Het Boek. Jaargang 17

[p. 222]

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche Bibliotheken

Verslag omtrent de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage over 1927

Toestand der gebouwen. Het gewone onderhoud had onder toezicht van den Rijksgebouwendienst plaats. De uitbreiding van de centrale verwarming in het Hoofdgebouw kwam nog niet tot stand. De vele kachels daar leveren voortdurend gevaar voor brand op.

Toestand der verzamelingen en van het archief. Het archief werd geregeld bijgehouden. Er werd voortgegaan met het herstellen van de banden van handschriften en incunabelen, wat een vrij kostbaar werk is. Behalve de boeken, die op eigen binderij hersteld en opgeknapt werden, werden in het verslagjaar 13061 deelen gebonden en ingenaaid. Het zal nog jaren duren, eer de achterstand in dezen is ingehaald.

De gestempelde etiketten, die de signatuur van het boek aanwijzen, worden sinds Mei vervangen door gedrukte en geponste etiketten.

Ameublement en brandbluschmiddelen. Het ameublement werd zooveel mogelijk hersteld en zoo noodig door nieuwe meubels vervangen.

Op bescheiden wijze werden voor het op 1 Januari 1928 in werking tredende Ruilbureau eenige localiteiten voorloopig ingericht. Er zal echter naar een andere localiteit voor dit bureau moeten worden omgezien.

Personeel. Dr. L. Brummel werd met ingang van 1 September 1927 benoemd tot wetenschappelijk assistent 1e klasse.

De heer D.J.H. ter Horst, tijdelijk wetenschappelijk assistent 2e klasse, werd met ingang van 1 Aprll 1927 als zoodanig definitief benoemd

De assistent C. de Haas verkreeg op zijn verzoek met ingang van 16 September 1927 eervol ontslag; J.C. Korporaal verkreeg met ingang van 1 Maart 1927 eervol ontslag als assistent.

Financiën. De middelen tot onderhoud en aanvulling der verzamelingen blijven onvoldoende.

Het aanvullen van vroeger incompleet gelaten vervolgwerken vraagt herhaaldelijk belangrijke sommen van het voor aankoop bestemde budget. De kortingen door leveranciers tot heden toegestaan op het totaal van hunne rekeningen werden dit jaar belangrijk verminderd.

Aanwinsten en aankoopen. Behalve door aankoop werd de Koninklijke Bibliotheek dit jaar wederom door geschenken van vele officiëele lichamen en van particulieren verrijkt. O.a. werden geschenken ontvangen van den Heer J. Cohen te Groningen, P. de Clercq te Veenwouden, Dr. W. de Smit te 's-Gravenhage, den heer Anne Hallema te 's-Gravenhage, Dr. E.A. Keuchenius te 's-Gravenhage; de erfgenamen van wijlen Mej. M.S.E.S. de Goeje schonken een complete serie van de werken van ‘Agatha’.

Door ruiling verkreeg de Koninklijke Bibliotheek een onuitgegeven brief van Erasmus, die in het zevende deel van Allen's uitgave zal worden opgenomen.

De verschenen deelen van den Catalogue photographique de la Bibliothèque Nationale te Parijs werden aangekocht.

Catalogi en inventarissen. De titels van alle sedert 1895 gedrukte Catalogi en Verslagen zijn thans in den nieuwen alphabetischen catalogus, in den systematischen catalogus en den stand-catalogus opgenomen.

Daarmede is het eerste gedeelte der reorganisatie, waarover ik in het verslag over 1926 sprak, afgeloopen. Met het catalogiseeren van het nog niet beschreven gedeelte der bibliotheek wordt geregeld doorgegaan. Toch zal het nog jaren duren, eer dit werk is afgeloopen. In het volgend jaar wordt de definitieve rangschikking van den alphabetischen catalogus begonnen; de vergelijking van alphabetischen en systematischen catalogus, waarvan ik in mijn vorig verslag repte, is inmiddels ter hand genomen. Ook dit

[p. 223]

werk zal in de eerste jaren veel tijd in beslag nemen, doch het is noodzakelijk, en zal door de verwijzingen van den eersten naar den laatsten, welke op de fiches worden aangebracht, van zeer groot nut en gemak voor het publiek blijken te zijn.

De pamfletten tot 1840, circa 25000 nummers, zijn in den alphabetischen en densystematischen catalogus opgenomen. Ik hoop, dat in den loop van 1928 de geheele pamfletten-collectie bewerkt zal zijn.

In de Leeszaal werden de kasten, waarin de loopende tijdschriften geborgen worden, verplaatst. Daardoor kon het aantal beambten in de Leeszaal ingekrompen worden.

De Centrale Catalogus wordt geregeld uitgebreid en aangevuld, en doet reeds zeer goede diensten.

Gebruik van de bibliotheek. Een afzonderlijke bijlage verstrekt gegevens omtrent het gebruik van de Bibliotheek gedurende het jaar 1927, waarut blijkt, dat het aantal bezoekers en leeners zeer is toegenomen.

Er werden vele boeken aan andere bibliotheken en Openbare Leeszalen gezonden en het leenverkeer met het buitenland wordt steeds drukker.

Speciale inzendingen werden verstrekt voor de Spinoza-tentoonstelling, de St. Franciscus-tentoonstelling, de Medische Tentoonstelling, voor die van Ons Huis en voor die in het Oranje-Nassau-Museum.

De bijgevoegde statistiek geeft als aantal personen 94562, waarvan 61385 in de leeszaal, 33177 leeners, als totaal van de gebruikte boeken 168281, van de uitgeleende boeken 40809. Ter vergelijking zijn de cijfers van 1926 er bijgevoegd.

Verslag der Gemeentelijke Bibliotheek en Leeszalen te Rotterdam over 1927

Vier in opleiding werkzame leerlingen behaalden het diploma leeszaalassistent; twee leerlingen in vooropleiding werden tot den cursus dezer opleiding toegelaten; een nieuwe leerlinge werd in vooropleiding aangenomen. Ten dienste van het personeel en de opleidingsleerlingen werd een aanvang gemaakt met het houden van theoretische besprekingen over vaktechnische onderwerpen. Zoo werden in verscheiden cursussen de regels van den alphabetischen en de indeeling van den systematischen catalogus besproken. De heeren Dr. Kossmann, Hoogeveen en Riezebos belastten zich met het houden dezer lessen.

In 1927 verschenen de lijsten 13 tot 24 van den catalogus der centrale bibliotheek, waardoor aan het eind van dit jaar 7655 titels gedrukt waren. Van de 1e bijbibliotheek verscheen lijst 2, van de 2e lijst 3, van de 4e lijst 1 en van de 3e een 3e lijst van aanwinsten.

Op 3 October betrok de 3e bijbibliotheek haar nieuwe lokalen in een bovenwoning van het blok woonhuizen door architect Oud gebouwd aan de 2e Scheepvaartstraat te Hoek van Holland.

Op de binderij werden 7457 boeken ingebonden, en 177 portefeuilles vervaardigd.

Door aankoop en schenking werd de centrale bibliotheek vermeerderd met 8471 boekdeelen, waarvan 286 brochures. Ultimo December bedroeg het totale bezit 154.940 boekdeelen, waarvan 9449 brochures. Van de aanwinsten behoorden 1416 deelen tot de ontspanningslectuur en dienden 633 deelen tot uitbreiding der Kinderbibliotheek, die ultimo December 6096 deelen omvatte.

Op de wekelijksche boekbespreking werd over 396 nieuw verschenen romans schriftelijk verslag en advies uitgebracht, met het gevolg dat 79 daarvan als ongeschikt werden afgewezen.

De verzameling Erasmiana breidde zich dit jaar uit met 100 nummers, waaronder 13 uitgaven die in Vander Haeghen's ‘Bibliothèque Erasmienne’ niet zijn vermeld. Enkele dezer Erasmiana zijn nog voorzien van hun oorspronkelijken band.

Ook de handschriftenverzameling werd met verscheidene nummers verrijkt. Daar onder verdienen afzonderlijk vermelding:

1^o. eenige autografen van H. Tollens: brieven en gedichten.

2^o. een fragment van een handschrift, op perkament geschreven omstreeks 1340 van Jacob van Maerlant's Ystorien van Troyen, omvattende vss. 24730-'53 en 24772-'95. Dit fragment behoort tot geen der handschriften, waarvan reeds

[p. 224]

andere bekend zijn; het is dus een zeer welkome vondst.

3^o. een fraai handschrift, op perkament geschreven omstreeks 1430, bevattende een der Middelnederlandsche vertalingen van broeder David van Augsburg's Profectus religiosorum, meestal op naam staande van den H. Bonaventura, den tweeden stichter der Minderbroeders, een werk dat, in onze gewesten algemeen bekend onder den naam van Profectus, niet alleen op de ‘moderne devotie’, maar tot ver in de 16de eeuw grooten invloed op het godsdienstig leven der Nederlanders heeft gehad. Dit handschrift is hierom van zoo buitengewoon gewicht, omdat het een prologus van den vertaler bevat, waarin betoogd wordt dat het leeken nuttig en zalig is, geestelijke boeken van simpelre materien neemstelike in de landstaal te lezen. Ook voor de geschiedenis der Nederlandsche Taal is dit handschrift van belang; het is afkomstig uit Noord-Holland: dit boec heeft jan outgersen ghegheven in sante gheerden huus tot een ewich testement te Hoorn, leest men aan het slot; aan allerlei taalvormen is het duidelijk te zien, dat deze tekst in die streek ontstaan is. Willem Moll heeft dit handschrift gekend en gebruikt (zie b.v. zijn Johannes Brugman, dl. 1, blz. 39 noot 3; een uitvoerige aanteekening van zijn hand is er zelfs nog in geplakt); sedert was het echter spoorloos verdwenen. Na drie kwart eeuw door verschillende geleerden gezocht te zijn, dook het voor een paar jaar op een boekenveiling op en ging toen weer in particulier bezit over. Door een samenloop van omstandigheden kwam het belangrijke handschrift weldra weer op de markt. Vrienden der bibliotheek hebben het toen weten te verwerven en het daardoor voor goed voor het wetenschappelijk onderzoek behouden en beschikbaar gesteld.

In Bijlage I vindt men de lijst van personen en instellingen van wie de Bibliotheek in het afgeloopen jaar geschenken mocht ontvangen. Behalve aan de stichting ‘Vrienden der Gemeentebibliotheek’ en de ‘Erasmusstichting’ wordt zeer in het bijzonder dank gebracht aan de heeren: K.H. de Haas, Mr. F.C. Koch en Mr. F. van Raalte, aan wier verlichten en milden burgerzin vooral de uitbreiding der Erasmiana te danken is.

In Januari werd in de tentoonstellingszaal der Bibliotheek, die door Burgemeester en Wethouders voor dit doel was afgestaan, een ‘Sint Franciscus tentoonstelling’ gehouden, ingericht door het Sint-Franciscus-comité hier ter stede. De opening had plaats op 8 Januari in de groote hal voor de tentoonstellingszaal, waar Prof. Dr. Gerard Brom uit Nijmegen een inleiding hield.

Als totale cijfers worden opgegeven: bezit aan boekdeelen 189294 (waarvan 154913 in de Centr. Bibl.), bezoekers der leeszalen 244648 (waarvan 207264 in de Centr. Bibl.), ingeschreven leeners 21670 (waarvan 11964 in de Centr. Bibl.), uitgeleende boeken 344577 (waarvan 198431 in de Centr. Bibl.). In de Kinderafdeelingen waren tezamen 7069 leeners ingeschreven (waarvan 2839 in de Centr. Bibl.) en werden 116134 boeken uitgeleend (waarvan 65113 in de Centr. Bibl.), terwijl 36719 kinderen de zalen bezochten (waarvan 35596 in de Centr. Bibl.).

De meest gevraagde vakken waren de Nederlandsche taal- en letterkunde, de aardrijkskunde, land- en volkenkunde, de technische wetenschappen, de geschiedenis en de natuurlijke historie.

De in de laatste verslagen geconstateerde vermindering van het aantal uitleeningen van ontspanningslectuur, tegenover een stijging van het cijfer van de studieboeken, deed zich dit jaar niet voor. In de centrale bibliotheek stond tegenover een vermindering met eenige honderden van het aantal uitgeleende studieboeken, een verhoogde uitleening van de ontspanningslectuur met verscheiden duizenden.

Uit andere bibliotheken werden geleend 1384 boeken, aan andere bibliotheken werden uitgeleend 437 boeken.

De bijlagen bevatten de gewone uitgebreide statistieken en lijsten van de schenkers, de aanwezige tijdschriften en de vermeerderingen der Erasmiana.