Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 112

[p. 169]

Albert Westerlinck
Herman Teirlinck ging heen

Men mag zonder retorische overdrijving zeggen dat de gehele Vlaamse letterkunde, over alle literair-esthetische en ideologische verdeeldheden heen, het heengaan van Herman Teirlinck als een verlies heeft gevoeld. Ons respect voor hem ging op de eerste plaats naar de vruchtbare en glansrijke literator, de rijke woordkunstenaar, die als erfgenaam van de Tachtigers en van de eerste Van-Nu-en-Straksers, de klankrijkheid, de ritmische sonoriteit, de plastische kracht van het Nederlandse (en soms Vlaams-dialectische) woord met innige liefde heeft gecultiveerd en in schitterende glans heeft doen pralen.

Het meesterschap van Teirlinck in de lyrisch-evocatieve en bij pozen sterk retorische woordkunst ging gepaard met een rijke en schier onuitputtelijke fantasie, waarmee hij zeer verscheidene gebieden van aardse werkelijkheid, droom en mysticisme voor ons wist op te roepen.

Even variabel en veelzijdig was Teirlincks stijlgevoel, dat hem ertoe in staat stelde de verschillende stijlbewegingen in de letterkunde, vele opeenvolgende decennia lang, op de voet te volgen en er verrassend-persoonlijk vorm aan te geven. Door de diversiteit van zijn stijlmogelijkheden heeft het talent van Teirlinck in meer dan één opzicht, zelfs experimenteel, tot de verruiming van onze letterkunde bijgedragen.

Tevens was Herman Teirlinck voor de jongere schrijvers en lezers een der laatste overlevenden van die grote generatie van de jaren '90, die aan de letterkunde, het gehele Vlaamse cultuurbewustzijn en de Vlaamse Beweging ruimere horizonnen heeft geschonken. Zonder ons aan mythevorming te bezondigen, kunnen wij aan deze generatie piëteitvolle verering schenken. En wanneer Herman Teirlinck in ons milieu verscheen, omglansde hem voor velen onder ons iets van de glorieuze aureool die wij graag hebben geschapen rond de figuren van hen die aan het einde van vorige eeuw ons de weg naar het Vlaanderen der toekomst hebben gewezen. Nu ook hij, na Van Langendonck, Vermeylen, De Bom, Buysse, Van de Woestijne en Toussaint naar het schimmenrijk der geschiedenis is vergleden, blijft in ons midden als laatste overlevende van deze grote periode alleen nog Stijn Streuvels over.

[p. 170]

De rol van Teirlinck in ons Vlaamse en algeheel-Nederlandse geestesleven blijft onvolledig geschetst, wanneer wij ons tot zijn literaire scheppingen zouden beperken. Hij bezat immers het talent en het dynamisme om op vele domeinen van het geestesleven activerend, vernieuwend en leidend te werken. Als adviseur aan het Hof en in diverse officiële instellingen, of als persoonlijk initiatiefnemer, heeft hij de vooruitstrevende Vlaamse cultuurpolitiek trouw gediend. Hij deed dit op verschillende gebieden: de toneelkunst, de sierkunsten, de schilderkunst, de letterkunde, enz. Vooral sinds de jaren na de tweede wereldoorlog, toen hij op de drempel van de ouderdom stond, heeft hij zeer talrijke culturele initiatieven genomen. Zonder in opsomming te vervallen, wil ik enkel memoreren dat hij zovele jaren de leiding heeft gehad van een onzer belangrijkste tijdschriften, het N.V.T.

Ten slotte nog een eresaluut aan Teirlincks vlaamsgezindheid. Hoe vooruitstrevend en zelfs bij pozen ‘experimenteel’ zijn oeuvre ook was, toch leefde in hem een kostbare traditie van de Vlaamse letterkunde voort, t.w. de diepe overtuiging dat wij als Vlamingen onze creatief-artistieke vrijheid niet willen scheiden van een constante en bij pozen combatieve zorg voor de vrije ontwikkeling van onze taal en ons recht op culturele zelfstandigheid in dit land. Met een bestendige trouw, die slechts haar gelijke vond in zijn wellevendheid, heeft Teirlinck gepleit en geijverd voor de rechten van onze taal en de solide waarden van onze cultuur te Brussel, aan het Hof en in de stad - ‘la cour et la ville’ zoals men ze beide in het Parijs van Louis XIV noemde. Meer dan eens heeft hij in de laatste jaren de machthebbers in dit land gewaarschuwd dat Vlaanderens grondgebied, in Brabant en elders, geestelijk onvervreemdbaar is en blijven moet.

Nu Teirlinck in de geschiedenis is getreden en zijn plaats voorgoed heeft ingenomen in de sterke falanx van zijn vroegere vrienden, die samen streden voor een nieuw Vlaanderen, blijft ons de plicht, zijn taak - ‘de’ taak zoals Vermeylen ze heeft genoemd - voor het volk van Vlaanderen, dat hij liefhad, en de Nederlandse taal, die hij hartstochtelijk beminde, ieder naar eigen vermogen voort te zetten.