Contour. Jaargang 3

[p. 27]

○ Brabantse resten

Op het artikel ‘Hades, een protest uit de generaliteitslanden’ (Contour 6, jaargang 2) zijn een aantal reacties gekomen. Eén ervan richt zich tegen de eenzijdige informatie die ik heb gegeven. De heer K. Neeteson uit Eindhoven schrijft: ‘In dit stukje worden de historische achtergronden belicht van een nieuwe bundel van Hades. Geschiedschrijving dient uitermate objektief, met vermelding van alle ertoe doende feiten, te gebeuren. De informatie, die Overeem voor dit artikel ontving komt duidelijk uit één hoek, is daardoor eenzijdig oftewel (pag. 254 in “Tribune/ Tribunaal”, 8e regel van onder: ) “onvolledig, ongeargumenteerd.”

Inderdaad, meneer Neeteson, worden in dit stukje de historische achtergronden belicht van een bundel van Hades. Maar die “historische” achtergronden, die ik zelf liever sociaal-culturele notities zou willen noemen, moesten te maken hebben met Hades. Uw definitie van geschiedschrijving is mooi, maar gaat in dit geval niet op. Ik had het volste recht de achtergronden die ik representatief achtte voor “het verschijnsel Hades” te kiezen. Mijn stukje was een interpretatie, geen studie van de totale culturele geschiedenis van Eindhoven en de rest van Brabant. Als u daar meer van wilt weten wil ik u met plezier de namen geven van enkele van de duizenden heemkundigen, archeologen, numismatici en festivaldirecteuren die dat bloeiende gewest rijk is. Wat mijn informatie betreft, die volgens u duidelijk uit één hoek zou komen, die u in uw brief als volgt beschrijft: “J. Oversteegen, plaatselijk bewierrookt literatuurbevorderaar, oneerlijk en bevoogdend”, ik kan u verzekeren dat ik geen advocaat ben van de heer Oversteegen en geheel los van zijn uitgeverijen sta. Het enige gesprek dat ik ooit met hem had, duurde alles bij elkaar vijf minuten en had plaats in een café, waar Simon Vinkenoog preekte en Philips-employees op licht uit waren. Uw haast bijbelsectarische citeerdrift had u zich dus wel kunnen besparen. “Onvolledig, ongeargumenteerd” zijn hier wensen waarvan u de vader bent.

U schrijft in uw brief, meneer Neeteson, dat ik geen woord gerept heb over bladen als Werk en Woord, Krea en Punt, die geen van allen meer bestaan, maar Eindhoven en Den Bosch, mede dankzij uw onvermoeid ijveren, vanaf 1961 voor 't eerst in aanraking met literatuur van eigen bodem zouden hebben gebracht. Uw verwijt begrijp ik niet. Hades heeft alleen maar te maken gehad met de Opwenteling (Oversteegen), Manifest en H. van de Waarsenburg en Peter Schuddeboom. Ik heb zijn bundel proberen te plaatsen zonder objektief-klinische kritiek. Ik vond Hades’ poëzie irritant, omdat ik er talent en geest in zag, die verpest waren. Wat ik als redenen zag van dat verpesten heb ik aangegeven. Verder heb ik gepro-

[p. 28]

beerd een vergelijk te maken met actuele verschijnselen elders in de buurt omdat de Opwenteling nog bestaat en invloed uitoefent. Verdwenen bladen als Werk en Woord doen in dit verband niet ter zake.

De tweede reactie is van Hans van de Waarsenburg. Hij vindt dat ik Hades als kapstok genomen heb om er enkele andere jassen aan op te hangen. Daarin heeft hij niet geheel ongelijk Het is alleen meer gelijk-op gegaan. Toen ik in de zomer van '66 in Eindhoven belandde, maakte ik kennis met een aantal uitgaven van de Opwenteling. Gewoon (!) via de boekhandel. De rest van mijn materiaal heb ik uit gesprekken links en rechts gehaald, uit schouwburg- en café-omgeving. Toen ik de bundel van Hades in handen kreeg en er in ging lezen stuitte ik telkens op passages waarvan ik dacht: dit heeft het wel, deze man kan een gedicht schrijven, maar waarom die maniertjes, die kinderachtige spelling, die geforceerde bewustzijnsvernauwing. Ik herkende soms wel humor, maar vond die masochistisch, balancerend op de rand van opgefokte wanhoop. Ik ben gaan gissen naar de oorzaken, waarom een schuilnaam nodig werd geacht, waarom lancering door anderen met voorwoord en naschrift compleet. Ik heb een stuk proberen te schrijven waarin ik mijn stellingname duidelijk hoopte te kunnen maken door de keuze van de elementen van mijn ‘geschiedschrijving’. Maar 't is waar: Hades heeft hier wat onder geleden. Hans van de Waarsenburg ageert voorts tegen de klassificering ‘fascistoïde blaadje’, die ik gebruikte voor de nooduitgave van Manifest. Deze benaming, die ik had moeten toelichten, baseerde ik op het feit dat in de nooduitgave kennissen van vroeger, die in een ander sociaal patroon zijn gaan leven en poëzie schrijven die men persé verachten wil, schriftelijk een generaliserende natrap kregen van heb ik jou daar. Het geheel vond ik sterk in de sfeer getrokken van ‘de dichter die de burgelijke klootzak wel es leren zal’ en dat vind ik reactionair, net zoals ik het omgekeerde geval reactionair zou vinden. (Het veel misbruikte woord fascistoïde had ik beter binnensvingers kunnen houden.)

Wat me nog in het idee dat hier nodeloos gehetzt werd sterkte, was het ‘illusstratieve’ van de nooduitgave, bestaande uit gekopieerde bladzijden van een of andere kantoor lijst. Hans van de Waarsenburg schrijft nu dat de nooduitgave ontstond ‘in een dol wiekend’, om ‘een soort anarchie van de taal de literatuur te prediken’. De natrap was bedoeld als een boertige vermaning en de kantoorlij sten zaten gewoon op het papier waarop gestencild was. Het waren namelijk kantoorlij sten. Zodat ik bij deze toegeef de pointe helemaal gemist te hebben...

Reactie nummer drie is werkelijk last but not least, namelijk van Hades zelf. Ik hèb 'm een beetje als kapstok gebruikt en zijn brief is bijna een nieuwe bundel - vandaar dat ie hier in zijn geheel volgt:

‘Hartelek dank voor de aan opwenteling, manifest en het fenomeen hades bestede aandacht. Door mn appresjasi voor de over-t-algemeen-geprofileerde-contour-kritiken-di-t-benul-tonen-dat-kritiek-iets-anders-is-dan-n-kompilasie-van-troebele-trouvailles, kan ik t niet nalaten toch enkele “trivial incongruencies” te sienjaleren. (Het is met kritiken als “prolegomena voor n skatalogise ontologi” de enege respons geweest). Misschien kunt u er inkomen dat er voor mij niet zozeer de behoefte bestaat aan n analise van de regionale antesedenten van “het fenomeen hades”, als

[p. 29]

wel aan n dootgewone bespreking van, of kritiek op “hades”. Dat hades in kempise kontreien is opgefokt is aardeg als illustrasi, maar weineg relevant mbt zn werk Ik verzet mij dan ook tegen degradasi tot kontekstueel-te-determineren-rorschachplaat. a/hades wert niet door schuddeboom & vd waarsenburg gelanseert, zoals u schrijft, hades is al enkele jaren de “latente” konstituent van de groep manifest. En hij is dat met veel genoegen want het zijn moje floepers. Maar hades is goddomme geen verlengstuk, noch van manifest, noch van opwenteling. hades’ konneksies met manifest & opwenteling zijn net zo ‘toevalleg’ als uw konneksies met contour. Liries werk, de al dan niet aanwezege mérites, bekijken binnen de u bekende kontoeren is onzin. Liriek in autonoom. De hele kontekst van antesedenten van de dichter is sekundair, hoogstens.

b/hades is eenzijdeg, schrijft u. Goet, mea culpa. Negatief, schrijft u. ok, maxima culpa. Maar rankuneus? underdog? van zich aftrappen? Woof, J.W. Er staat apologeet op de achterflap. Jammer dat u als exegeet dit in negatieve termen hept vertaalt.

c/Uw sigma-suggesti: kollektive kunst is n monstruositeit. Kontradiksi. Ik geloof in de einzelgänger, niet in de elckerlycken.

d/hades in n gave gek; hij is mijn kreasi, of ik ben zijn kreasi. In zoiets belacheleks als n roeping gelooft i evenmin als tzara. hades ≠ hans van der dennen. Ik ben niet identiek met hades, hades is n aspekt, n alter ego, n schaduuw, n demon, hades is n auditive hallusinasi, n fantasma zoals maldoror voor lautréamont, zoals Stephen dedalus voor joyce, zoals pierre lunaire voor laforgue. U hept wel iets gesienjaleert: ‘bij de inleiding (van vd waarsenburg) denk je nog dat deze uitgaaf ironisch bedoeld is’; u hept het helaas niet kunnen identifiseren.

e/De frase: ‘er valt niet te leven met deze wereld etc.’ als ‘thema van de bundel’, waarbij ook nog door t gebruik van aanhalingstekens de indruk wort gewekt als zou t hier n sitaat of sinopsis betreffen, is n ridikule platitude, n Kritikus, of degeen die zich gemeenlek als zodaneg aandient, moet in de eerste plaats kunnen lezen, en niet door platitudes als deze suggereren wat er niet is. NB lezen, J.W., is een akt. Dergeleke frasen ontnemen mij de lust een kritikus serieus te nemen. It's too cheap a bargain. Jammer, daar u in t voorafgaande bewezen hept wel over eneg Fingerspitzengefühl te beschikken. Enfin, mostert na de maaltijt smaakt laf. Ik hoop alleen J.W. dat u mijn werk nog ns zult willen lezen, niet als protest uit de generaliteitslanden, maar gewoon als liriek. Kijk maar er staat niet wat er staat.'

Jan-Willem Overeem