Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 104

[p. 366]

Kroniek
In memoriam Blanka Gijselen
door J.L. de Belder

Nu, al te noodlottig en geheel onverwacht, de dood haar heimwee heeft bevrijd - heimwee naar de vóór haar gestorven geliefden, waarheen zo lange jaren haar verlangen is uitgegaan - heeft zij de grens overschreden en werd voor haar, zoals zij het in In Memoriam had gevraagd, door de beminden de poort geopend van het schone Rijk van haar verlangen. Haar man en haar zoontje hebben haar thans reeds geleid tot Hem die allen weegt met zijn rechtvaardige maat:

O neem mijn handen dan en wil mij beiden leiden
tot Hem die allen weegt met zijn rechtvaardige maat.
Terwijl ik eindeloos mijn zwakheid zal belijden
toont gij Hem 't tranenspoor dat over mijn gelaat,
dwars door mijn hart, in mijne ziel gekorven
mij levenslang doorsneed als moeder en als vrouw...

Haar leven is geen stil en vredig geluk geweest. Een smartenspoor was achtergebleven op haar gelaat. Vele bittere ervaringen moesten de hare zijn. Maar het spoor van leed op haar gelaat was er een gemilderd door veel loutering, loutering die zij wijs en wetend in haar leven had betrokken. Loutering van en door haar jeugd, van en door haar dichterschap, van haar vrouw- en moederzijn, van haar geloof en haar vele vrienden, van en door die twee die haar, de laatste jaren vooral, tot hechtste en schoonste steun zijn geweest in haar eenzaamheid: haar mild-begrijpende moeder en de liefdevolle zielezuster bij haar werktafel, haar studies en op haar reizen. Doorheen haar naoorlogs werk is die loutering tot ons gekomen, als een getuigenis en een zegen. Telkens kwamen nieuwe bundels voor die loutering getuigen: De Engel werft, Zie den mens, Orgelpunten, Balladen, bundels waarin het doorleefde leed en het steeds groeiend heimwee naar een rijp geluk en kristelijke vrede niets meer in zich droegen van het vroegere gemoedsleven dat in De Eeuwige Eva en Door rode Vuur een erotische, alleen maar zuiver-vrouwelijke voedingsbodem had gehad. Ook door haar leven is die loutering voor velen van ons een stille vreugde geweest. De laatste dagen voor haar dood was zij soms tot een gelukkig neuriën geworden.

Maar nu is de dichteres van die loutering plotseling van ons heengegaan. Nu zal haar hand niet meer de gladheid strelen van het witte papier op de

[p. 367]

brede werktafel. Haar boekenkamer is verlaten. De wegen van het zuiden zullen hun vele verten voor de dichteres niet meer verklaren. Nu heeft zij, zonder één ultiem woord voor ons achter te laten

......aan leed ontheven en ontbonden,

ervaren plots het vleugelruisen der barmhartigheid,

waarin uiteindelijk het wee van alle wonden

tot zaligheid gedijdt...

Wij, haar vrienden, de dichters, zullen in haar werk de zuiverste troost blijven vinden en de zekerheid tevens dat haar smartelijk leven, ondanks alles (en misschien juist daarom) door dit werk een triomfante betekenis heeft gehad. En door haar en met haar weten wij, wat zij ons zelf heeft voorspeld, toen zij geschreven heeft, wanneer zij tussen haar geliefde doden zou zijn begraven, dat:

dan, voor het laatst gelaafd aan donkere tranenbronnen
zal ik gereinigd rijzen in het licht.
En zie, in 't vrome vuur van mijner ogen zonnen
herkent gij van mijn ziel 't waarachtig aangezicht.

En Hij die weet hoeveel moet zijn vergeven
aan elk die mateloos begeerd heeft en bemind,
zal mij als zuivre bruid aan uw omhelzing geven
en bergen aan mijn borst mijn lang ontbeerde kind.

Zij ruste nu vredig, en slape tussen man en kind in, ontheven en ontbonden. Wij zullen in het schone rijk van het Elysees verlangen een Eurydice meer hebben, nu zij gestorven is. Wij zullen haar, als wij aan haar denken, voortaan zien als de door haar gedichte boom in April, met alle bloesems open.

Een van haar gedichten parafraserend - zij schreef het voor haar vader - bidden wij voor de gestorven dichteres, terwijl de bloemen van het afscheid nog voor haar bloeien:

God, Vader, die haar hebt geschapen

en haar terugroept door de dood,

o laat haar als een zalige slapen

in d'eeuwige vrede van uw schoot.

God, zoon, die om haar vrij te kopen

geofferd hebt uw vlees en bloed,

doe nu de poorten voor haar open

treed haar verzoenend tegemoet.

God, geest, die al haar doen en denken

gewikt hebt naar hun juist gewicht,

wil nu haar ziel goedgunstig schenken

het glanzen van uw eeuwig licht.

Blanka Gijselen rust nu in het graf en in ons hart.

[p. 368]

Postcriptum
van Albert Westerlink

Ik zou aan dit doorvoelde In memoriam van J.L. De Belder niets belangrijks van persoonlijke aard willen toevoegen. Vooral over de doorleden en doorbeten louteringsweg, die Blanka Gijselen heeft voltooid en die me in de laatste jaren zo vaak had getroffen, wordt hier het essentiële treffend gezegd. Ik wil er echter een brief van haar aan toevoegen, die ze mij op de vooravond van haar overlijden express toestuurde en waarvan ik pas de volgende dag, toen ik haar overlijden vernam, besefte dat hij met het voorgevoel van de nakende dood was geschreven. De brief is grotendeels voor haar collega's in de letteren bestemd, inzonderheid voor hen die ze op ons weekend jaarlijks ontmoette. Daarom publiceer ik hem, met goedvinden van haar verwanten, en laat alleen enkele al te persoonlijke details weg:

 

donderdag 28 mei

Eerwaarde Heer,

In plaats van dit jaar aan het week-eind deel te nemen zal ik al erg blij en dankbaar zijn, tegen die datum nog in leven en aan de beterhand te zijn. Ik lig sinds 12 mei in dit ziekenhuis, ben op 15 mei geopereerd......, ben enige dagen slecht geweest, nu véél beter, wat de specialist doet besluiten morgen vrijdag, om 7 uur 's morgen tot de (sinds lang noodzakelijke, telkens uitgestelde) ...... operatie over te gaan.
Ik doe een dringende oproep om een gebed van deze mijner collega's die gij bereiken kunt, ook een kort gemeenzaam gebed bij opening van het week-eind, ja? Wilt U vooral intens voor mij bidden tijdens Uw mis morgen vroeg? Ik voel me zo bedreigd, totaal afhankelijk van de genade en zelf kan ik nu zo weinig. Lieve groeten aan mijn collega's!... U dankend om alles!

 

Blanka Gijselen.