Het Boek. Jaargang 17

[p. 254]

Boekbespreking

Handbuch der Literaturwissenschaft herausg. von Dr. O. Walzel. Wildpark-Potsdam, Akademische Verlagsgesellschaft Athenaion. Aflevering 53-68 (prijs per aflevering M. 2.20).
V. Klemperer, H. Hatzfeld, F. Neubert, Die romanischen Literaturen von der Renaissance bis zur französischen Revolution. 420 blz. 4^o.

In aansluiting bij vorige besprekingen (16e jg. blz. 142 en 17e jg. blz. 151) valt over den voortgang van deze mooie uitgave thans te vermelden, dat wederom één deel geheel gereed kwam, terwijl aan vijf andere wordt voortgewerkt. Van Heiss, Romanische Literaturen des 19./20. Jh., verschenen de 4e en 5e aflevering, van Bethe, Griechische Dichtung, de 7e en 8e, van Wilhelm, Chinesische Dichtung, de 2e en 3e. Voorts begon een nieuw deel Römische Literatur door Kappelmacher, waarvan 2 afleveringen, en Indische Literaturen door von Glasenapp, Rosen, Schomerus en Geiger, waarvan reeds 3 afleveringen verschenen.

Die romanischen Literaturen von der Renaissance bis zur französischen Revolution. Dit deel ontstond door de samenwerking van drie geleerden: Dr. Viktor Klemperer schreef de algemeene inleiding en bezorgde het eerste hoofdstuk Italië, Dr. Helmut Hatzfeld beschreef Spanje, Dr. Fritz Neubert het gedeelte Frankrijk. Zoo geeft dit deel tegelijkertijd een beschrijving van de romaansche letterkunde in haar geheel over dit tijdperk van haar grootsche ontwikkeling, waarbij achtereenvolgens Italië, Spanje en Frankrijk de leiding nemen, en een geschiedenis van deze drie literaturen afzonderlijk in haar opbloei en verdere vruchtbaarheid. Dat aan Frankrijk, waar na de 16e eeuw, zoowel de 17e als de 18e geheel de wereldliteratuur beheerscht, verreweg de grootste plaats werd ingeruimd ligt in de rede. Desondanks kregen de grootste figuren in Frankrijk naar verhouding minder uitvoerige afzonderlijke bespreking dan de Italiaansche en Spaansche. De meer bijzondere eigen plaats dezer laatsten, in tegenstelling tot het algemeene belang en de veelzijdigheid der fransche bloeitijdperken, geven daartoe geredelijk aanleiding. Bijzondere behandeling van alle kleinere details is ook in een werk van zoo breeden opzet niet te eischen. Juist in het afwegen der verhoudingen van belangrijkheid ligt bij zulk een taak de grootste moeilijkheid. Met de bibliographie en het algemeene register, dat dit mooie en rijke boek thans in al zijn bijzonderheden ontsluit, is het voltooide deel zeker een aanwinst, die door alle bezitters met de grootste vreugde moet worden begroet. Onder de groote platen zijn prachtige reproducties in kleuren van geschilderde portretten, o.a. van Metastasio, Rabelais, Racine, Rousseau.

F. Kossmann

Biographisch Woordenboek van Protestantsche godgeleerden in Nederland, onder redactie van Dr. J.P. de Bie en Mr. J. Loosjes, afl. 15 en 16, 's-Gravenhage Mart. Nijhoff (1927, 1928), blz. 161-480.

Met deze twee afleveringen vordert het 4e deel van dit moeizame werk met bewonderenswaardige gelijkmatigheid thans van Hogius tot Jacobsz. De letter H en ook de niet omvangrijke I zijn dus afgewerkt. Men vindt er wederom verscheidene namen in van mannen die ook buiten de godgeleerdheid bekendheid hebben behouden, zooals Petrus Hondius, de zeeuwsche predikant-dichter-botanicus, Johannes Hoornbeek, de bestrijder der Cartesiaansche stellingen, Conrad Busken Huet en zijn voorvaderen. Toch ligt de meer bijzondere waarde van een biografisch woordenboek als dit niet in de beschrijving van leven en werken van de groote vermaardheden. Maar vooral is die gelegen in de verzameling der vaak onvolledige en verspreide

[p. 255]

gegevens omtrent minder bekende en vergeten persoonlijkheden, die men elders niet of slechts met veel moeite terugvindt. In dit opzicht geven de nieuwe afleveringen weer zeer veel, hoewel men hier natuurlijk altijd zal kunnen blijven aanvullen en verbeteren. Zoo merkte ik bij het doorbladeren op, dat Theophilus Hoogeveen hier wederom genoemd wordt als schrijver o.a van een Carmen elegiacum over de pokken (1762), zooals ook in de oudere literatuur en in het Nieuw Nederl. Biogr. Wdb. V 242 wordt opgegeven. In deel VII van dit laatste Woordenboek kon dit worden verbeterd: niet Theophilus, doch zijn broeder Theodorus, later stadsmedicus te Delft, was de jeugdige zanger die bij het verlaten van het gymnasium reeds in deze dichterlijke uiting zijn neiging voor de medicijnen verried. Bij het artikel over Albertus Holthenus hoopte ik vergeefs afdoende bescheid te vinden over den persoon van Henrick van Holten, dien Coornhert 2 Juli 1570 een rijmbrief zendt, waarbij hij hem noemt ‘van Harderwyc’ en verblijvend ‘tot Emmerick’ (Vgl. J.F.M. Sterck in Nieuwe Taalgids 1922 blz. 292 vlg. en daarbij N. Taalg. 1923 blz. 190 vlg.). Als vader van Albertus wordt wel opgegeven Henricus H. geb. 1588 te Elburg, predikant te Waddingsveen tot 1619, later te Alkmaar, waar hij 1622 stierf. Maar niet wordt vermeld een Wilhelmus H., in 1576 predikant te Larrelt bij Embden, die in 1582 bedankte voor een beroep naar zijn vaderstad Elburg, welke hij eenige jaren te voren heimelijk bediend schijnt te hebben, en die te Larrelt in 1602 overleed; en evenmin een oudere Henricus H. die in 1571 de acta der Emder synode teekende als ecclesiae Embricensis minister, en van 14 Juli 1573 tot zijn dood 26 April 1574 de gemeente Emden diende (vgl. over beiden W. Meijer, De wording der Gereformeerde Gemeente te Emmerik in: Ned. Arch. v. Kerkgesch. N.S. II, 1903, blz. 276, 278 v.). Of deze Henricus, die dus in 1571 predikant te Emmerik was, en waarschijnlijk de vriend aan wien Coornhert in 1570 schreef, dezelfde kan zijn als de door Dr. Sterck t.a.p. genoemde Harderwijker St. Joris-schutter en drost van Elburglijkt twijfelachtig, maar is vooralsnog moeilijk uit te maken. Dat deze oudere Henricus en Wilhelmus (die vader en zoon zouden kunnen zijn) niet in of naast het artikel over Albertus Holthenus vermelding vinden is wellicht toe te schrijven aan het feit dat hun werkzaamheid in hoofdzaak buiten de tegenwoordige Nederlandsche grenzen viel. Zoo blijft er altijd nog meer te vragen over dan beantwoord kan worden; daaraan vooral ontleenen werken als het hier besproken woordenboek steeds weer hun groote belang. Zoolang men de waarde inziet van het bestaan eener op juiste kennis gegronde voorgeschiedenis van de tegenwoordige toestanden en hun verhoudingen, zal een werk als dit, waarin de kleine feiten geordend en geschift worden, als een onontbeerlijk hulpmiddel volle waardeering vinden.

F. Kossmann

Die Geschichtswissenschaft in Sowjet-Russland 1917-1927. Bibliographischer Katalog, herausgegeben von der Deutschen Gesellschaft zum Studium Osteuropas. anlässlich der von ihr in der Preussischen Staatsbibliothek zu Berlin veranstalteten Ausstellung. Mit einem Vorwort von Professor Dr. Otto Hoetzsch. 1928. Im Ost-Europa-Verlag, Berlin W. 35 und Königsberg i. Pr. 193 S. 8^o.

Dr. Otto Hoetzsch, Professor an der Universität Berlin, Direktor des Seminars für Osteuropäische Geschichte organiseerde dit jaar eene tentoonstelling welke een overzicht wilde geven der geschiedkundige Russische publicaties gedurende de oorlogsjaren en de jaren daarna tot heden. Volledigheid was natuurlijk onmogelijk te bereiken, hoewel zoowel door het Volksbildungskommissariat der Sovjetunie als door de geleerde genoot-schappen uit de provincien zooveel mogelijk medewerking werd verleend. De catalogus stelt ook hen die deze tentoonstelling niet konden bezoeken in staat zich een denkbeld te vormen, van wat er in die jaren op historisch gebied in Rusland gearbeid is. Bij de Russische titels is meestal een Duit-

[p. 256]

sche vertaling gevoegd. Ter inlichting van degenen, die op dit gebied literatuur willen raadplegen volgt hier de indeeling van den catalogus:

Die Organisation der russischen Geschichtsforschung. Das sowjetrussische Archivwesen. - Bibliographie. - Die Russische Geschichtsanschauung der Gegenwart. - Der historische Materialismus. - Russische Geschichte. (Quellen und Darstellungen zur politischen und Kulturgeschichte). - Geschichte der nichtrussischen Völker der Sowjet-Union. - Allgemeine Geschichte (Quellen und Darstellungen zur nichtrussischen politischen und Kulturgeschichte). - Historische Hilfswissenschaften (Paläographie, Numismatik, Ethnographie-Geographie). - Religions- und Kirchengeschichte. - Geschichte der Philosophie. - Geschichte der Pädagogik. - Literaturgeschichte. - Archäologie und Geschichte der bildenden Künste. - Musikgeschichte. - Theatergeschichte. - Rechts-Verfassungs- und Verwaltungsgeschichte. - Wirtschaftsgeschichte. - Sammelwerke, Zeitschriften und periodische Veröffentlichungen der wissenschaftlichen Gesellschaften und der Universitäten. - Ausserhalb der U. d. S.S.R. in russischer Sprache er schienene historische Literatur.