De fragmenten van de Limburgse 'Floyris en Blantsefluor'

Fragment 3: De kuisheidsproef

[..............] was.
Alse die vrowen nider comen ⁺
ende in din hof [....]en,
so vinden sie vor den hove stan
eíne brucke [..... ,
d]ar man ovir gan můet:
eín topazius ist vil [gůet. ⁺
S]o rinnit dar undir
ein vil luter brunne. ⁺
Die ha[vit dor]e nature ⁺
vil wundirlike túre. ⁺
Geit dar einig [vrowe] over,
die ere magitum havit verlorn,
sic wandilot [dise] brunne,
die was clar alsame die sunne
ende [wirt d]an vil drove.
Dat ist wunder gnůge.
Dan wirt [wa]le scin,
wie gewís magit si.
So gan dan vort in [den hof]
mit des coningis orlof
hertogen ende greven
mit [.............]
ende dienen al den vrowen. ⁺

Vertaling

[..............] was.
Als de dames naar beneden komen
en de tuin binnen [willen gaan],
dan treffen ze vóór de tuin
een brug aan [...],
waar ze overheen moeten lopen:
een topaas van grote kwaliteit.
Daaronder stroomt
heel helder water.
Dat heeft van nature
een heel wonderlijke eigenschap.
Als er een dame over [de brug] loopt,
die haar kuisheid heeft verloren,
dan verandert het water,
dat eerst helder was als de zon
en het wordt dan heel troebel.
Dat is een groot wonder.
Dan wordt [heel] duidelijk,
wie werkelijk maagd is.
Dan lopen hertogen en graven
met toestemming van de koning
de tuin binnen met [...............]
en dienen al de dames.

+ 47-50 De haremdames treffen vóór de tuin een brug aan die, als ze erover gaan, hun kuisheid test. In het Frans ontbreekt deze brugproef. De vrouwen komen hier uit de toren direct in de tuin aan. Vgl. A, v. 1953-1955: ‘Aprés, quant il veut l’autre prendre,/ ses puceles si fait descendre/ totes ensanle en un vergié.’ (Vert.: Daarna, als hij een andere [vrouw] wil nemen, laat hij al zijn haremmeisjes naar beneden komen, een tuin in). Het brugmotief in TR is ontleend aan de uit de visioenen-literatuur bekende zielenbrug die de zondaar op weg naar de Andere Wereld test.

+ 52 ‘topazius’. Bedoeld is de edelsteen topaas. Volgens de middeleeuwse steenboeken kan de topaas kokendheet water koud maken als men de steen erin legt. Bovendien helpt de topaas tegen onkuise (hitsige) gevoelens. De topaas, krachtens de traditie een middel tegen vleselijke zonde, vormt hier voor de maagden letterlijk de brug naar de lusthof.

+ 54 In TR wordt de waterstroom (‘brunne’) onder de brug gesitueerd, in het Frans is sprake van een bron die midden in de tuin ontspringt. Vgl. A, v. 2021-2022: ‘En miliu sort une fontaine/ en un prael, et clere et saine.’ (Vert.: In het midden ontspringt op een weide een bron, waarvan het water helder en rein is).

+ 55-61 Het water verraadt de staat van kuisheid van de passerende dame. Vgl. A, v. 2049-2052: ‘car quant il i passe pucele,/ lors est li eve clere et bele;/ au trespasser de feme eüe/ l’eve en est lués tote meüe.’ (Vert.: want als een maagd erover gaat, dan is het water helder en mooi, maar als een onkuise vrouw passeert, komt het water onmiddellijk helemaal in beroering).

+ 56 ‘ture’ (‘dure’). De Smet twijfelt tussen de vertaling als adj.: heerlijk, duur, of als subst.: voortreffelijkheid. Wij kiezen de tweede oplossing (‘duurte’).

+ 69 Vgl. aant. bij v. 43-44: Hier opnieuw beklemtoning van de ‘vrouwendienst’.