Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De Achttiende Eeuw. Jaargang 2003 (2003)

Informatie terzijde

Titelpagina van De Achttiende Eeuw. Jaargang 2003
Afbeelding van De Achttiende Eeuw. Jaargang 2003Toon afbeelding van titelpagina van De Achttiende Eeuw. Jaargang 2003

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave



Genre

non-fictie
sec - letterkunde

Subgenre

tijdschrift / jaarboek


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De Achttiende Eeuw. Jaargang 2003

(2003)– [tijdschrift] Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 65]
[p. 65]

Signalementen

Boeken

Diverse proefschriften werden de afgelopen periode aan de achttiende eeuw gewijd. In Leiden promoveerde W.F.J. Mörzer Bruyns op Schip recht door zee: de octant in de Republiek in de achttiende eeuw (Amsterdam: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2003). Inge Maria Breedveldt Boer gaf haar Utrechtse dissertatie de titel Tekenen en vasseren: het bedrijf van Jan Peter van Baurscheit (1699-1768) en de architectuur in het tweede kwart van de achttiende eeuw. Van de hand van Joost Rosendaal verschijnt bij Vantilt in Nijmegen de handelsuitgave van Bataven! Nederlandse vluchtelingen in Frankrijk 1787-1795 (39,90 euro).

Door Lina van der Wolde werd een overzicht van de landkaarten uit de collectie van de Atlas Van Stolk uitgegeven onder de titel De Zeven Provinciën: landkaarten van Nederland uit de zeventiende en achttiende eeuw.

In de aanzwellende stroom van stadsgeschiedenissen verschenen Geschiedenis van Zutphen onder redactie van W.Th.M. Frijhoff e.a. (Walburg Pers, 29,50 euro), en De geschiedenis van Muiden door Henk van Ginkel (Waanders, 19,50 euro).

Een belangrijk boek staat te verschijnen (in januari 2004): C.F.J. Schtiks, Het kopijrecht (16de- 19de eeuw). Over hoe in de loop der eeuwen hier te lande het auteursrecht tot stand kwam (Walburg Pers; 49,50 euro). Voor wie internationaal geïnteresseerd is in dit onderwerp is er de in 2001 bij Fayard verschenen studie over het auteursrecht in Frankrijk: Jacques Boncompain, La révolution des auteurs. Naissance de la propriété intellectuelle (1773-1815) (ISBN 9-782213-611136).

De nog nieuwe serie Studies in Dutch Religious History van ReLic (het Centre for Dutch Religious History van de Vrije Universiteit) gaat vlot van start. Nu al verschijnt deel 2: Michiel Wielema, The march of the libertines. Spinozists and the Dutch Reformed Church (1660-1750) (Verloren, ca. 27 euro). Over nieuwe filosofieën van de zeventiende eeuw (Cartesianisme, Spinozisme) en hoe die velen ertoe brachten zich van de erkende kerk af te wenden en, bij wijze van spreken, voor zichzelf te beginnen.

Weinig is zo lastig als het ‘meten’ van oude maten en gewichten. 18 eeuwen meten en wegen in de Lage Landen van G.J.C. Nipper (Walburg Pers, 39,50 euro) beoogt een ‘volledig naslagwerk’ te zijn, dat uw problemen met, om maar iets te noemen, Rijnlandse en Amsterdamse voeten oplost.

Wat was de dagelijkse werkelijkheid van onze politieke ballingen ver van eigen huis en haard? Een tipje van de sluier wordt opgelicht door Emilie Fijnje-Luzac, wier brieven over dagelijkse besognes, praktische problemen en andere perikelen van een gezin op zoek naar (buitenlands) onderdak nu door Jacques Baartmans zijn gebundeld onder de titel Myne beslommerde boedel. Brieven in ballingschap 1787-1788 (Vantilt, ca. 17,50 euro).

In dezelfde woelige periode is het boek van Pieter van Wissing gesitueerd: Stokebrand Janus 1787. Opkomst en ondergang van een achttiende-eeuws satirisch politiek-literair weekblad (Vantilt, ca. 35 euro).

Over de gevolgen van de laat achttiende-eeuwse politieke ontwikkelingen voor het schouwburgrepertoire in het bijzonder en over acteurs, directie, publiek en critici meer in het algemeen gaat H. de Leeuwe, De Amsterdamse Schouwburg in 1795. Het eerste jaar van de Bataafse vijheid (Walburg Pers, 39,50 euro).

Voor ‘lange achttiende-eeuwers’ is De Koninklijke Schouwburg (1804-2004). Een kleine Haagse cultuurgeschiedenis, onder redactie van Paul Korenhof (Walburg Pers, 31,95 euro).

Als nr. 20 in de reeks Cahiers voor Taalkunde verscheen van Adriaen Verwer, ‘Daer moet maer naerstig gelezen worden. Brieven over taalkunde (1708-1709), met een inleiding van en bezorgd door Igor van de Bilt. De editie bevat onder meer brieven van Verwer aan David van Hoogstraten en Adriaen Reland en van Arnold Moonen aan Verwer. Een schriftelijke discussie over de ‘Nederduitse spraakkunst’ (Stichting Neerlandistiek VU, Amsterdam/Nodus Publikationen, Münster).

Taal kundig geregeld. Een verzameling artikelen over Nederlandse grammatica's en grammatici uit de zestiende, de zeventiende en de achttiende eeuw is de wat omslachtige titel van elf gebundelde artikelen van G.R.W. Dibbets (Amsterdam, Stichting Neerlandistiek VU). Voor dix-huitièmistes zijn de laatste vier artikelen van belang: over respectievelijk Arnold Moonens Nederduitsche spraekkunst (1706), de ‘Port-Royalgrammatica in Nederland’, ‘de strijd om het genus’ in de Nederlandse grammatica, en de Nederduitsche spraekkunst (1764) van Frans de Haes.

Van geheel andere orde is Benedict-Jozef Labre (1748-1783). De heilige pelgrim uit Frans-Vlaanderen van Robert Houthaeve. De auteur volgde het grillige spoor van

[pagina 66]
[p. 66]

deze zalig (1860) én heilig (1881) verklaarde pelgrim, die uit onvrede met zelfs de strengste kloosters aan het zwerven ging om uiteindelijk in Rome te sterven. Zijn begrafenis liep uit op een massaal eerbetoon van het volk. Tegenwoordig is hij de patroon van daklozen, geesteszieken, pelgrims en vrijgezellen. Het boek is te bestellen door overschrijving van 22,50 euro (voor België) of 25,00 euro (voor Nederland) op rekeningnummer 385-0078222-06 t.n.v.R. Houthaeve, Puitstraat 9, 8890 Moorslede, o.v.v. ‘Labre’. Nederlanders, let op, het gaat om een Belgisch rekeningnummer!

In december zijn er enkele interessante boeken verschenen bij de University of Chicago Press. Een selectie. In Moved by love. Inspired artists and deviant women in eighteenth-century France onderzoekt Mary Sheriff toenmalige opvattingen over het genie van de kunstenaar, artistieke creativiteit en seks(ualiteit). Over normen en waarden, zelfgemaakte kleren en confectie, politiek, economie en mode gaat Readymade democracy. A history of men's dress in the American Republic, 1760-1860 door Michael Zakim. Een mannenwereld onderzocht vanuit de invalshoek der vrouwenstudies: Betty Joseph, Reading the East India Company, 1720-1840. Colonial currencies of gender. Van koloniaal India naar literair Italië: Catharina Sama vertaalde brieven, gedichten en journalistiek werk van Elisabetta Caminer Turra (1751-1796) en gaf ze uit onder de titel Selected writings of an eighteenth-century Venetian woman of letters.

Rina Knoeff schreef een studie over de religieuze achtergrond van het wetenschappelijk denken van een van onze beroemdste geleerden: Herman Boerhaave (1668-1738). Calvinist chemist and physician (KNAW, Edita).

Over een Leids medicus, die veelal als navolger van Boerhaave is gekenschetst, schreef J.K. van der Korst, Een dokter van formaat. Gerard van Swieten, lijfarts van keizerin Maria Theresia (Bert Bakker, ca. 22,50 euro). Een biografie die Van Swieten zijn eigen plaats in de medische geschiedenis wil geven.

Thoemmes Press geeft vooral meerdelige reeksen uit, die ook alleen als reeks verkocht worden. Op veler verzoek is de uitgever begonnen aan separate uitgaven van sommige titels uit die reeksen. Uit de reeks ‘British Book Trade in the 18th and 19th centuries’ komt de 1782-tekst van John Nichols, Biographical and literary anecdotes of William Bowyer, printer, and of his many learned friends. Uit ‘Animal rights and souls in the eighteenth century’ komen edities van o.m. Aaron Garrett, Amusements on animal language and animal passions (1739) en Thomas Young, An essay on humanity to animals (1798). Als laatste voorbeelden uit een lange rij verleidelijk interessante titels: Buffon on race (1749, 1777), Johann Blumenbach, De generis humani varietate nativa (1776) en Christoph Girtanner, Ueber das Kantische Prinzip für die Naturgeschichte (1796) - alledrie uit de reeks ‘Concepts of race in the eighteenth century’, alledrie bezorgd door Robert Bernasconi.

Een interessante pendant van het getekende dagboek van Jacob de Vos, door Eveline Koolhaas-Grosfeld gepubliceerd onder de titel Vader & zoons (Verloren, 2001), is Jan Brandes. Tekenaar en predikant in Azië, Zuid-Afrika en Zweden (1743-1808). Het boek bevat meer dan tweehonderd tekeningen die Brandes maakte in de landen waar hij woonde en werkte. De dingen om hem heen zijn zijn ondetwerp, van zijn gezin tot de reis op een VOC-schip (Waanders, i.s.m. het Rijksmuseum, 59,50 euro).

Voor liefhebbers van objecten zijn bij Waanders verschenen een Klokkenlexicon. Handboek voor de terminologie van klokken en horloges (29,50 euro) en enkele boeken over ons nationale porcelein: Titus Eliëns e.a., De Porceleyne Fles (deel 3 in de reeks Delfts aardewerk; 42,50 euro) en Jan Daniël van Dam, Delffse Porceleyne (over de meer dan dertig betrokken plateelbakkerijen; 24,50 euro).

Een historische roman is Het afscheid van de Koningin van de achttiende-eeuw-specialiste Chantal Thomas (Bert Bakker, ca. 18,95 euro). Over de ontreddering die de Franse Revolutie teweeg brengt aan het hof van Lodewijk XVI, als gezien en ervaren door de voorlezeres van Marie-Antoinette. (Oorspronkelijk verschenen als Les adieux à la Reine.)

Het kan nooit kwaad om reeds in ‘de’ kranten besproken boeken nog eens onder de aandacht te brengen. Iets missen en iets vergeten behoren nu eenmaal tot de feiten van het leven. Danny Beckers, ‘Het despotisme der Mathesis’. Opkomst van de propaedeutische functie van de wiskunde in Nederland, 1750-1850 (Verloren, 22 euro) werd besproken door Dirk van Delft, en Roelof van Gelder, Naporra's omweg. Het leven van een VOC-matroos (1731-1793) (Atlas, 34,90 euro) door Geert Mak (in NRC Handelsblad van resp. 16 en 29 augustus).

Varia

Kortelings is een nieuwe papieren versie verschenen van de International directory of eighteenth-century studies (Oxford: Voltaire foundation, 2003). In 415 pagina's staan alle dixhuitièmistes op een rij. Al langer is de lijst ook al digitaal beschikbaar op www.isecs.org/

[pagina 67]
[p. 67]

directory, wat handiger zoeken is, maar wellicht voor sommigen nog wat onwennig. Treft u zichzelf niet aan onder de 287 Nederlanders, dan kunt u zichzelf toevoegen via de genoemde website. Ook adreswijzigingen en aanvullingen kunnen daar terecht.

Teylers Museum heeft zijn tekeningencollectie verrijkt met twee schetsen van de Amsterdamse tekenaar en behangselschilder Jacob Cats (1741-1799). De tekeningen in zwart krijt, door de maker zelf als ‘Gedagten in Maij 1776’ gedocumenteerd, verbeelden vooral koeien met in de achtergond boerderijen en kerktorens verhuld door bomen.

Afgelopen juni verscheen bij antiquariaat A.G. van der Steur te Haarlem Catalogus 25: Nederlandse literatuur en lectuur, gedrukt tussen 1700 en 1800, deel 1, samengesteld door een medewerker van het antiquariaat: P. Kouwenberg. De catalogus omvat ruim 1200 werken, sommige zeer omvangrijk, andere slechts enkele pagina's tellend, van auteurs wier namen met de letters A t/m G beginnen. Vrijwel alle titels zijn geannoteerd, sommige zeer uitvoerig. De prijzen variëren van tien tot enkele honderden euro's. De komende jaren zullen de volgende delen verschijnen. Deel 1, 370 pagina's dik, is te bestellen via antiquariaat@vandersteur.nl.

Artikelen

Jan N. Bremmer schreef een artikel over de godsdienstgeschiedenis in de achttiende eeuw: ‘Methodologische en terminologische notities bij de opkomst van de godsdienstgeschiedenis in de achttiende en negentiende eeuw’, verschenen in het Nederlands theologisch tijdschrift 57 (2003), 308-320.

Bij liefhebbers van de Tilburgse geschiedenis zal het al bekend zijn; voor anderen misschien interessant om eens op te zoeken: E.J.M.F.C. Broers, ‘“Het vergieten van menschen bloet”. De berechting van geweldsdelichten door de schepenbank van Tilburg in de zeventiende en achttiende eeuw’, Tilburg: tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur 21 (2003) 3-11. Het is een deel van het in 2003 bij Ars Aequi libri (Nijmegen) verschenen Van plakkaat tot praktijk: strafrecht in Staats-Brabant in de zeventiende en achttiende eeuw.

Meer lokale geschiedenis, ditmaal van de hand van VOC-kenner Femme Gaastra: ‘Heren profiteren: het aandeel van Hoorn en Enkhuizen in de rijkdom van de VOC-dienaren in Azië in de achttiende eeuw, Steevast: jaaruitgave van de Vereniging ‘Oud-Enkhuizen’ 25 (2003)5-16.

In Groniek verscheen een artikel van de hand van Stefan Dudink, ‘Mannelijk burgerschap en lafhartige verwijfdheid - Mannelijkheid en politiek in Nederland aan het einde van de achttiende eeuw’, 107-118.

In Isis. An International Review Devoted to the History of Science and its Cultural Influences 94 (2003) nr. 2, 216-252, verscheen van de hand van Margaret C. Jacob en Dorothée Sturkenboom, ‘A womens's scientific society in the West. The late eighteenth-century assimilation of science’. Over het Natuurkundig Genootschap voor Dames in Middelburg (1785-1887).

Over ‘Political propaganda in the Brabant Revolution: Habsburg “negligence” versus Belgian nationbuilding’ schreef Geert van den Bossche in History of European Ideas 28 (2002) nr. 3, 119-144.

Voortgang. Jaarboek voor de Neerlandistiek, deel XXI (2002) bevat een bijdrage van R.A. Naborn over ‘NT2 in New Jersey in 1730. Francis Harrisons De Engelsche en Nederduytsche School-meester nader bekeken’ en een van Kees Dekker over ‘Lambert ten Kate Hermansz. en Franciscus Junius: “Spoorzoekers in dit groote Woorden-woud”’.

Over Ten Kate gaat ook ‘“Let Us Now Praise Famous Men”. Underlying conceptions in the works of Lambert ten Kate’, de bijdrage van Jan Noordegraaf aan K.D. Dutz (red.), Spâter Mittag. Vermischte Anmerkungen zur Metahistoriographie (Münster, 2003).

Het was deze zomer dat er in het Cultureel Supplement van NRC Handelsblad (8 augustus) een buitengewoon aardig artikel verscheen van K. Schippers. Onder de titel ‘Ongehoord geduld’ beschreef hij het werk van de Amsterdamse zilversmid Johannes Schepens (overleden in 1810), die veertig jaar lang zijn vrije tijd besteedde aan het minutieus tekenen van de honingbij. De tekeningen, zo vanonder de microscoop, verbeelden elk een uitvergroot lichaamsdeel: een rechterpoot met veel haartjes, het netvlies vol wonderlijke kronkels. Jammer dat niet alles afgebeeld kon worden! Voor wie het gemist heeft: wellicht is het artikel nog via Internet te vinden.

CD-ROM Populair proza uit de zestiende tot en met de negentiende eeuw

Uitgeverij Sub Rosa, oftewel A. van der Plank heeft naar eigen zeggen ‘Het unieke naslagwerk voor de liefhebber van het oude boek!’ uitgegeven: een CD-ROM die een combinatiedatabase geeft met alle titels uit de beroemde bibliografieën van populair proza: Buisman, Muller, De Vries, Scheepers, Versnel, Waller, Boekenoogen, STCA, Gieles&Plak en Mateboer en de meeste nummers van Buijnsters,

[pagina 68]
[p. 68]

Clemens en Tiele. De makkelijk doorzoekbare database geeft ook vele foto's van titelpagina's, titelplaten, andere gravures, fondslijsten etc. Ook signaturen, collatieformules en vingerafdrukken zijn opgenomen. Kortom: onmisbaar materiaal voor de onderzoeker van vroegmodern proza. Minpuntje is dat de term ‘populair proza’ wel erg breed wordt genomen (ook opgenomen zijn verschillende bijbeluitgaven, biografieën, medische werken, pamfletten), zodat het materiaal erg hybride is. Maar het goede is dan weer dat u zelf aantekeningen en veranderingen kan maken in de database. De CD-ROM is te bestellen op info@amore-et-labore.nl, meer info te verkrijgen via www.amore-et-labore.nl. Kosten: 63 euro.

 

4 december 2003 is op initiatief van Ido de Haan de ‘Werkgroep Revolutie & Restauratie’ opgericht. Het doel van de werkgroep is gevarieerd: het bieden van een onderzoeksforum voor onderzoekers van Revolutie en Restauratie, het uitwisselen van praktische kennis over bijvoorbeeld congressen, subsidiemogelijkheden, het uitnodigen van buitenlandse wetenschappers, het bevorderen van publicaties. Hoewel de werkgroep een oorspronkelijk politiek historisch onderwerp tot thema heeft, de Revolutie en de Restauratie in Nederland en in Europa tussen 1750/1780 en 1830/1850, is het expliciet de bedoeling dat ook cultuur-, kerk-, kunst-, sociaal-, economisch-, en wetenschapshistorici deelnemen aan de werkgroep. De werkgroep wil de periode van de revolutie tot en met de Restauratie vanuit alle disciplines benaderen. Aangekondigde thema's voor de bijeenkomsten zijn: democratisering, juste milieu, bestuurscultuur en integriteitsbesef biografieën, retorica en actie, kennisnetwerken en informatieprocessen, bekeringen en egodocumenten, ontwikkeling van de openbaarheid, grenzen, generaties, infrastructuur en architectuur, theorie van Revolutie en Restauratie. De werkgroep zal drie keer per jaar bijeenkomen, op een donderdag of vrijdag van 15:00 tot 18:00. De eerste bijeenkomst is in maart, de precieze datum en agenda moet nog worden vastgesteld. In principe is de werkgroep toegankelijk voor alle afgestudeerde onderzoekers die zich met de Revolutieperiode bezighouden in Nederland en in Europa. Gevorderde studenten die een onderzoeksmaster volgen, kunnen de vergaderingen van de werkgroep ook bijwonen. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden bij Matthijs Lok: m.m.lok@uva.nl


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken