoemde vlug iets te vinden heeft men trachten te verhelpen, door op elken titel in den alfabetischen catalogus te vermelden in welke afdeeling van den systematischen die titel geplaatst is. Men vraagt zich onwillekeurig af, hoe dit op den duur zal voldoen, daar men toch wel af en toe sommige afdeelingen in den systematischen catalogus nieuw zal moeten ordenen; maar deze vraag is nu nog voorbarig. In den alfabetischen catalogus is nog eene nieuwigheid ingevoerd; in plaats van geschreven verwijzingen zijn de titels zelve nog eens ingevoegd met bijgetypt verwijzingswoord er boven.

Voorts is een dubbele catalogus van tijdschriftartikelen, eveneens in kaartvorm, opgezet, grootendeels getypt. Eindelijk wordt het maken van een trefwoord-catalogus op fiches overwogen.

Vervolgens wordt melding gemaakt van den lijvigen catalogus, in den oorlogstijd bij Sijthoff verschenen, door Molhuysen en Mej. Oppenheim bewerkt, in systematische rangschikking met slag woordenregister en alfabetischen index (1916). Eene opmerkenswaardige bijzonderheid van den druk is, dat het zetsel, met monotype-zetmachine gezet, is blijven staan, zoodat zonder nieuw zetten en corrigeeren een latere nieuwe druk met invoeging van de aanwinsten kan worden gegeven.

Deze zeer complete catalogiseering is mogelijk bij eene nieuw opgezette en met ruime middelen gedoteerde bibliotheek op een beperkt gebied. Voor onze groote algemeene bibliotheken zou er aan dezen opzet wel niet te denken zijn.

Met eenige aardige anecdoten geeft de heer M. verder een inzicht in zijn, vaak met succes bekroond, streven naar volledigheid op het speciale gebied, waartoe deze bibliotheek zich beperkt. Bij een ambtgenoot, die

[p. 127]

eene bibliotheek van een 30-voudigen omvang te beheeren heeft, en voor aanvulling op een oneindig ruimer gebied heeft te zorgen met minder ruime middelen, wekt het lezen van deze schets zeer gemengde gevoelens.