Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 112

[p. 122]

Lucien Dendooven
De doorgang

Een vreemde hand veegt het koude zweet van zijn voorhoofd; een stem die hij maar half begrijpt komt uit een andere wereld naar hem toesuizen.

De hand en de stem zijn zacht. Maar hij kan niets zien. Hij voelt zijn hoofd als een grote, onwezenlijke vuurbol gloeien. Een ander gevoel heeft hij niet. Moet hij ook geen lichaam hebben?

De zachte hand veegt zo doelmatig over zijn gezicht dat hij - als door een bevuilde ruit - enig licht waarneemt. Zwarte stofvlagen ziet hij door die ruit.

Wat later ziet hij vlak voor zich een muur waarin een bres is geslagen. Een man moet daar door kunnen, denkt hij. Gemakkelijk moet dat zijn. Dan stelt hij vast: ik kan dus denken. Ik besta nog slechts uit een hoofd, maar dat hoofd kon denken.

Die muur wordt groter, vormt zelfs een hoek met nog een andere muur. Maar er is geen dak op. Er groeit alleen wat verwrongen ijzer op. De fabriek bestaat niet meer, is weggerukt uit haar orde, heeft haar wet overtreden. De muren weigeren het dak te dragen. Het wilde ijzer doorwoekert thans het fabrieksruim. Een grillige, ijzeren tak is tot op enkele centimeter van zijn hoofd gekropen. Hij kan hem grijpen. Ergens moet hij toch handen hebben. Neen. Zij zijn er niet. Dat zal een droom geweest zijn van vroeger. Hij heeft geen handen, geen voeten, geen benen, geen buik. Alleen een gloeiende hoofdbol, bestoft en bezweet.

Een verpleegster koelt zijn wangen af met een natte doek. Hij begint haar woorden te begrijpen.

- Wij redden je wel... blijf kalm... wij redden je wel... de vliegtuigen zijn voorbij... er vallen geen bommen meer... de reddingsploeg werkt om je te bevrijden... heb je nog pijn... ik geef je een spuitje...

Hij beseft gaandeweg hoe alles ineensteekt, staart onafgebroken naar het grote gat in de muur. Daar moet ik doorkruipen. Een andere redding is niet mogelijk. Rondom zich hoort hij zuchten, roepen en duwen. Zij hebben het verkeerd voor. De hoop stort waaronder hij begraven ligt: wat kan die hem schelen! Zijn hele wezen ligt geconcentreerd in zijn

[p. 123]

hoofd. Vlak voor hem ligt de bevrijding. Dat gat in de muur: een lens op het einde van de donkere buis.

De vrouwenstem zoemt tot hem door:

- Hij moet bevrijd worden... hij is amper twintig jaar...

Onder zijn kin voelt hij iets. Zij heeft er een kussentje onder geduwd. Nu wast zij zijn gezicht.

De stem deint weg, maar op haar klank wordt hij voortgedragen; hij schuift terug naar zijn kinderjaren toen het nog geen oorlog was. Hij woont op het platteland waar de hoeven in de polders verzonken liggen, waar een net van riolen de bodem droog en vruchtbaar houdt. Hij is in een riool gekropen die onder een landweg doorloopt. Gefascineerd is hij door het avontuur. De buis is wijd genoeg voor zijn kinderlijfje. Maar voor hij het andere uiteinde bereikt, zinkt hij met handen en knieën in de aangeslibde klei. Hij ziet het gat en het daglicht, maar kan er niet bij. Dan schreeuwt hij luid en wanhopig.

De landman die hem bevrijdt, weet aan zijn buren niets goeds te vertellen. Is hij niet voor het ongeluk geboren? Hoe dikwijls is dat al gezegd? Is zijn moeder er niet aan bezweken toen hij geboren werd? Kan er iets anders uit hem voortkomen dan rampspoed?

Alleen zijzelf, die onbekende vrouw, heeft het hem nooit kwalijk genomen. Hij kent haar van de foto. Tot in haar diepste wezen. Zij is veiligheid. Maar niemand weet dat zij hem goedkeurt op die snelle tocht door het leven.

Het kussen onder zijn kin is nu zacht als de klei. Hij staart voor zich uit naar de bres van de bevrijding. De vrouwenstem die hij nu weer hoort ruisen is die van zijn moeder. Zij helpt hem naar het leven. Achter die zwarte muur wacht zijn bestemming. Hij ziet het hemellicht door de opening. Zijn zware hoofd vermindert in omvang, het wordt licht en beweeglijk. Hij komt los uit de chaos die hem beklemt en schiet toe naar het licht.