Het Boek. Jaargang 17

[p. 59]

Internationaal Congres van bibliothecarissen te Edinburg

Van het internationale congres dat in September 1927 te Edinburg is gehouden, is al dadelijk in de Nieuwe Rott. Courant een flink verslag gegeven, gedateerd van 1 October. Uitvoerigere meedeelingen en beschouwingen geeft mej. E. de Clercq in Bibliotheekleven van Januari. Van een nog uitvoeriger verslag door dr. A. Hulshoff geschreven voor de najaarsvergadering van de Rijkscommissie van advies in zake het bibliotheekwezen, moge hier een gedeelte volgen.

Officieel heeft het congres plaats gehad van Maandag 26 September tot Zaterdag 1 October, maar officieus is het congres reeds zes dagen eerder begonnen. De buitenlandsche afgevaardigden, die zich vóór 1 Juni hadden opgegeven, hebben namelijk een uitnoodiging ontvangen om van Dinsdagmorgen 20 September tot Zaterdag 24 September een autotocht te maken dwars door Engeland ten einde de verschillende groote bibliotheken op den weg van Londen naar Edinburgh te bezichtigen. Bezocht zijn o.a. de bibliotheken te Oxford, te Cambridge, te Manchester, te Glasgow, terwijl te York een nieuwe openbare Leeszaal werd ingewijd. Aan dien tocht hebben ruim tachtig congressisten deelgenomen. Aan ieder werd een ivoren plaatje met zijn naam en de plaats van herkomst uitgereikt, dat aan een zijden koord duidelijk zichtbaar op de borst moest worden gedragen, opdat ieder onmiddellijk zien kon, wie hij voor zich had. Ik heb mijn benoeming als gedelegeerde der Nederlandsche Regeering eerst 1 September ontvangen, zoodat ik dien tocht niet heb kunnen meemaken. Om verschillende redenen heb ik dat betreurd. Ten eerste had ik de groote bibliotheken in Midden Engeland, die ik vroeger bezocht had, onder deskundige leiding nog wel eens weer willen zien; maar vooral daarom had ik gaarne daaraan deelgenomen, omdat die tocht zoo'n prachtige gelegenheid bood om met de voornaamste buitenlandsche afgevaardigden nader kennis te maken. Als men vijf dagen achtereen samen dooreengeschud wordt en dezelfde haltes en pleisterplaatsen aandoet, komt men er van zelf toe van gedachten te wisselen ook over de verschillende kwesties, die op het congres ter sprake zullen worden gebracht. Toen het congres Maandag 26 September begon, bleken er 828 deelnemers te zijn. Het spreekt vanzelf, dat het toen buitengewoon moeilijk was om onder die honderden menschen de personen te pakken te krijgen, die men gaarne wilde spreken, maar persoonlijk nog niet kende. Met enkelen lukte dit eerst tegen het einde van het congres. Juffrouw Snouck Hurgronje, die den vijfdaagschen autotocht heeft meegemaakt, was in dit opzicht gelukkiger. Daarom zou ik het bestuur onzer Commissie met het oog op het volgende congres, dat vermoedelijk over twee jaar gehouden zal worden, willen verzoeken zoodanige maatregelen te nemen, dat de afgevaardigde onzer Commissie zoo spoedig mogelijk worde aangewezen en ruimschoots gelegenheid krijge zich van te voren zoo goed mogelijk op de hoogte te stellen en voor te bereiden. Voorzitter van de British Library Association was Mr. Henry Guppy, bibliothecaris van de John Rylands Library te Manchester, die onder de Engelsche bibliothecarissen een zeer bijzondere plaats inneemt, ondanks zijn grijze haren een man van zeldzame frischheid en geestkracht. De buitenlandsche congressisten hebben op den vijfdaagschen autotocht zijn bibliotheek bezocht en zich, evenals ik bij mijn bezoek eenige jaren geleden, met verbazing afgevraagd, hoe het voor Guppy mogelijk is geweest om in een kwart eeuw tijds zooveel zeldzame en kostbare boeken en handschriften bijeen

[p. 60]

te brengen; o.a. een eenige verzameling van blokboeken en oudste incunabelen, een uitgezochte collectie van Venetiaansche drukken van de pers der Aldi, een afzonderlijke kamer, de ‘Bible Room’, met zeldzame bijbeluitgaven. Wat het meest treft is de gaafheid en ongereptheid der exemplaren. Het is net of de handschriften pas zijn geschreven en of die oude drukken zoo van de pers komen. Als ideaal heeft Mr. Guppy zich voor oogen gesteld het Venetië der Middeleeuwen, dat niet alleen de beroemde koopstad van Italië was, maar ook een middelpunt van kunst, waar de fijnste voortbrengselen van de boekdrukkunst, die de wereld ooit aanschouwd heeft, zijn vervaardigd. Hij wilde er toe meewerken om van Manchester, de stad van katoen, ook een middelpunt van hooge geestesbeschaving te maken. Daartoe in staat gesteld door de vrijgevigheid van Mevrouw de Weduwe John Ryland, heeft hij bij allerlei gelegenheden zijn slag weten te slaan, zelfs eenige omvangrijke collecties als die van lord Spencer en van lord Crawford in hun geheel weten te bemachtigen en al die schatten in een in modernen Gothischen stijl opgetrokken bibliotheekgebouw kunnen onderbrengen. Zoo is hij de geestelijke erfgenaam en de moderne voortzetter van de beroemde Engelsche aristocratische verzamelaars uit de tweede helft der 18e en de eerste helft der 19e eeuw geworden.

Met het oog op het congres heeft Mr. Guppy zijn waardigheid neergelegd. Wel is hij den eersten dag nog als voorzitter opgetreden en heeft hij Maandagmorgen de tentoonstelling geopend, die door de American Library Association en door verschillende Edinburghsche uitgevers was ingericht. Maar Dinsdag, den tweeden dag, heeft hij om aan het congres meer glans en heerlijkheid bij te zetten, den voorzittershamer overgedragen aan den Earl of Elgin and Kincardine, een der aanzienlijkste Schotten, die in het openbare leven in Schotland een voorname plaats inneemt en bij bijzondere gelegenheden meermalen als vertegenwoordiger van den Engelschen Koning optreedt, een ‘clever’ man, die de buitenlandsche bezoekers op allerminzaamste wijze heeft ontvangen en toegesproken. Hij is een afstammeling van Robert Bruce. Toen wij, de officieele vertegenwoordigers der buitenlandsche regeeringen, met nog enkele genoodigden op den laatsten dag van het congres een bezoek brachten aan Broomhall, het buitengewoon mooi gelegen kasteel van Lord Elgin, waar hij en zijn vrouw de gasten door de kostbaar ingerichte zalen rondleidden, werd ons behalve Grieksche en Romeinsche kunstschatten, prachtige schilderstukken, waaronder een Rafael en een Murillo, ook het groote slagzwaard van Robert Bruce getoond. Lord Elgin bracht ons ook naar de oude Benedictijner abdij te Dunfermline, op een uur afstand van zijn kasteel, waar de oude Schotsche Koningen begraven liggen. Hij wees er ons het graf van Robert Bruce, en ook die van zijn eigen voorvaderen en verwanten, die daar nog steeds begraven worden. In de groote ‘Conference Hall’, die dicht bezet was, had Dinsdagmorgen de begroetingsplechtigheid plaats, die eenigszins anders verliep dan ik mij voorgesteld had. Ik had gedacht, dat verschillende buitenlandsche gedelegeerden hier namens hun vereeniging òf hun regeering de gelukwenschen mondeling zouden overbrengen. Ik zelf had ook iets willen zeggen o.a. over den invloed, dien Engeland op de ontwikkeling van de Leeszaalbeweging in ons land heeft gehad, maar daartoe werd geen gelegenheid gegeven. De Engelschen houden blijkbaar ook bij festiviteiten van strenge etikette en nauwkeurige regeling. Reeds van te voren was bepaald, wie van de buitenlanders bij de officieele plechtigheden het woord zouden voeren, en waar zij dit zouden doen; alleen de voorzitter der American Library Association, Dr. Rosen, bij de plechtige ontvangst door den Lord Provoost en den magistraat van Edinburg op Maandagavond in de groote concertzaal van Usher Hall, en verder op den feestmaaltijd Donderdagavond in het North-British Station Hotel, terwijl daar Dr. Krüss, de General-Direktor der Pruisische Staatsbibliotheek, zou spreken namens de afgevaardigden van het vasteland.

Bij de begroetingsplechtigheid op Dinsdagmorgen hadden de buitenlanders een geheel passieve rol. Alleen de officieele vertegenwoordigers der

[p. 61]

buitenlandsche regeeringen werden één voor één opgeroepen om hun opwachting te maken voor den eerevoorzitter den Earl of Elgin, en onder meer of minder luid handgeklap der vergadering een vriendelijken handdruk van hem in ontvangst te nemen. Verder werden de talrijk ingekomen schriftelijke gelukwenschen één voor één door den voorzitter voorgelezen.

Enkele daarvan, die uitmuntten door fraai gekozen bewoordingen en door schitterende uitvoering in den vorm van een gecalligrapheerde oorkonde, zooals die van de American Library Association en van de Vereeniging der Zweedsche bibliothecarissen, werden later ter bezichtiging in de tentoonstellingszaal opgehangen.

Dit alles, en nog meer in de verschillende verslagen, geeft een schitterenden indruk van de organisatie van het congres, van de uiterst royale ontvangst aan de honderden deelnemers bereid, van het sterke officieele vertoon dat de Engelschen in zulk een bijeenkomst weten te brengen.

We hooren daartusschen door wel van prettige kennismakingen en van onderlingen omgang, maar de schittering van den geheelen opzet is toch de hoofdindruk. En zoo zijn dan onder de hoofdpersonen een schatrijke en machtige Lord die ontvangt en presideert, maar in de bibliotheekwereld vreemd is, en van Duitschen kant een bibliothecaris die vaardig in de vreemde taal het woord weet te doen, maar in de bibliotheekwereld een homo novus is, een ministerieel ambtenaar, tot ontstemming van de Duitsche bibliothecarissen door de Regeering aan het hoofd van de Berlijnsche bibliotheek geplaatst. Voor het voorzitterschap van de internationale commissie heeft men wijselijk wel een vooraanstaand bibliothecaris en bibliograaf gekozen, namelijk den bekenden Isaac Collijn.

Deze internationale commissie moet nu te Genève zetelen en alles was er op aangelegd; het daartoe strekkende EngelschAmerikaansche plan door te drijven en het eenigen tijd geleden gestichte Fransche internationale instituut, waarvoor de heer de Vos van Steenwijk als afgevaardigde verscheen, ‘in den doofpot te stoppen’. In dat instituut zagen de heeren ‘een onnoodige en ongewenschte concurrentie met het Brusselsche Institut de bibliographie’. Een buitenstaander vraagt zich hierbij af, of het dan nuttig zal blijken, weer een derde instituut te stichten dat aan die beide bestaande weer concurrentie gaat aandoen?

Van belangrijke onderwerpen die verder nog genoemd worden, komen er twee naar voren, de centrale titeldruk, en een ‘Central library for students’. De heer Hulshoff meent dat centrale titeldruk ook voor ons land besparing en vereenvoudiging zou geven. Zou dit niet pas werkelijk het geval zijn, als voor een groot aantal bibliotheken of leeszalen inderdaad dezelfde boeken werden aangeschaft?

En de Central library for students? De heer H. schrijft: ‘In ons land lijkt een centr. stud. library overbodig, maar toch is de tijd niet ver meer dat er ook bij ons behoefte aan een dergelijke instelling zal ontstaan. Bij de rondvraagbriefjes, die bij de groote bibliotheken circuleeren, neemt het aantal aanvragen der openbare leeszalen onrustbarend toe. Geven de Universiteitsbibliotheken aan al die aanvragen gehoor, dan berooven zij de professoren en studenten van haar eigen universiteit van veel boeken, die zij dagelijks bij hun studie noodig hebben. Zou er niet een bepaalde bibliotheek kunnen worden aangewezen, of anders eene centrale bibliotheek kunnen worden opgericht, die in het bijzonder aan de aanvragen der openbare leeszalen voldoet?’

Wat mij in de verslagen over dit bijna al te talrijk bezochte, en al te grootsch georganiseerde congres, pijnlijk treft, is wel, dat we niets vernemen over interessante boekstudies. Van het Parijsche congres van 1923 heb ik juist op dat gebied de aangenaamste herinneringen. Een congres dat alleen technische bibliotheekquaesties behandelt, lijkt mij toch, ondanks groote praal en rijk onthaal, innerlijk dood.

C.P.B. Jr.