Het Boek. Jaargang 9

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

's Gravenhage. - Koninklijke Bibliotheek. -

Na meedeeling van het verslag over 1917 (Dec. 1918) gaven we hier nog slechts bespreking van inmiddels gegeven catalogi en beschouwingen daarover (1919 blz. 329; 1920 blz. 57). Het verslag over 1918 bleef tot dusver onvermeld, en nu ligt dat over 1919 weer voor ons. Elk van beide vormt, als altijd, een boekdeel van 400 à 500 bladzijden, dat behalve het jaarverslag een volledigen catalogus van de nieuw verworven handschriften en drukwerken geeft.

Omtrent de afwerking van de restauratie der zalen in het oude gebouw kon in beide verslagen slechts van stilstand en teleurstelling gesproken worden, al worden we getroost met het vooruitzicht op een complex van kamers dat de bibliotheek tot een groot sieraad zal strekken en haar een eersten rang zal doen innemen onder de bibliotheken. Een nieuwe garderobe is ingericht, die de ontvreemding van kleedingstukken of van geld in kleedingstukken achtergelaten bijna onmogelijk maakt. Voorts wordt het uitzicht geopend op mogelijken aanleg van een groot plein, dat aan het gebouw der bibliotheek in de Kazernestraat een waardigen toegang verschaffe.

In 1918 leed de Bibliotheek een zwaar verlies door den dood van haar bekwamen administrateur, den heer G.J. Bekink. Hij werd als zoodanig opgevolgd door den heer A.J. de Mare. Eene reeks van andere wijzigingen in het personeel volgden. Met 1 Januari verliet Dr. H.E. Greve de Bibliotheek om de werkkring te aanvaarden van Directeur der Openbare Leeszaal. Zijn werk aan de K.B. was de inrichting en leiding van de afdeeling Documentatie.

Wat de financiën betreft, wijst de Bibliothecaris er op, dat door de opheffing van het verplichte depôt van in Nederland verschijnende uitgaven, er veel meer moet worden aangekocht dan tevoren.

Van de aanwinsten verdient afzonderlijk vermelding de Hegel-Bollandverzameling, bijeengebracht door Dr. J.J. van der Harst, en door een gunstige beschikking van den hoogleeraar G.J.P.J. Bolland in 1918 aan de Kon. Bibl. geschonken, later (1919) door den schenker nog belangrijk verrijkt, met toezegging hiermede nog te zullen voortgaan. Van de verzameling is een afzonderlijke catalogus van 52 bladzijden gemaakt en verspreid.

Het gebruik van de Bibliotheek rees in 1918, maar daalde weer eenigs-

[p. 269]

zins in 1919, natuurlijk door het vertrek van een aantal vreemdelingen. Dezelfde ondervinding deed men ook elders op. Het personencijfer over de laatste drie jaren wordt opgegeven resp. op 107765-109419-108956, het uitleeningcijfer op 60355-63528-60632.

Als belangrijke aanwinsten aan handschriften worden vermeld stukken met betrekking tot het zeewezen der 17^e eeuw, waaronder brieven van De Ruyter en Evertsen, correspondentie van 18^e-eeuwsche staatslieden, belangrijke stukken uit de nalatenschap van A.C. Belinfante, documenten van belang voor de geschiedenis van het huis van Oranje, de brievenverzameling van Cornelis Loots, waarin o.a. 72 brieven van Tollens, enz. In 1919 werd een belangrijk 15^e-eeuwsch getijdenboek, uit Hoorn afkomstig, aangekocht en eenige alba amicorum, waarvan het belangrijkste, van Nicolaas Vivier 1653-1655 een gift is van Mevr. de douairière Gevaerts van Geervliet. De weduwe van den heer J.H.J. Hamelberg schonk een collectie historische en genealogische extracten door haar echtgenoot verzameld, de heer W. Nijhoff eene reeks brieven van Koning Willem III aan J.W. Holtrop.

Van de catalogiseering is hier reeds herhaaldelijk melding gemaakt, het verslag over 1919 vermeldt behalve de verschijning van het eerste deel van den catalogus van Folklore die van het vierde deel van den catalogus der Fransche letterkunde. Met het drukken van de registers op beide catalogussen is een begin gemaakt. Het Repertorium der Nederlandsche tijdschriften werd geregeld voortgezet.

De aan winstlijst bij het verslag van 1918 bestaat, evenals de vorige, uit twee halfjaarscatalogi met gemeenschappelijke registers, die van 1919 vormt één systematisch ingedeeld geheel, met register van auteurs en biografisch register. Het systematische register was nu niet meer noodig.

Over 1920 zijn intusschen reeds twee aan winstenlijsten over het eerste en tweede kwartaal gegeven, beide met auteursregister.

Ook is Knuttels register op den pamflettencatalogus gereed gekomen, waarvan we elders eene korte bespreking geven.

Rotterdam - Bibliotheek en leeszalen der gemeente. -

Het verslag over 1918, van den Bibliothecaris J.A. vor der Hake vermeldt eenige wijzigingen in het personeel en in de salarisregeling, en stelt weer in het licht, met welke geheel ongeschikte ruimte, in verschillende huizen en bovenhuizen, aan de hoofdbibliotheek met haar groote boekenbezit (77.237 deelen) en met haar drukke bezoek moet worden gewerkt. Wat den boekenvoorraad betreft, zet de bibliothecaris uiteen, hoe onvoldoende die is, wat de nieuwe boeken betreft. Bij de organisatie in 1907 is verzuimd ‘het voteeren van een crediet van dertig à veertig duizend gulden om werken te koopen waardoor aan de bibliotheek een basis zou worden verschaft waarop zij kon voortbouwen.’ De begrooting voor 1918 werd eenigszins overschreden; de uitgaven bedroegen f 43.506, 43. Als bijlagen volgen een lijst van schenkers, een lijst van couranten en tijdschriften, en tal van tabellen over bezoek en gebruik. In dit laatste opzicht is de directie vindingrijk; zij komt telkens tot het inzicht dat de vroeger opgemaakte tabellen weinig nut doen, en begint weer wat anders. Nu zijn gecombineerde lezers- en boekenstatistieken gegeven, waarin de lezers gebracht zijn in 10 groepen die geacht kunnen worden de ontwikkeling van de lezers weer te geven, en een aanhangsel tot het verslag tracht uit de tabellen eenige conclusies te trekken. Zoo ‘schijnt’ voor de arbeiders zonder vakopleiding, ‘deconclusie gewettigd, dat de smaak van deze categorie van lezers zich in een andere

[p. 270]

richting beweegt dan die van andere groepen van andere ontwikkeling.’

Het verslag over 1919, van den nieuwen Bibliothecaris Willem de Vreese wijdt waardeerende woorden aan den heer Vor der Hake, die bijna zes jaren met den grootsten ijver, met volle toewijding, met een helder inzicht in de roeping der Openbare Bibliotheek zijn ambt heeft vervuld. Voorts vermeldt het wijzigingen in de samenstelling der Commissie, en in het personeel; de invoering van den achturigen werkdag en den vrijen middag maakte uitbreiding van het personeel noodig. Vacatures en ziekte belemmerden vaak het geregelde werk; de catalogiseering kon nauwelijks worden bijgehouden. Daar de catalogus echter in zijne samenstelling zeer ongelijkmatig is, is besloten een geheel nieuwen catalogus naar moderne regels te maken. Intusschen verscheen de tweede druk van den Catalogus van boeken op het gebied der technische wetenschappen, en de vierde uitgave van den Catalogus van Nederlandsche ontspanningslectuur.

In de ruimte-verdeeling der localen werden eenige verbeteringen gebracht, en enkele nieuwe meubels die dringend noodig waren, werden aangeschaft. De courantenleeszaal werd naar een ander huis verplaatst. Heel duidelijk komt aldoor uit, dat het bijna niet meer mogelijk is, bij den bestaanden toestand voort te werken, dat alleen de nieuwe bibliotheek redding kan brengen. De aan winst bedroeg 2267 boekdeelen, waardoor het totaal bezit steeg tot 79504. Als bijzondere aanwinst wordt vermeld een plano-druk van een gedicht van Geldenhauer op Erasmus, gedrukt te Frankfort bij Christ. Egnolf, zonder jaartal, maar geplakt vóór in den band van de Opera omnia van Lucanus, in 1538 bij denzelfden uitgever verschenen, een geschenk van den heer J. Hudig. In December kwam door legaat van den heer Wakkie eene uitgebreide verzameling boeken en tijdschriften, tot het vak van den ingenieur behoorende, de bibliotheek verrijken.

Voorts sluit de Bibliothecaris zich aan bij de verzuchting van zijn voorganger over de te geringe bedragen voor aankoop, en hoopt dat hier tegelijk met het betrekken van het nieuwe gebouw, verbetering zal komen. Daarbij zal èn voor ontspanningslectuur èn voor de wetenschappelijke afdeeling, vooral geschiedenis, kunst en techniek moeten gezorgd worden.

Een nieuwe wijkbibliotheek werd op Tuindorp geopend, die al dadelijk uit wijden kring bezoekers trok.

De begrooting van f 54.365 moest door de stijgende kosten op elk gebied ver overschreden worden; de uitgaven bedroegen ten slotte f 65.858,50.

Er volgen weder allerlei tabellen over het gebruik der bibliotheek door verschillende groepen van bezoekers, lijsten van schenkers en lijsten van de couranten en tijdschriften in de centrale en de wijkbibliotheken.

Wageningen. - De Bibliotheek der Landbouw-hoogeschool

geeft geregeld maandelijks een Bulletin-Catalogus, aansluitende aan de vroeger verschenen catalogi. De eerste serie beschrijft in systematische orde de nieuw verschenen werken die sedert Maart 1917 in de bibliotheek zijn gekomen; een volgende serie loopende van Nov. 1915 tot Febr. 1917 is aangekondigd. Bovendien zullen de verworven bibliotheken in afzonderlijke catalogi worden beschreven, en ook de verzameling tijdschriften, waarvan reeds een voorloopige lijst verschenen is. De titels zijn geredigeerd naar de aangenomen regels, maar met eenige uitbreiding. Vooreerst zijn doorloopende volgnummers vóór, en signaturen die de plaatsing aanwijzen, achter elken titel gedrukt. Voorts vindt men tal van titels met voorgeplaatste slagwoorden, als Zuiderzee, Wageningen, Zaaizaadvereeniging

[p. 271]

enz. enz. Ook vindt men titels met een adjectief in plaats van een substantief voorop, bv. ‘Schweizerische Ausstellung in Bern’, ‘Landwirtschaftliches Jahrbuch’. Deze laatste titel staat op hetzelfde blad nog eens volgens den algemeenen regel met het woord Jahrbuch voorop. Mogen we hieruit besluiten dat twee- of driedubbele catalogiseering van die titels, die daartoe aanleiding geven, beoogd wordt, dan stelt de nieuwe hoogeschoolbibliotheek zich zeker een belangrijk verzwaarde taak.