Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 144

Eddy van Vliet

25 augustus 1999

Mijn liefste Anna,

Tien maanden geleden werd je omstreeks dit uur geboren. Ik wil je zien. Dat kan niet want je bent te ver. Ik wil je gefrazel horen aan de telefoon. Dit kan niet want je slaapt. Ik schrijf je dan maar een brief. De brief die ik je reeds van bij je geboorte wil schrijven, hoewel ik besef dat je hem pas de volgende eeuw zal kunnen lezen.

Nu kan je hem lekker laten knisperen en in je mond steken. Je moeder zal je zeggen dat hij van je grootvader komt.

Het woord grootvader begrijp je niet en waarschijnlijk zal je me na zo'n drie weken afwezigheid zelfs niet meer herkennen.

Ik zal even vreemd voor je zijn als de eeuw waarin je ouders, grootouders en overgrootouders, die allen tien maanden geleden rond je wieg stonden, hebben geleefd. Mocht je me kunnen begrijpen, weet ik precies wat ik je over deze eeuw vertellen wil. De eeuw waarin meer werd uitgevonden dan gedurende de hele geschiedenis van de mensheid, waarin geen plek op de aarde onbetreden meer bleef, waarin het heelal werd verkend en het leven in genetische codes vastgelegd.

Het lijkt wel of er uitsluitend tovenaars en goochelaars aan het werk zijn geweest. Hun publiek viel van de ene verbazing in de andere tot het verveeld indutte en opnieuw God ter hulp riep.

Niets evenaart de verbazing waarmee ik naar de foto's kijk van dat olijke ventje met een snorretje dat door een onhandige grimeur onder zijn neus lijkt gekleefd. Het ontvangt minzaam glimlachend een ruiker veldbloemen van een klein meisje. Het streelt een trouw kijkende herdershond. Het staat glunderend naast jonge mannen die met ontbloot bovenlijf het koren maaien. Het steekt zijn rechterarm in de lucht als om een vallende ster aan te wijzen.

[p. 793]

Het is over dat ventje dat ik je in lengte van dagen zou willen vertellen.

Het heet Hitler en is de twintigste eeuw.

Sinds ik op de schoot van mijn grootmoeder zat, ken ik hem. Hij fascineert me omdat ik nog steeds niet kan begrijpen hoe een geestelijk gestoord onbenul miljoenen mensen heeft kunnen overtuigen om zich als lemmingen in zee te storten en miljoenen medemensen te vermoorden en uit te roeien.

Bestudeer hem. Tracht te doorgronden hoe hij aan de macht kwam en je zal alles leren over opportunisme, domheid, frustratie, naïviteit, manipulatie, lafheid en kuddegeest. Ook zij willen in jouw eeuw de wereld beheersen.

[p. 794]

Spoor in de stem van elke leider zijn stem op. Hoor hoe ze belooft, zalft, dreigt en beschermt. Lees de wetten die mensen op basis van hun ras verboden bloemen te kopen en theaters te bezoeken. Besef dat elke wet, hoe onschuldig ze ook lijkt, de voorbode kan zijn van discriminatie en massale vervolging.

Je denkt dat ik wat verzin, dat het niet mogelijk is dat je buur lachend toekijkt hoe de strop om je nek wordt gelegd, dat een besneden penis de dood kan betekenen, van je vel een lampenkap wordt gemaakt en dit alles in naam van een ideaal. Als men je zegt dat dit zich niet herhalen kan, antwoord dan: ‘Je hebt gelijk, het zal veel erger zijn.’ Kijk naar het clowneske ventje dat vegetariër was omdat het eten van vlees de mens bloeddorstig maakt. Lees hoe gewetensvol de kampcommandant van Auschwitz zijn taak volbracht en hoe iedereen het beste voorhad.

Zie hoe de ballon, die de wereld voorstelt, uiteenspat boven Charlie Chaplins hoofd en lach.

Eddy van Vliet