Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

Hoe coninck kaerle Keyser ghecoren werdt, ende hoe hi huyt Spaengien ouer quam, ende van sijn Cronement tot Aken.

[fol. viij.v]

IN desen tijden was Kaerle ons prince in Spaengien daer hi gecroont was. Ende om dat Maximiliaen nv gestoruen was, ende dat Roomsche rijck was nv sonder Coninc, so vergaderden die.vij.kueruorsten in die stadt van Francfoort, daer si onderlinghe raet hielden om eenen coninc te kiesen, tot profijt ende orboor voor dat rijcke. Dus int sluyten so gauen si ghemeenlic haren voys ende electie coninc Kaerle, dwelc nochtans die coninc van Vrancrijc geerne belet hadde, want hi daer seer om arbeyde, belouende grote giften ende gauen. Ende om dese electie ouer te brengene so wert daer toe ghecoren Hertoch Lodewijc van Beyeren Paelsgraue een wijs welsprekende man, die welc ouer trac in Spaengien daer hi eerliken ontfanghen was van Kaerle den coninc dien hi sijn bootscap dede. Waer om die coninc verblijt sijnde bescanck den Hertoghe seer rijckelijc, int selue iaer van.xix.

¶ Hier nae heeft coninc Kaerle sijn dinghen bescickt, ende heeft doen vergaderen veel schepen om hem te geleyen, ende heeft so oorlof ghenomen aen sijn heren ende steden, ende is te schepe gegaen ende quam ghearriueert aen Enghelant, daer hi seer eerlijcken ende met groter triumphen ontfangen wert vanden coninc van Engelant, ende vander coninginne sijn moeye, ende vander hertoghinne van suffock des conincx suster die hem eens versekert was, die hem seer minlijc ontfinc, daer die prince sommeghe daghen met sijn heren eerlijcken ghetracteert worden. Ende is daer nae weder tschepe ghegaen, ende is moet goeden voorspoedighen winde corts ouer gecomen in Zeelant, daer hi blijdelijc ontfanghen was van sijn volc, ende van daer quam hi in Brabant, daer hi met groter blijtscapen ende eeren ontfanghen wert. Dit verhorende die kueruorsten, dat die prince comen was wt Spaengien, ende dat hi was in Brabant so sonden si Ambassaten aen hem dat sijn coninclike maiesteyt hem daer toe schicken wilde, om de crone te ontfangen vanden Roomschen rijcke Aldus is hi op gheseten ende is met grooter eeren ende state ghecomen te Cuelen in Octobri int selue iaer van.xx.daer hem die kueruorsters verbeyden, ende van daer vertrac he weder na Aken daer hi gecroont wert, so hier na verclaert wert die maniere ende ordinancie van sinen heeren, state, incomste, ende croninge. Inden eersten so quamen ghereden in die stadt die heren vander oordenen, hier nae ghenoemt.

¶ Die graue van Nassau, graue Derry,

Die heere van Cherue

Die heere van Yselsteyn, Iongcheer Floris.

Die heere van Wassenaer.

Graue Felix een duytsch heer

Die graue Portien

Die graue van Hoochstraten heer van Montigni. Die graue van Espinoy

Heer Symon vander Vorst almaen'

Die heere van Fienes

Die here van Reux hoofmeester vanden keyseyder

Die prince van Araengien

Die prince van Symay

Die heere van Liekercke

Die here van Salecque. die he. van Simpy

Die here van Egmont

Ioncheer Eueraert van Arenborch

Ioncheer Robrecht van Arenborch broeders

Die heere van Seuenberghe

Die graue van Huerne

Die heere van Berghen alias Waleyn

Die hertoghe Dalbe met sijn sone

¶ Hier nae volghen die.vij.Kueruorsten.

Dambassaten vanden coninc van Behem

Die bisschop van Mens met.vij^c.peerden

Die bisschop van Triere.vi^cpeerden

Die bisschop van Cuelen.vi^c.peerden

Die hertoghe van Sassen.vi^c.peerden

Die marcgraue van brandenborch.vi^c.peer.

Die Palsgraue hadde.vi^c.peerden

¶ Hier na volghen ander eedele heren die den gecoren Keyseyder bistant ende eer bewijsen, ende haer luyder leenen daer ontfangen hebben, comende den Keyser te ghemoete met vele peerden.

Die Hertoghe van Guylick

Dambassaten vanden rijcken hertoge van Sassen

Die marcgraue van Baden

Hertoge henrijck van Bruynswijc. hertoge

Erijc sijn broeder, beyde vi^c.peerden.

Die Bisscop van Ludick. Die hertoghe van Lunenborch vader van mijn vrou van Gelre.

Die graue van Eemden, ende sijn ionge sone here van Vrieslant. Die ionghe Hertoghe van Cleue, hi is altoos bi den keyser int hof.

Die Graue van Sympol.

¶ Ambassaten aenden Keyser ghecomen om haerlieder leenen te ontfanghene. Dam-

[fol. ix.r]

bassaten vanden Coninc van Bemen. Vanden coninc van Polen met veel gouden ketenen aen sijnen hals, ende sijn peert seer costelijck met goude behangen. Van die heren van Rodes. Van Hongheryen. Van Denemercken. Van Sauoyen. Van Inghelant.

¶ Die voornoemde keyser comende voor Aken quamen hem teghen die voornoemde kueruorsten wel met.iij^c. peerden, gebardeert int volle harnasch, met gouden ende silueren laken becleet, die daer waren vp tvelt wel.vij.hueren lanc eer si quamen in die stadt in ordonnancie ghestelt, ghecrinckelt ende ghescict nae ordonnancie der orloghen seer costelijck verchiert Daer sloeghen trompetten bommen ende ander instrumenten, so groot gheluyt ende ghenoechte bedrijuende dattet onscrijuelic ware. Die kueruorsten daelden van haerlieder peerden voor den keyser knielende ter aerden. Dye keyser gaf hem lieden sijn hant, die si elc custen, si stonden lange te rade tot dat si met hem wech reden Ende vrou Margriet was inden hoop seer wel ghehabitueert.

¶ Van der sijden quamen hem te ghemoete.iij^m.voetknechten wel ghewapent den berge neder, al in ordonnancien ende bataelgie wijs.xli.dicke lossende haer coluueren tsamen, hem schickende subijt. C.i.dicke, ende comende in die stadt ghinghen si voor den keyser, ende peerden.vij.dicke, treckende also door die stadt vpt lant.

¶ Item daer waren ghebardeerde peerden, so Spaengiaerts, duytschen, artchiers, metsgaders des keysers volck, wel.xv.duysent Item die keyser commende bi die poorte van der stadt quamen hem te ghemoete die heren van onser vrouwen kercke, canoniken ende capellanen, ende die vier ordenen, die hem leyden tot in die kercke. Als hi in die kerck was heift hi geuallen vp sijn knien voor onser vrouwen onder een grote yseren crone, verchiert met vele silueren ymagien ende heift daer ghelegen cruyswijs plat ter aerden, tot Te deum laudamus ghesongen was. Ende daer na is hi ghegaen metten kueruorsten sonder meer tot in die sanctuarie, al daer hi dede den behoorliken eedt volghende der electie. Als hi daer een huere gheweist hadde metten kueruorsten hebben si hem weder omme geleyt vpt stadthuys, hi hadde eenen gulden laken paltroc aen verchiert met costelijc ghesteente, een witte silueren bonette, met een witte plumage int witte harnasch. Dit gebuerde int iaer xx.in Octobre smaendaechs.

[Saterdaechs daer na vp sinte Seuerijns dach en den.xiiij.in Octobre en in die maent van Iunius]

¶ Saterdaechs daer na vp sinte Seuerijns dach is die keyser ter voorseyde kercken gegaen, al daer hi ghecust heift tcruys ons heren. Ende die bisschop van Colen ende ander kueruorsten hebben hem gheleyt in die santuarie, daer si hem af ghedaen hebben sijn habijten ende ghegheuen der kercken, ende hebben ghecleet als een dyaken ende es so wt ghecommen metten dyaken ende subdiaken, so ghecleet tot voor ons vrouwe, ende hebben hem gheset in een Keyserlicke stoel cruyswijs. Ende dye bisschop van Colen heift terstont die misse begonnen, die dyakens waren die bisscop van Mens ende die bisschop van Triere, ende si saten vp een banc, te weten, die bisschop van Mens aen die rechter sijde, die bisscop van Triere aen die luchter sijde van den keyser, daer na dander kueruorsten, die hertoghe van Zassen hielt tgulden sweert voor den Keyser. Nae die epistole hebben si den keyser ghecroont met eender croonen vp thooft, meteen scepter in die slincke hant, ende dye werelt in dander hant als een here van alder werelt. Daer na heift die keyser metten keyserlicken sweerde gheslagen.M.rudders Terstont was daer tgebot ghegaen dat elc nyeu rudder toogen soude van wat afcomste oft schilde hi gheboren ware, vp die verbeurte elc van sijnen rudderscape. Nae deuangelie hebben si den keyser gheleyt vp den doxael, daer hi ghedaen heift sinen eedt die keyserlike rechten tonderhouden, ende daer na hem weder gheleyt in sijnen Keyserlicken stoel, ende hebben hem daer gheheylicht ende ghesalft voren in sijn borst. Dat ghedaen sijnde es hi gheleyt voor den outaer daer hi viel vp sijn knien, ende heuet vanden bisscop die de messe dede ontfaen thelich sacrament. Ende nae dat hi sijn deuocie ghedaen hadde, es hy weder gheleyt in sijnen stoel, tot die messe ghedaen was Die huyt sijnde hebben si hem metten dyaken ende subdyaken gheleyt ter santuarie, die welcke dyakens hilden vp sijn slippen, ende van daer met grooten state tot vpter stadthuys ter maeltijt, daer die spijse voor den Keyser ghedient sijnde, ter venster huytgheworpen was met veel ghelts voor den armen. Die maeltijt ghedaen sijnde, die heren hebben hem gheleyt in sijn logijs,

[fol. ix.v]

daer hi bleef met die Kueruorsten ende ander heren.v.daghen met ghenoechten ende triumphen. Daer nae heift hi veel heren van herwaert ouer weder om thuys ghesonden om sijn frontieren te bewaren. Ende die Keyser es vertrocken van Aken na Colen, daer hi inghehaelt was met.v^m.voetknechten al int harnasch, ende veel ander peerde volcx metten kueruorsten Ter intreyen van Aken werden ghetoocht veel schone reliquien, te weten, themde van Marie Iosephs cousen, den doeck daer sint Ian vp onthooft was, tcleet dat Christus voor hem hadde aen den cruyce.

¶ Item den.xiiij.in Octobre was sijn intreye te Maestricht, daer hem teghen quamen.iiij^m. voetknechten int harnasch seer wel gheaccoutreert al van eender leuereye. Die heeren vander stadt waren gelijcker leuereye ende colueren vanden keyser, hem leydende in die stadt met groter eeren ende triumphe, presenterende hem een loop ende fonteyne met wijne.

¶ Item te Ludick was hem ooc grote eere ghedaen, processye ghedraghen generael, daer die keyser selue mede ghinc te voete, men maecter groote vieren van smecolen vp die marct. Ende die heren vander stadt leyden den Keyser te Hoey vpt slot, twelck si hem presenteerden ende gauen. Dits warachtich dus gheschiet, int corte ghescreuen diligentelic bi heeren die daer present waren.

¶ Ontrent Nouember int iaer.xv^c.xix.so vercreghen die van Vlaendren dat die cooplieden nergens en souden haer marct houden noch haer goet vercoopen, dan ter naester marct. Dwelck niet ghehouden en wort, want die cooplieden die wilden met haren goeden hueren wille doen, ende huer meeste profijt.

¶ Int iaer.xv^c.ende.x.in die maent van Iunius, doen verbarnden te Rommerswale in Zeelant meer dan drie hondert huysen.

¶ In dese seluen maent quam die Keyser ghecoren, in Brabant, ende hadde onder weghen vp ghegaen in Inghelant als gheseyt es, ende was daer byden Coninc drie daghen, ende tracteerden daer van sommeghe saken.

¶ In die maent van Iulius des selfs iaers, doen dede die coninck van Inghelant Henricus een seer costelic huys maken te Gwysen bi Calis wonderlicke groot, ende daer waren veel schilders, abel meesters sijnde, beeldesnijders, ende glaesmakers ontboden huyt desen landen. Ende die coninc van Vranckerijc dede daer bi een seer costelijcke tente maken ende spraken daer tsamen van menighen dinghen ende saken. Ende als die coninc van Vranckerijc weder om thuys ghekeert was, so quam die ghecoren Keyser onsen natuerlicken heere, byden Coninck van Inghelant, daer si onderlinghe veel raets hadden.

[Opten.xxiij.sten dach van Septembre]

¶ Opten.xxiij.sten dach van Septembre int selue iaer, soe quam onsen ghecoren Keyser met schoonen state binnen der stadt van Antwerpen, waer vele schoone triumphen bedreuen was. Ende men toochde die personaegien drie daghen lanck duerende, soe datter menich man van buyten quam om die te siene Doen wert in die selue stadt van Antwerpen eenen raet ghehouden van alle den landen. Ende daer was ghesloten datmen den keyser gheuen soude twee hondert duysent tot sijnder crooninghe, ende voer daer naer te Aken, daer hi ghecroont was als gheseyt es.

¶ Int iaer van.xv^c.xix.gheleden, so ghebuerdet dat int clooster van sinte Michiels Tantwerpen den Abt seer cranck was, so dat hi maecte eenen Coiutor, ende creghen consent vanden houe. Ende doe die Abt ouerleden was so sonden si na Roomen om hare confirmacie vanden paeus. Hier en tusschen hadde dye bisschop van Luycke dye Abdye ghecreghen vanden prinche Coninck Karel, ende sant ooc te Romen, oock om die confirmacie. Hier te voren was die abdt gheconfirmeert, maer die brieuen en waren noch niet gheseghelt. Doen wilde die bisschop van Luycke daer Abt wesen, maer die monicken en wilden hem niet ontfanghen, ende hier omme so quamer serganten huyt den houe, ende bewaerden dye poorte vanden cloostere, ende alle haer goet wart gheleyt sheeren tafele. Doen die serganten vertrocken, doen quamender des heren knapen in, door beuele vanden houe Daer naer quamen die aertchiers weder ende bewaerden die poorten, end deden den monicken moeyenisse aen van vasten, gheenen wijn, ende soberlic teten, meynende hem also te bedwinghene ter onderdanicheyt, ende ontfanghen den bisscop. So ghebuerdet dat binnen desen middelen tijden die Keyser Tantwerpen quam, so datter seer grote

[fol. x.r]

heeren mede ghemoeyt waren. Dye monicken aldus verlast sijnde, namen alle dye vitaelgie die sy ghecrijghen consten, ende vloden daer mede vp hueren torre, ende bollewercten seer wel dye dueren, ende hieldent daer een wijle. Daer en tusschen wierter een apointement gemaect tusschen dye Abten van dier oordene ende den Keyser, ende was ghesloten dat die monicken den Bisschop voor eenen Abt ontfanghen souden voor drie ofte vier daghen, ende dat dan die abt weder commen soude in sijn abdye, dwelck also ghebuerde, maer hy moeste den Bisschop een grote somme van penninghen gheuen, te weten.xxxij^m.guldens eens, ende iaerlicx noch pensioen also langhe als dye Bisschop leuen soude, ende een huysken ghestaen buyten Antwerpen, gheheeten Berschot

¶ Int iaer.xv^c..xxi.so dede Coninck Karel nyeu ghelt slaen, te weten penninghen van drie guldens, van.xxx.℔, ende van.xx.℔, gout ghelt. Ende silueren penninghen van.iij.stuyuers, van twee blancken, ende stuyuers. Waer af groot remoer onder tghemeyn volc quam, ouermits die valuacie vanden ghelde. Want het ghemeynte en wilde die valuacie vanden ghelde so leeghe niet houden.

¶ In dit selue Iaer in die maent van Iunius vp den vierden dach, so begonstemen te grauen vp onser lieuer vrouwen kerchof een nyeu kercke, ende begonsten eerst aen den choor. Ende die keyser leyde selue den eersten steen, ende breedde selue dye moortele met eenen truweele in die presencie vanden Coninc van Dennemarcken, ende dese steen was ghewijt vanden abt van sinte Bernaerts onder die hoochmisse, ende inden steen was bescreuen ende in ghehouwen een schoon Epitaphium, ende wart met grooter solempniteyt wter kercken ghebrocht.

¶ In die maent van Iulius daer naer, soe was Tantwerpen seer groot remoer, want daer quamen twee commissaresen wten houe, die de poorters ten heylighen wouden doen sweeren die valuacie tonderhouden Maer den breeden Raet vergaderde daer vp, ende elck ambacht in sijn cappelle ofte camere. Ende antwoorden dat si in gheen der manieren dye valuacie onderhouden en wilden, want die landen souden daer duere bystier werden. Doen wert die Marcgraue ende die Schouteeten gheabsolueert met alle des heeren knapen, ende doen so trocken die heeren metten raetsmannen vander stadt totten Keysere, ende gauen hem dese saken te kennen, van twelcke hem die keyser verwonderde, want hi hier niet af en wiste Doen wast gheconsenteert dat het ghelt gaen soude naer sijn weerde, ofte so dattet in anderen landen ghinc.

¶ In dit Iaer soe en schootmen den papagaey Tantwerpen niet, ouermits grote beroerte die daer was, vander accijse ende vander waghe, ende die de waghe ghehuert hadde die woude dye poorters verbieden dat si in huer huysen bouen die vijftich ponden niet en souden moghen weghen, maer ten quam so niet.

¶ In dit selue iaer in die maent van December, so quamen sommeghe Commissaresen vanden houe aen den Prioor vanden Augustijnen van Antwerpen, ghenoemt broeder Iacob seggende, dat hi te Bruessel soude commen disputeren, ende reedt ghewillichlijck derwaerts. Maer doen hi te Bruessel quam, doen wart hi als gheuangen ghesedt te Fratres, ende daghelicx gheexamineert, ende moeste daer alleen responderen, so dat hi daer sadt tot in die vasten naestvolghende. Ende doen wert hi tsinte Goelen vp den docsael gheset, ende moeste daer.xxxi.artikelen wederroepen die hi ghepreeckt hadde, ende wart van daer Typeren ghesonden in sijn conuent.

¶ Int iaer daer naer in die maent van Iunius, wert broeder Iacob weder gheuanghen ter causen dat hem leedt was dat hijt wederroepen hadde, ende was te Bruessel in eenen karcker gheset, daer hi cortelinge wt quam met properheden ende reysde bi Luther.