Het Boek. Jaargang 13
(1924)– [tijdschrift] Boek, Het–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 255]
| |||||||||||||||||
Twee kleine zestiende-eeuwsche bibliotheken te Antwerpen (1584)Over de doorsneecultuur van de zestiende-eeuwsche gewone intellectueel, de eenvoudige priester, de ambtenaar, de koopman, zijn we, voor wat de Zuidelijke Nederlanden betreft, niet bijster gedocumenteerd. Soms geeft de religieuse beroering ons een kijk in de geestelijke ontspanningsmogelijkheden van de ketter of de verdachte, die, spijts de strenge straffen die er op stonden, zich vermeiden in verboden lectuur. Van de boekerij van de Portugeesch-joodsche koopman de Nigro, kennen we de gehuichelde orthodoxieGa naar voetnoot1, en we hebben hier zelf de bagage van een Spaansch geleerde onderzocht, die te Antwerpen het lieve leven en zijn boeken achterlietGa naar voetnoot2. Onvoldoende echter zijn we ingelicht over de lectuur van de burger der intellectualiteit, hij die, na lastige dagtaak, een boek ter hand neemt, of zich er van bedient als van een nuttig werkinstrument zonder meer. Wel weten we dat zijn bezit aan boeken niet zeer groot was, dat het zich voornamelijk tot het practische beperkte; daarna kwam dan de vrome lectuur, en in een later tijdperk dreef de geest bij voorkeur de vloten der ontdekkingsreizigers achterna, op zoek naar een eeuwig Utopia dat in de woeling van den tachtigjarigen oorlog al meer en meer problematisch werd. Uit het donkerste tijdperk van Antwerpen's geschiedenis in de XVIe eeuw, de lange belegering der stad door Farnese, hebben we een paar inventarissen van boekerijen overgehouden, die, in al hunne beknoptheid, kenschetsend mogen heetenGa naar voetnoot3. Ze dateeren beide uit 1584 en werden opgemaakt naar aanleiding der in beslagname der goederen van Bernaerd van Exaerde, griffier van | |||||||||||||||||
[pagina 256]
| |||||||||||||||||
St. Niclaes in het Waesland, en van kanunnik Vuesels van Antwerpen. Beiden waren slachtoffers der calvinistische reactie, die door het lange beleg in geldnood verkeerdeGa naar voetnoot1. Ze werden ‘verballen’ en als zich ‘houdende bij den vyandt des vaderlands’ beschouwd. De boeken van kanunnik Vuesels werden gevonden ten huize van Jan Gaultier in de lange Nieuwstraat, nabij de St. Jacobsmarkt, samen met ‘een misse papensteen’, door den Controlleur van der Confiscatien, op 27 December 1584. Die van Bernard van Exaerde vond men in ‘een scrynhouten kiste’ ten huize van Peeter opden Craen, by den Tapissierspand, op 22 December van het zelve jaar. | |||||||||||||||||
I. Bibliotheek van Bernard van Exaerde, griffier van St. Niklaas in Waes, 1584
| |||||||||||||||||
II. Bibliotheek van kanunnik Vesels te Antwerpen, 1584
| |||||||||||||||||
[pagina 257]
| |||||||||||||||||
J.A. Goris. |
|