Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 144

[p. 553]

Over tijdschriften

Het trage vuur
nr. 7, april 1999

Het trage vuur - ondertitel: Tijdschrift voor Chinese literatuur - is een jong en verfrissend Belgisch-Nederlands literair tijdschrift. Het viermaandelijkse blad biedt een interessante mix van modern en klassiek Chinees proza en poëzie en achtergrondstukken. Het is een uitstekend verzorgd tijdschrift dat de leek en de geïnteresseerde in het oosten een toegankelijke inkijk biedt op een vrij onbekende cultuur. Dat werkt vooral omdat Het trage vuur niet blijft steken in gratuit exotisme of blinde idolatrie van een vreemde cultuur, maar de stukken voorziet van secce maar niet minder noodzakelijke achtergrondinformatie en ze voor de rest puur op kwaliteit tot hun recht laat komen.

In de rubriek ‘moderne verhalen’ is het openingsverhaal ‘Baizi’ van Shen Congwen (1903-1988) beklijvend vanwege zijn melancholische geladenheid. In de rubriek ‘klassiek’ is de cyclus ‘Jonggestorven abrikozen’ van Meng Jiao (751-814) een ontdekking en overigens een boeiende inspiratiebron voor originele doodsprentjes: ‘Het kind dat hier geurde / zal nooit meer leven. / Het zien van elk ding is een afgrond / waarin ik blijf snikken.’

Het trage vuur weet door korte informatieve inleidingen de teksten goed te situeren in de maatschappelijke en historische context waarin ze werden geschreven en gelezen. Dat is onontbeerlijk bij een literatuur die zo ver van ons bed staat. En als het goed is, maakt die confrontatie met het vreemde ons ook gevoeliger voor de nuances in onze eigen cultuur. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het interview dat Mark Leenhouts had met schrijver Han Shaogong. Stokpaardjes van hem zijn de standaardisering van de taal in China en de westerse invloed op de logica en het wereldbeeld. Een literair voorbeeld: ‘De karakters yuan, “begin”, en wan, “eind”, worden in het dialect van Maqio allebei uitgesproken als yuan, en worden ook door elkaar gebruikt, waardoor je dus het idee krijgt dat men het daar niet zo nauw neemt met de tijd. Pas tijdens de Vier Meibeweging aan het begin van deze eeuw is gepoogd een officiële, ondubbelzinnige uitspraak vast te leggen, in een periode dus waarin de Chinese intellectuelen onder sterke invloed stonden van de westerse logica.’ Of hoe taal een wereldbeeld construeert en vice versa. Nog een mooi voorbeeld: de creatie van het woord natie in het Chinees. ‘Dat woord is aan het eind van de vorige eeuw vanuit het Westen overgenomen en is in het Chinees opgebouwd uit de karakters “land, rijk” en “thuis, familie”. (...) Woorden hebben een bepaalde morele waarde en die leer je als kind, en met dat woord leer je de wereld begrijpen. In veel gevallen vraag je je af: “Spreekt de mens de taal of spreekt de taal de mens?”’

Onze Alma Mater
53ste jaargang, nr. 2, mei 1999

De wetenschappelijke prestaties van academici worden nog al te vaak in termen

[p. 554]

van kwantiteit gemeten, en dikwijls is het aantal tijdschriftpublicaties doorslaggevend. Het belang dat daardoor aan wetenschappelijke tijdschriften wordt gegeven is enorm. De extreme prijsstijgingen van deze tijdschriften tijdens de afgelopen decennia leidden tot een spiraal waarvan uiteindelijk niemand beter wordt, behalve een aantal handige uitgevers die desondanks hun cijfers zien teruglopen. Raf Dekeyser, hoofdbibliothecaris van de K.U. Leuven, pleit voor een loskoppeling van de problemen, die acute vormen hebben aangenomen: veel wetenschappelijke tijdschriften worden als onbetaalbaar beschouwd en uit de abonnementenlijst geschrapt. Enerzijds moet de academische evaluatie op zuiver kwantitatieve basis - ‘zoveel publicaties, zoveel spreekbeurten’ - evolueren naar een beoordeling op kwalitatieve gronden. Anderzijds moet de academicus zijn auteursrecht zelf zien te behouden en zijn werk via andere media zoals het Internet verspreiden. Overkoepelende indexen met noodzakelijk kwaliteitslabel zouden dan het werk voor een veel groter publiek dan voorheen toegankelijk moeten maken.

Onze Alma Mater is op zich overigens een merkwaardig tijdschrift, dat door zijn veelzijdigheid aan onderwerpen wel eens als een uitlaatklep voor het hierboven beschreven publicatieprobleem lijkt te dienen. Als blad dat ‘vanuit christelijke inspiratie bijdraagt tot wetenschappelijke belangstelling, culturele verruiming en sociale verbondenheid bij personeel, studenten, afgestudeerden en sympathisanten’ van de Leuvense Universiteit biedt het in hetzelfde nummer een forum aan kardinaal Godfried Danneels én aan emeritus Karel Dobbelaere, die het heeft over het falende communicatiebeleid van de Kerk. De Kardinaal en Aartsbisschop is tevens Grootkanselier van de K.U. Leuven, zoals zijn bio keurig vermeldt. Vooruitlopend op de weerkerende discussie over de weglating van de ‘K.’ plaatst hij zijn openingszet - op het einde van een toespraak over geloof en wetenschap: ‘De K is dus veel meer en heel iets anders dan een identificatie-sigel of een zaak van publiciteit, marketing of export. Zij is een intrinsiek kwaliteitslabel dat te maken heeft met de wetenschappelijke en humane kwalificaties van een universiteit. Zij kan dus moeilijk uit de kwaliteitsbewaking geschrapt worden. (...) Wie het ervan losmaakt, neemt niet enkel het etiket weg, maar verandert het merk en zijn kwaliteit.’ Een compromis kan erin bestaan de ‘K’ te behouden en het voortaan consequent over de Kwalitatieve Universiteit Leuven te hebben.

facture baroque
3de jaargang, nr. 12, 1999

Het tijdschrift facture baroque is zoals Het trage vuur multicultureel van opzet, zij het minder uitgesproken. Er is wel meer bewust niet-nadrukkelijks aan het tijdschrift. Het komt tot de abonnee in een plastic hoesje en bestaat uit nog niet versneden katernen. Je hebt dus de keuze tussen met duim of wijsvinger verscheuren, of de snijplank hanteren en alles zorgvuldig inbinden. Anders dan bij Het trage vuur ontbreken goed gestoffeerde duidende indelingen of een afgelijnd opzet. In dit Kortrijkse poëzietijdschrift lijkt het vertalen van Franse literatuur centraal te staan (tenminste in de nummers die ik onder ogen kreeg), waarbij telkens de originele versie bij de vertaling wordt afgedrukt. De hoge dosis autonome poëzie en de strakke vormgeving roepen herinneringen op aan het Nederlandse ter ziele gegane tijdschrift De zingende zaag, zij het dat daarin de vormgeving per nummer veranderde en het tijdschrift slechts een keer met losse katernen verscheen.

[p. 555]

De Gids
162ste jaargang, nr. 5, mei 1999

De Gids neemt alweer de vorm aan van een fijne postmoderne gids, deze keer richting banaliteit, afdeling toerisme. Schrijvers kregen een stukje uit de Holland International-brochure naast hun essay of prozastuk geplaatst en schreven er tegenaan of tegenin. Sommigen doen het zonder het opstapje van de vakantiesupermarkt. Arjen Mulder, de enige auteur die zowel met proza als met essay aanwezig is, toont aan dat toerisme of het toeristische gevoel veel te maken heeft met een kijkhouding, met vooroordelen ook, en hoe dat bijwijlen kan uitmonden in racisme. Uitgangspunt is een lectuur van George Orwells Saluut aan Catalonië. Voor Orwell is een toerist ‘een mens zonder functie die heel goed toekijkt en ziet wat er echt en onecht is aan een land. Echt is datgene wat in je fantasie bestaat en dat je vervolgens, inderdaad, in het echt aantreft.’ Het mag duidelijk zijn dat stereotypering, vooroordelen en racisme in elkaars verlengde liggen. Mijns inziens gaat Mulder toch een stap te ver als hij uit Lieve Joris' Terug naar Kongo die passages isoleert waar de auteur algemene uitspraken over de bevolking koppelt aan persoonlijke indrukken. Racisme is een thema in het boek, maar ook Joris' gedachten zijn niet helemaal zuiver op de graat, oordeelt Mulder streng. Ze ‘ondergaat op een bepaalde manier geen invloed van haar bezoek aan Zaïre. Ze is er getuige van voorvallen, doet wat indrukken op, gaat weer naar huis. Eigenlijk is ze nooit weggeweest, ze heeft overal haar beperkte horizon meegenomen.’

Jan Bosteels