Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 106

[p. 606]

De laatste ronde

De taal is gans het volk

Bij de voorbereiding van een spreekbeurt over Vrouw Courtmans kwam ons een tekst onder het oog, die een geheel andere betekenis aan de zinspreuk van het negentiende eeuwse flamingantisme geeft dan er altijd aan gehecht wordt. Op zondag 14 mei 1883 werd te Gent ter ere van de Maldegemse romanschrijfster een banket gehouden. Onder de tafelredenaars trad ook Frans De Potter, later sekretaris van de Koninklijke Vlaamse Akademie op. In zijn toespraak zei hij o.a.: ‘De taal, niet de partij, is gansch het volk’.

Is hij de enige geweest om het bekende slagwoord op die manier te interpreteren? Er werd reeds veel over de Vlaamse Beweging gehandeld en toch lijkt er heel wat in het duister gebleven. Het is ook zo'n veelomvattend verschijnsel geweest, ofschoon men dikwijls, door onwetendheid misleid, beweerd heeft dat het slechts een romantische taalstrijd was.

A. DEMEDTS

Quoniam advesperascit...

voor G.W.

Avonden waren er lazuurblauw
en avonden glinsterende sneeuw,
wat dunne rook uit de schouw
de avond duurt soms een eeuw.

Er lag schemer op mijn oog
klok en klavier vielen stil,
een avond smolt de regenboog
vijf kleuren en waar stuikt de spil?

'k Ging een avond weg van huis
een die tegen de engel vocht
't oor vol onheilspellend gedruis
maar 'k had de Liefde niet verkocht.

Onder de lamp op tafel en moe
lagen de handen naast elkaar,
winteravond de twee luiken toe,
de wijzer weert elk gebaar.

Late avonden buiten de buurt
de voet hard en spijkervast
de boekrollen uitgepuurd
de wereld had mij verrast.

Zeg mij wie de avonden telt
ze zijn tegen de kaart vergaan,
de letter die men spijtig spelt
bleef aan de hemel staan.

Avonden lijk een scherp mes
sneden mij 't hart in twee.
Zwijg nu, lees mij niet de les
'k sta voor de vijfde wee.

Vinnige avondlucht in april
't vriest nog tegen de grond:
misschien voelt gij hoe ik ril,
spreek en 'k word weer gezond.

Ik kende avonden vol rust
en de nacht van groot verdriet,
een koude mond had mij gekust,
hij vlucht die mij verried.

Dan sprak iemand zeer luid:
‘kijk hoe de zon ondergaat.
De Anker tikte aan de ruit
er liep geen mens over straat.

Ik weet een avond tegen de dood
tegen 't stenen graf bestand.
Overal snijdt moeder 't brood
hier brak het een mannenhand.

[p. 607]

 

't Was de avond van Emmaüs

 

en wat is eergisteren gebeurd?

 

Hij stapte binnen, wij volgden dus,

 

zo kreeg Hij eindelijk Zijn beurt.

 

 

 

GERY HELDERENBERG

Lektuur in arbeidersgezinnen

Naar aanleiding van een reportage over de vrouwenarbeid, lazen wij onlangs de resultaten van een ‘onderzoek naar de invloed op het gezin van de loonarbeid van gehuwde vrouwen in steenbakkerijen van de Rupelstreek’. Dit onderzoek werd in 1959 ondernomen door Mariette De Bruyn voor de ‘Katolieke Sociale School voor Vrouwen’ te Antwerpen. Mej. De Bruyn onderzocht de toestand in 128 gezinnen uit de Rupelstreek.

Zij stelde vast dat 108 van de 128 gezinnen geregeld een krant kochten. In 3 gezinnen kwam soms en in 17 gezinnen nooit een krant in huis. Bij de 108 geregelde krantenkopers waren er slechts 72 waarvan ook de vrouw zich voor het blad interesseerde. Op de vraag welke rubrieken de belangstelling van de vrouw genoten, kreeg men volgende antwoorden: 63 vrouwen lazen geregeld de vervolgverhalen, 58 vrouwen lazen de rubrieken met ‘plaatselijk nieuws en de ongevallen, 16 vrouwen volgden de sportrubriek, 7 lazen alleen maar de titels en 2 vrouwen volgden geregeld het politieke nieuws en de parlementaire verslagen.

In 90 gezinnen, hetzij 70,3 t.h., werden geregeld weekbladen en tijdschriften gekocht. Slechts 77 vrouwen lazen die. In 39 gezinnen ging het om specifieke weekbladen voor de vrouw, zoals ‘Vrouw en huis’, ‘Libelle’, e.d.m.

In slechts 50 gezinnen was een van de gezinsleden lid van een openbare biblioteek: in 20 gezinnen was het de man, in 24 gezinnen een van de kinderen, in 6 gezinnen de vrouw zelf. Slechts in 10 gezinnen werd door de vrouw geregeld een boek gelezen, vooral in de winter. Het ging vooral om ‘romans’ en ‘detectiveverhalen’, evenals de wekelijkse korte verhalen in reeksen als ‘Haardvriend’, ‘Avondlektuur’, ‘Ivanov’, e.d.m. In amper 2 gezinnen haalde de man geregeld vakliteratuur, in 4 gezinnen reisverhalen.

Mej. De Bruyn stelde vast, dat er door de ouders over het algemeen weinig toezicht werd uitgeoefend op de lektuur van de kinderen.

G. DURNEZ

In het spoor van Graham Greene

Een beetje laat hebben wij ‘Genezen verklaard’ van Graham Greene kunnen lezen. Hij heeft het boek opgedragen aan dokter Michel Lechat, afkomstig uit Beersel bij Brussel, die geneesheer van de melaatsenkolonie te Yonda bij Coquilhatstad was - en naar wij hopen is kunnen blijven. In die opdracht staat dat de Kongo uit Greene's boek ‘een gebied in de wereld van de geest is’ en er aardrijkskundig beschouwd zelfs geen verwarring tussen Yonda en de leprozerij uit de roman mogelijk is.

Toch leek de plaats ons vrij duidelijk te herkennen voor wie ze eenmaal gezien heeft. Op maandag 28 september 1959 waren wij te Yonda, in het gezelschap van de voorzitter van de Vlaamse Vriendenkring van Coquilhatstad. Pater Petrus en Pater Arthur van de Missionarissen van het Heilig Hart stelden ons aan dokter Lechat voor en toonden de kamer waar Greene in februari en maart van dat jaar had verbleven. Eens was hij ook met de oude missieboot voor een tocht op de Ruki medegevaren. Op het stadhuis te Coquilhatstad had hij op 4 maart 1959 zijn handtekening in het gastenboek geschreven. Iemand anders had er de overbodige verduidelijking ‘British Author’ aan toegevoegd. Niet zo ver van Yonda hebben wij een olieslagerij bezocht, dicht bij de rivier, waar een reeks verroeste stookketels, net zoals in de oliefabriek van Rycker, in de nabijheid lagen.

Een paar keren wordt in de roman gesproken over een artikel over Querry, dat

[p. 608]

in een veelgelezen tijdschrift verschenen was en Querry dwars gezeten had, omdat er allerlei bijzonderheden over zijn zieleleven en geestelijke overtuiging in voorkwamen, die volgens hem met de waarheid geen uitstaans hadden en in ieder geval unbescheiden en onverstandig waren. Dat tijdschrift had tegelijk een foto van Querry afgedrukt, die hij dwaas en belachelijk vond. In ‘Time’ van 29 oktober 1951, werd inderdaad een ophefmakende bijdrage over Greene opgenomen. Ze is met talrijke foto's, o.a. een van Greene's ouders omringd door hun kinderen verlucht en op de voorpagina staat hijzelf in kleurendruk, met helblauwe ogen, blond haar en een bakstenen gezicht. De achtergrond bestaat uit een trechter van donkergroene watten wolken, die heel in de verte een wit kruisje in een blauw cirkeltje laten zien. Goedkoop van wansmaak inderdaad en een tikje belachelijk.

Waarom zouden wij Greene tegenspreken, waar hij zegt dat alle gelijkenissen uit zijn roman met de bestaande werkelijkheid zonder betekenis zijn? Ze blijven niettemin merkwaardig, omdat zij iets verraden over de manier waarop hij de achtergrond van zijn jongste boek geschilderd heeft. Het is niet door zijn verbeelding geschapen, doch naar waarheid van bestaande dingen afgekeken.

A. DEMEDTS