Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 100

[p. 189]

Boekbesprekingen

De standaardromans

Het lezend publiek schijnt tegenwoordig zijn romans liever in pakjes te kopen dan afzonderlijk, en het succes van de verschillende romanreeksen is zo groot, dat de ‘boekengilden’, ‘boekerijen’ en ‘reeksen’ meer titels op de boekenmarkt brengen dan alle gewone uitgeverijen samen. Een abonnement op een romanreeks biedt inderdaad verschillende voordelen: de boeken komen heel wat goedkoper dan afzonderlijk uitgegeven romans, men krijgt geregeld en automatisch leesstof en de banden vormen een keurig rijtje in een boekenkast. Vanzelfsprekend brengt een abonnement op een reeks ook nadeel mee, vooral dit grote euvel, dat men verplicht is te nemen wat gepubliceerd wordt, zodat de koper, naargelang van de hoedanigheid van de reeks, geplaagd zit met meerdere of mindere werken die hem weinig of helemaal niet interesseren.

Met haar Standaardromans heeft de Uitgeversmaatschappij N.V. Standaard-Boekhandel een oorspronkelijke en radikale oplossing gevonden voor het vraagstuk, hoe de persoonlijke voorkeur van de lezer met het karakter en de voordelen van een romanreeks te verzoenen. De koper van de Standaardromans heeft geen enkele verplichting: hij kan zich om het even welk boek aanschaffen en zoveel titels hij verkiest, en toch blijft het financieel voordeel van een reeks behouden, daar er in ieder boek een bon voorkomt die 10 F vermindering geeft bij de aankoop van een andere titel uit de Standaardromans (prijs: ing. 65 F, geb. 85 F, luxe-uitgave 110 F).

De eerste zes Standaardromans zijn uitstekend van kwaliteit en zeer verscheiden van aard, en het blijkt duidelijk dat naar afwisseling getracht werd in de keuze van werk uit verschillende literaturen, werk, dat voordien nog niet in het Nederlands vertaald was.

De zweer van Don Lucas door J.A. DE ZUNZUNEGUI speelt zich of in een stadje aan de Baskische kust. De held van deze Spaanse roman is een Indiaan, d.w.z. een inwoner die naar Amerika uitgeweken is en daar fortuin gemaakt heeft. Hij keert terug naar zijn geboortestad en wordt er zowat de officiële weldoener die als een bezienswaardigheid aan de vreemdelingen getoond wordt. Don Lucas, de Indiaan in kwestie, weet zoals vele rijken niet hoe hij zich moet bezig houden, doch gelukkig geeft zijn maagzweer hem wat bezigheid.

De Zunzunegui verhaalt de avonturen van don Lucas op luchthartige wijze, zodat zijn boek aangename lectuur biedt: zijn humor is echter soms van twijfelachtig allooi en de reactie van het stadje op de maagzweer van don Lucas ondermeer, wordt al te boertig voorgesteld. Literair zijn er eveneens opmerkingen te maken op ‘De zweer van Don Lucas’, vooral op de constructie die vrij zwak is, zodat het bock meer op een paar verbonden episodes lijkt dan wel op een roman met intrigue en climax.

Sylvester van EDWARD HYAMS is een Engelse humoristische roman. Hij begint met een meesterlijke vondst: Sylvester Green, een jonge radar-officier, vindt niet beter dan, in een dronkemanskuur, een kinderwagen en de drie ballen van een pandjeshuis aan elkaar te lassen aan boord van een vreemd schip. Het zonderlinge ding wordt voor het allernieuwste radarsnufje gehouden, en op korte tijd staat de hele Navy in rep en roer. Dat is echter het einde van de historie niet, want er komen internationale verwikkelingen van en de dronkemansgrap schijnt over de wereldvrede te zullen beslissen.

[p. 190]

Het was voor Hyams, moeilijk om op zijn geniale vondst een ganse roman te bouwen, en ‘Sylvester’ verliest van zijn geestigheid, wanneer type 998 een symbool van de wereldvrede wordt. Tot dan toe was het een buitengewoon geestig boek, dat op fijne wijze de draak steekt met het militaire apparaat, maar zelfs, met een tweede deel van mindere waarde, blijft het een amusante roman.

Ruw Goud door EDWIN CORLE zou men een philosophische roman kunnen noemen. In een verlaten stad, in Californië, waar vroeger goud gevonden werd, woont thans, nu de aders leeg zijn, nog slechts een enkele inwoner, die in die dode stad naar de zin van het leven zoekt. Plots komt een geoloog, die naar wolfram, het goud van de 20ste eeuw, zoekt, zijn gemoedsrust storen, en wanneer Chris Wick in een ogenblik waarop de geoloog afwezig is, wolfram vindt, grijpt er een gewetensconflict in hem plaats; moet hij zijn ontdekking met haar gruwelijke gevolgen voor de mensheid en voor het stadje in het bijzonder, bekend maken of niet.

De waarde van dit eigenaardige boek ligt niet zozeer in de pseudo-diepzinnige gesprekken tussen Chris en de geoloog, maar wel in het knap gebruik van flash backs waardoor Corle er in slaagt het oude stadje weer te doen leven.

Grijze Wolf van H.C. ARMSTRONG is een bekende Engelse biografie van Kemal Ataturk wiens bewogen en romantisch leven zo spannend is als een roman. De schrijver heeft zeer goed hoofdzaak van bijkomstigheden weten te scheiden en zijn boek is dan ook zeer kloek en evenwichtig gebouwd. Daarenboven werd het sterk en vloeiend geschreven.

De eerste reeks Standaardromans is zeer goed uitgekozen en biedt waarlijk ‘elck wat wils’. Aan de presentatie werd veel zorg besteed en de keurige banden zijn mooier dan die van de originele uitgaven. Sommige stofomslagen (dit van K. Thole voor ‘Igloo's in de nacht’ en dit van P. Ausloos voor ‘De zweer van Don Lucas’) zijn pareltjes van boekversiering. De vertalingen zijn over het algemeen zeer verzorgd, alleen die van Dr G.J. Geers voor ‘De zweer van Don Lucas’ is soms wat stroef en de vertaler gebruikt een woordenschat die, op zijn zachtst uitgedrukt, eigenaardig te noemen is (snodaad, vomeren, etc.). Er is echter één gebied waarop de Standaardromans niet kunnen wedijveren met het buitenland en wel op het stuk van de correctie, want er zijn vrij veel spel- en zetfouten blijven staan. Daar zou de Uitgeversmaatschappij De Standaard-Boekhandel nog enige zorg moeten aan besteden, omdat ze werkelijk een reeks ontsieren die onder alle oogpunten: smaak, kwaliteit, verscheidenheid en uitzicht, een modelreeks mag genoemd worden.

Jos Van der Steen

In reeksverband

Bij de uitgeverij Lannoo, Tielt verscheen als Humanitas-Boekje nr 12, de magistrale novelle van STIJN STREUVELS Het leven en de dood in den ast (61 blz.). Het was een uitstekend idee van de uitgever deze brok proza, die wel het knapste en sterkste stuk is uit heel het oeuvre van de Westvlaamse meester, in een afzonderlijke uitgave op de markt te brengen. Het boekje is uiterlijk zeer fris en fijn gepresenteerd maar het is wel jammer dat de tekst zelf in zo een armoedig-kleine letter werd gezet. Toch blijft de uitgave, zoals ze er nu is, de moeite waard en ik kan me niet voorstellen dat een Nederlander en a fortiori een Vlaming, dit zo menselijk-rijk verhaal, dat bij het beste uit de wereldliteratuur kan gerekend worden, niet tot zijn boekenbezit zou rekenen, laat staan niet zou gelezen hebben.

Als nr 40 verscheen in de sympathieke en bedrijvige Reinaert-Reeks Isidoor door ASTER BERKHOF (232 blz.). Het is een goedlachs verhaal, doorspekt met veel mild en soms uitgesponnen gefilozofeer over meeen tegenvallers in het leven van een brave burger, waarin menig lezer wel stukken van zijn eigen levenservaring zal verwoord vinden. De sfeer van het boek is die van een Kempisch dorp met al zijn lokale en ook regionale eigenheden en als zodanig ligt het verhaal buiten het genre dat Aster Berkhof vooralsnog met voorliefde heeft behandeld

[p. 191]

maar het is met dezelfde charmerende zwier geschreven.

Dezelfde reeks bezorgde ook een uitgave van Ivanhoe door WALTER SCOT (248 blz.), in de vlotte bewerking van P.J. Schepers. Het is de vertrouwde historische roman, zoals wij die van Conscience kennen, met als achtergrond de wrijvingen tussen de Angel-Saksen en de Normandiërs, na de slag bij Hastings. Van schone liefde en heldhaftig avontuur verhaalt dit boek, dat goed in de kleur is gezet en waarvan de figuren als Cedric de Sakser, de Zwarte Ridder Ivanhoe, de Ternpelier en andere sterk getypeerd zijn. De bewerker liet een bondige inleiding voorafgaan, die de geschiedenis van Engeland in het feodaal tijdperk klaar belicht.

De ideale volksroman en meer lijkt Maria, mijn kind (228 blz.) het boek waarmee EMIEL VAN HEMELDONCK indertijd bekroond werd met de Gottmer-prijs en dat met reden in de Reinaert-Reeks werd opgenomen. Het is het sterk-ontroerend verhaal van de levensstrijd van een meisje, dat zeer vroeg haar moeder moet vervangen in een talrijk en zeer arm Kempisch gezin en dat daarbij in haar persoonlijk leven nog zwaar beproefd wordt. Van Hemeldonck, die de onvruchtbare hei met poëzie kan kleuren, kan ze ook als een sombere schaduw doen hangen over de mensen die er leven en uit deze tegenstelling wordt soms een stuk zuivere tragiek geboren, die de lezer niet onberoerd kan laten en soms doet denken aan het landschap van Streuvels, wiens figuren ook zo sterk door hun omgeving worden gemerkt. Bij Van Hemeldonck is alles echter lichter en doorheen de donkerste beproeving klinkt doorgaans nog een mildheid en een warmte, die het leven leefbaar maken.

In de reeks Wereldboog van de Wereldbibliotheek werd als nr 36 een novelle van SIGRID UNDSET opgenomen Edele Hammer's grote liefde (116 blz.). Het behoort tot het mineur-werk van de grote Noorse schrijfster en behandelt het streven van een moderne jonge vrouw om, doorheen de banaliteit van het dagelijkse leven en los van haar meisjesdromen, de ware liefde te vinden en te erkennen. Uiteindelijk vindt zij het geluk bij een oudere architect, die zelf een louteringsproces moest doormaken, om de lief de van Edele waardig te zijn.

Een uitstekend werk is Schaduwen over de Sneeuw door HENRI TROYAT (168 blz.) 65 fr., geb. 85 fr.), dat in de goed aangezette reeks Standaard-Romans verscheen. Het behandelt het probleem van de landvlucht in de matte figuur van Marcellus en dat van de trouw aan de voorvaderlijke grond en tradities in de ontroerende gestalte van Isaïas. Maar deze uitgewerkte novelle, die geschreven is in een kristalheldere stijl, is veel meer dan een gewone streekroman, hoe vief en zuiver de lokale kleur er ook over heen ligt. De dramatische spanning na het eerste paar hoofdstukken, groeit met de bladzijden en bereikt haar hoogtepunt in de geweldige tocht, die de twee broers, met zeer verschillende bedoelingen wagen, om een gevallen vliegtuig hoog in de bergen te gaan opzoeken. Hier doorzindert een soort heroïsch ritme het boek en de tocht naar beneden, die de oude Isaïas onderneemt om de jonge Hindoese vrouw te redden, is een hallucinant stuk proza.

In dezelfde Standaard-reeks was reeds voordien verschenen Igloo's in de Nacht door HANS RUESCH (239 blz., 65 fr., geb. 85 fr.), een meer dan boeiende levensbeschrijving van de Eskimo's van het hoge Noorden. Het boek is een merkwaardige en zeer origineel verwoorde reportage, waarin de lotgevallen der mensen toch zo individueel zijn, dat het ook als roman sterk aanspreekt. Vooral het eerste deel, waarin het leven van de twee natuurmensen Ernenek en Asiak wordt verhaald, verrast en boeit de lezer van het begin of: hij wordt er ingeleid in een wereld en een levenswijze, waarvan hij het bestaan niet vermoedt of nog voor mogelijk houdt. Daarbij klinkt er in het boek een doorvoelde toon van begrip en meeleven voor de nood en het geluk van deze primitieve bewoners, die de levensechtheid ervan sterk verhoogt. Wie eens voor een paar uur wil loskomen uit de wereld van onze beschaving en haar problemen, zal in deze roman een landschap ontdekken, dat nog zo ongerept is als toen het uit de hand van de Schepper kwam, maar dat toch ook zijn eigen moeilijkheden en konflikten bezit.

J.F.

[p. 192]

VALERE DEPAUW: Nevels over 't Moerven. - Gulden Reeks van het Davidsfonds nr 248, 1955, 211 blz., 50 fr. (Ledenprijs: 25 fr.).

Het heimwee naar de frisse ongereptheid van een land en mensen, die ver buiten de jachtige stroom van het moderne leven zijn blijven staan, vond in deze nieuwe roman van Valère Depauw een nieuwe en zuiverromantische uitbeelding. Een ontgoochelde liefde en onmin met zijn familie treffen Werner Abeele, de verteller, zo sterk dat hij, wee van levenssmart, herstel gaat zoeken op de hoeve ‘De Acht Zaligheden’, die daar in de oneindigheid van de verlaten heide verloren ligt. In de stemmige omgeving van deze boerderij en te midden van deze natuurmensen voelt hij zich dadelijk thuis maar ook over deze doening hangt een waas van geheimzinnigheid. Hij maakt er kennis met Yolande De Villiers, een meisje dat op een nabijgelegen landhuis met haar vader woont. Alras wordt hij er verliefd op maar het meisje raakt niet los van haar liefde voor jonkheer Rogier Mast van ter Reydt, een vrouwenloper, die het een tijdlang met haar aangelegd heeft maar nu verdwenen is. Werner tracht de liefde van het meisje te winnen en vrij dramatische omstandigheden geven hem op 't laatst enige hoop.

Dit boek is als een sprookje voor grote mensen, die een verrukkelijk uur lang uit de werkelijkheid van het dagelijks leven weg willen. Als zij in de fictie van deze gedroomde wereld, die ook Hamsun kon bekoren, kunnen geloven zal het hen voorzeker minder hinderen dat de stijl en meer nog de dialoog, door formulering of het gebruik van boekenwoorden, al eens stijf aandoet en dat de gebeurtenissen soms nogal onwaarschijnlijk voorkomen zoals b.v. het feit dat er geen enkele berijdbare weg bestaat naar het Moerven, waar een hoeve en twee landhuizen gebouwd staan. Het verhaal zelf is boeiend, op sommige ogenblikken zelfs spannend en heel deze begenadigde plek met haar verschillende karakteristieke mensen werd met vaardige pen uitgetekend. Als goede ontspanningslektuur is het boek een aanwinst.

J.F.