Het Nederduitsch glossarium van Bern

[p. 22]

G.

gader, zie te gader gan.

gadren, unire.

gaen, ambulare, deambulare, incedere.

gaen, zie te gange gaen, te samene gaen.

Galbanus^1), ein crut.

galeide, pira.

galge, zie cruce.

galiotre, pirata.

galle, fel.

gan, gradj.

gan, zie uaren.

gange, zie te gange gaen.

ganc, cloaca^2), deambulatorium, gressus, incessus, priuata.

ganc, zie grat.

gans, anser.

gansheit, sanitas.

gansleke, sane.

gapen, hiare.

gapinge, hiatus.

gargatte, iugulum.

gariofilatrix, ein crut.

gast, zie wert.

gat, foramen.

gaue, datio, donarium, donatio, donum.

geachten, irretire^3).

geaisirt, copiosus.

gebart, barbatus.

gebeedinge, latria^4).

gebeidech, longanimis.

gebeidegheit^5), longanimitas.

geberge, alpes.

gebiden, iubere.

gebieden, edicere, imperare, precipere.

gebiedere, preceptor.

-gebode, zie tegebode uaren.

geborde, genitura, natiuitas, ortus.

gebordeg, natalis.

geboren, oriundus, progenitus.

geboren, zie werden.

geboren, zie werden geboren.

gebort, partus.

gebot, edictum, imperium, iussus, preceptum.

gebreken, deficere.

gebruderscap, confraternitas.

gebrueder, confrater.

gebruken, fruj, perfruj.

gebuerde, plaga^6).

gebunden, vittatus.

gebur, concivis, confinis^7), finitimus, conterminalis, vicinus.

geburscap, conterminum, vicinia.

gecieret, redimitus.

gedaget, citatus.

gedachte, cogitatio, cogitatus, mens.

gedagte, intentio, opera^8).

gedagteg, rationale.

gedan, zie dos gedan, wi gedan.

gedane, facies, species.

gede, sarculus.

gedegte, propositum.

1) Eerste woord der G-rij; in het MS.: ‘albanus’; maar voor eene initiaal plaats open gelaten.

2) Th. eyn priuait. heymlicheit off enighe cuyle, dair onreynigheit invlut.

3) Th. bestricken. onder dat nette trecken. bedriegen.

4) Th. dyenst off eere alleyn gaide geborlick.

5) heit is eene tweede maal in kleiner schrift er boven herhaald.

6) Th..... eynigerley gelegenheyt der lantscappen.

7) Niet zeer duidelijke plaats. Th. confinis. naber.

8) Th. vliticheyt off andacht in doen off arbeyt of hulp.

[p. 23]

gedelt, zie in tuen gedelt, in ujren gedelt.

geden, sarire.

gedinge, taxatio.

gedinge, zie plait.

gedoet, morticinum^1).

gedogen, sufferre, tolerare.

gedogenisse, sustinentia.

gedopet, zie nuwelinge gedopet.

gedrog, fantasia, fantasma.

gedronten, zie geswollen.

geeret sin, venerari.

geet, capra, caprea.

geetken, capella.

gegeuen, deditus.

gegoten, conflatilis, fusilis.

gegrauen, sculptile.

gehaert, crinitus.

gehandelt, tractatus.

gehart, capillatus.

gehat, exosus, invisus, odiosus.

gehauen, fermentatus.

geheel, illibatus^2), incontaminatus, integer.

gehel vel ungerurt, intemeratus.

gehelheit, integritas.

gehelmt, galeatus.

gehengen, zie louen.

geherht, preditus.

geherteg, magnanimus.

gehertegheit, magnanimitas.

gehiwen, nubere.

gehiwene, zie te gehiwene.

gehiwet, maritata, nupta.

gehoen, zie sorgen.

gehoren, zie gehorsamen.

gehornisse, exauditio.

gehornt, cornutus.

gehorsam, religiosus^3).

gehorsamen, obaudire, obedire.

gehorsamen vel gehoren, parere.

gehorsamheit, obedientia, religio.

gehorsamleke, obedienter, religiose.

gehort, zie en slange gehort.

gehoset, ocreatus.

gehuet, pilleatus.

gehurt knegt, mercennarjus.

gehuuet^4), mitratus.

gecampt, cristatus.

geketent, cathenatus.

gecleet, togatus, trabeatus^5).

gecleteit vel cledinge, investitura.

gecogt, empticius.

gecronet, laureatus.

geladen, onustus.

gelaet, gestus.

gelden, persoluere, recompensare.

geldinge, recompensatio.

gele, ceruleus, croceus.

geledert, zie ondertosg geledert.

geledet, membratus.

geleent, mutuum.

geleide, ducatus.

gelec uallen, irruere.

geleret, litteratus.

gelert, disciplinatus.

gelicgen, parturire.

gelicgen uan kinde, parere.

gelic, indifferens, par, parilis, proportionalis, similis.

gelic maken, equare.

gelic, zie maken gelic.

geliken, assimilare, coequare^6), comparare, figurare.

gelicheit, paritas.

gelikinge, comparatio.

gelicleke, indifferenter, proportionaliter, similiter, tropice.

1) Th. morticinium doitslachting.

2) Th. onberoirt, onbesmet.

3) Th. eyn geordent mynsch, off die vol is van gueden leuen. Irreligiosus, a, um, dat contrari dair af.

4) Zie: hune.

5) Zie: cleet, trabea, vgl. Dief.

6) Th. gelyck maken.

[p. 24]

gelienisse, assimilatio, coequatio, figura, proportio, proportionalitas^1), similitudo, tipus, tropus.

gelobt, eunuchus.

geloet, plumbatus.

geloue, credulitas.

gelouech, credulus.

gelouen, credere, pollicere, promittere, spondere.

gelouere, sponsor.

gelouinge, promissio.

gelubbet, spado.

gelucke, auspicius, fortuna, prosperitas, successus.

geluckech, fortunatus.

geluckeg, prosper.

gelust, zie it gelust.

gemage, affinis.

gemagscap, affinitas.

gemac, commoditas, commodus.

gemake, zie uan erden gemake.

gemaket, editus.

gemaket, zie erst gemaket.

gemacleke, commode.

gemalet, vermiculatus^2).

gemate, modestus.

gemeine, communis, generalis, publicus, symbolum.

gemeine wif, meretrix, scortum.

gemeinleke, communiter, generaliter.

gemestet, fimatus.

gemme, gemma.

genade, propitiatio, misericordia^3).

genadegere, miserator.

genamelec^4), acceptabilis.

genamen, acceptare^5).

genanne, equivocus.

gene, zie der gene.

genedech, pius.

genedeg, misericors, propitjus.

genedegen, propitiarj.

genedegheit, pietas.

genedegleke, pie.

genedeleke, misericorditer.

geneet, imbutus.

geneet, zie tesamene geneet.

geneme, acceptus^6), gratus.

genemegheit, capacitas.

genesen, sanare.

gengeber, gingiber.

genichgelt, clavatus^7).

genstre, fauilla, scintilla.

genstren, scintillare.

genuegen, exuberare.

genuch, sat, satis.

genuchde, confluentia^8), copia.

genugde, affluentia, sufficientia.

genugdleke, sufficienter.

genugdun, satisfacere.

genugen, abundare^9), affluere^10), sufficere.

genugleg, zie nit genugleg.

genuuere, iuniperus^11).

geoffert wesen, delibatus^12).

geoget, oculatus.

georlouet, licitum.

georlouet, zie it georlouet.

gepac, trosellum.

gepac vel torsel, trossa.

gepelhar, cincinnus^13).

1) MS. heeft: ‘gelicnse’.

2) Th. vermiculare, krymmelen onder ein als wormken.

3) MS.: miscda.

4) MS.: genmelec.

5) MS. heeft in marg. links van het Lat.: a.p. - Th. werdigen of ontfencklick maken of ontfangen of an nemen.

6) MS. in marg. links: n.s.

7) Th. genegelt. Zie: nagel.

8) De lezing van het Hollandsch woord niet zeker. Het MS. is met olie bemorst.

9) Th. oeuer vloeyen.

10) Th. myldeliken toe vlyeten.

11) Th.T. wekelerboem.

12) Th. delibare, offeren. De laatste letters van het Latijn in het MS. zoo goed als onleesbaar.

13) Th. hair lanck vur uyt neder hangende.

[p. 25]

geraden, divinare.

geradenisse, divinatio.

gerde, contus^1).

gere, byrrus, concupiscentia.

geredeleke, prompte.

gereet, promptus.

gereg, ambitiosus.

geregheit, ambitio.

gerecht, iustus.

gerechteit, iustitia.

gerechtleke, recte.

gereide, sella.

gereiden, apparare, parare.

gereiken, contingere, pertingere.

gereinen, expurgare.

geren, cupere, gestire, gliscere.

geretscap, apparatus.

geretsele, paradigma.

gerichte, directio, ferculum^2).

geringe, affectio, aspiratio, glicerium.

Germania, ein lant.

gerne, libenter.

geroffelsnagel, gariofilium.

gerost, quietus.

gerste, ordeum.

gersten, ordeaceus.

geruchte, clamor.

gerugte, strepitus, ululatus.

gerupen, accersitus.

geruren, tangere.

geruringe, tactus.

gerusch, fremitus.

gerusge, fragor.

geruum, spaciosus.

gerue, heres^3).

gesant, emissarius.

gesat, situs.

geschap, formatio.

gescapen, zie uan erden gescapen.

geschart, catervatjm^4).

gescheet, interuallum.

gescheiden^5), divisus.

geschiden dinc, fatale.

geschien, contingere, evenire.

geschin, accidere^6).

geschinnisse, fatum.

geschit, prouenit.

gescoe, calciamentum.

gescot, pila, spiculum^7).

gesedet, zie wale gesedet.

gesegen^8), triumphare.

geseget, zie vore geseget.

geselle, collega, comes, consors, socjus, sodalis, sodes.

gesellec, contubernalis, socialis.

geselleke, socialiter.

gesellen, associare.

gesellescap, collegium, societas.

geselscap, consortium, comitatus.

gesent, legatum.

gesetten, instituere.

gesettinge, institutio.

geslagte, natio.

geslaegte^9), generatio.

geslechte, tribus.

geslegte, genus, progenies, proles, propago, prosapia, stirps.

gesmide, falera, torques.

gesmitle, loramentum^10).

gesooden, lixus.

gespan vel hegtsel, monjle.

gespannen, compeditus^11).

gespleten, zie in tuen gespleten.

gespreke, disertus, eloquens, facundus.

1) Th. eyns gebuers staff.

2) Th. eyn spyse gericht.

3) Kil. ghe-erve, haeres.

4) Th. van schare tot schare.

5) MS. bijna onleesbaar. Lezing niet zeker.

6) MS. heeft in marg. links van het Lat.: A.t.

7) Th. eynreley geschot off cyn corte lancie.

8) In het MS. schijnt (s)e in j verbeterd. Vgl. sige, siglec.

9) MS. heeft geslagte.

10) Th. dair vele gebendes is, off vele hechtingen in eyne of holten becleitsel an der want.

11) Th. compedire, in hylden sluytten.

[p. 26]

gesprekeleke, facunde.

gesperet, hastatus.

gessle, flagellum.

gestadech, constans.

gesterret, sydereus, stellatus.

gestert, caudatus.

gestichte, edificium.

gestoten^1), impulsus.

gestren, heri.

gestren, zie uan gestren.

gestubbe, sordes.

gesunde, incolumitas.

gesunt, incolumis, sanus, sospes.

gesuntheit, sospitas.

geswollen vel gedronten, inflatus.

getal, computatio, enumeratio, numerus.

getal uan drien, ternarjus.

getal uan ujren, quaternarjus.

getal uan agten, octonarjus.

getal uan negenen, nouenarjus.

getal uan tenen, denarium.

getemlec, domabilis.

getemmet, domitus.

geten, zie hebben geten, enz.

getouwe, fabrilia, textilia.

getrue vel wetbrjngere, legalis.

getruwe, fidelis, fidus.

getruwe, zie nit getruwe.

getruweleke, fideliter.

getruwen, confidere, federe.

getugen, testificarj.

getugre, testator.

getunst, pactio, pactum.

getujget, frondosus^2).

geuwinge, rictus.

geuadre, compater.

geual, casus, eventus.

geuallech, casualis, fortujtus.

geualleke, casualiter, congrue.

geuallen, suppetere.

geuangen, captivus.

geue, zie raet geue.

geuedert, pennatus.

geuegen, conserere^3).

geuen, dare, donare, impendere, largiri, priuilegiare, tribuere.

geuen eten, cybare.

geuen, zie bieden.

geuen, zie pujsun geuen.

geuere, dator.

geuoegen, convenire.

geuog, aptus.

geuoge, iugalis^4).

geuogen, coaptare, competere, componere, congruere, conjungere, continuare, disponere, ordinare.

geuogere, ordinarius.

geuoget, decet.

geuogheit, modestia.

geuoginge, complosio, compositio, continuatio.

geuoglek, decenter^5).

geuogleke, apte, competentim, composite, decens, habilis, modeste, ordinate.

geuognisse, conjunctio, dispositio, ordinatio.

geuognisse, zie leet.

geuolen, sentire.

geuolige^6), sensus.

geuolgech, consentaneus.

geuriet, libértus.

geurjet, manumissus.

gevuge, idoneus.

geuvlec, sensibilis.

geuvleke, sensibiliter.

geuult, confertus.

gewalt, auctoritas, facultas, violentia.

gewalt vel magt, potestas.

1) MS. heeft ge boven ‘stoten’.

2) Th. vol twyger.

3) Th. to hoip voigen.

4) Th. dat to voighlick is.

5) Beide woorden zoo goed als onleesbaar.

6) Misschien in het MS.: -ige, niet te onderscheiden.

[p. 27]

gewapent, loricatus^1).

geware, cautus.

gewarleke, caute.

gewede, habitus.

geweldeg, violentus.

geweldeleke, violenter.

gewen, oscitare.

gewenen, solere, suescere.

gewerden, dignari.

gewes, ratus.

gewesen, zie hebben geten.

geweset, orbus.

gewesleke, quidem, quippe.

gewiede stat, sacrarium.

gewigte, pondus.

gewichte, zie stater.

gewigte, zie dragma, talentum.

gewin, emolimentum^2), lucrum, questus.

gewinnen, assuescere, assuefacere^3), nanciscj^4).

gewoende, assiduitas.

gewone, zie is gewone.

gewone sin, consuescere.

gewonen, innolescere.

gewonlec, assiduus^5).

gewont, saucjus.

gewortleke, radicitus.

gewugheit^6), aptitudo.

gieten, diffundere, fundere.

gieten vel blasen, conflare.

gieten, zie wider gieten.

gift, zie de gift quat, enz.

gigant, gygas.

gigt, paralisis.

gigte, munus.

gigteken, zie clene gigteken.

ginder, ibi.

ginder, zie uan ginder.

gijnge, confutisterium.

girech, cupidus.

gireg, auarus, avidus.

giregheit, aviditas, cupiditas, cupido, avaritia.

girleke, avare, avide.

gisel, obses.

giuet, zie de giuet, enz.

glas, vitrum.

glas, zie uan glase.

glasen, vitrea.

gliden, dilabi, labi.

gliden, zie uallen.

glorie, zie sunder glorie.

glose, commentium^7), glosa.

glosen, commentari, glosare.

glosere, commentator.

glosinge, commentarium.

gode, zie de gode siet, siende gode, uan gode.

gode ergeuen, Nazareus.

godelech, deificus.

godelec, divinus.

godelecheit, divinitas.

godinne, dea.

goepe, cruppa^8).

golden, aureus.

golt, aurum.

goltbert^9), aurifrisium.

golt bort, ostrum^10).

golt smet, aurifex^11).

gomor, ene mate.

gordel, stropheum, subcinctorium.

1) Th. loricare, pantzer an doen.

2) Th. moelen gewinne of ander gewynne.

3) MS.: ‘assuescere, gewinnen’, gevolgd door ‘assuefacere, idem.’ Th. seer gewonen.

4) Eerste woord van de N-rij. In het MS.: anciscj. Plaats voor eene intitaal open gelaten.

5) Th. stedelick. vlijtich. sorchfeldich of rijck van geld.

6) MS.: ‘gewgheit.’ Th. beqwemicheit.

7) Th. commentum, visiert gedichte of lere van vele dynghen in den synnen vergadert.

8) Vgl. Diez I. 289. 302.

9) Diut. goltbort. Dief. golt bart (99).

10) Th. purper.

11) Th. aurifaber, goltsmyt. aurifex, goltmeker.

[p. 28]

gorden, succingere.

Got, deus, divus, theos.

Got blume, solsequium^1).

Got haldig, ave.

Gothaldig, salue.

Gotheit, deitas, numen.

Gots ligame, eucharistia^2), viaticum.

Gotsname, alpha^3).

gracie, carisma, gratia.

gradal, graduale.

graf, bustum, monumentum, sepulchrum.

graf, zie dat men scrift, enz.

gracht, fossa.

gracht vel hol, fouea.

gramarie, gramatica.

gras, gramen.

grat vel ganc, gradus.

gratie, zie de gratie heft.

grau, canus^4).

grauheit, canities.

graue, comes.

grauen, celare, fodere, sculpere.

graujnge, sculptura.

grawen, canescere^5).

greffie, grafium, stilus.

greffie vel tafle, pugillaris.

greuere, fossor.

Grik, Grecus.

Griken, Grecia.

grimmen, fremere, frendere.

grimminge, grunitus^6).

grindel, obex, repagulum.

grinen, grunnire.

grinsen, ringere.

grip, grifo.

gripech, rapax.

gripen, apprehendere, arripere.

gripinge, apprehensio.

gripleke, raptim.

grisen, cacinnare^7).

grisinge, cacinnus^8).

groet, eximius, immanis.

grof, grossus.

grofheit, grossitudo.

grot, grandis, immodicus, ingens, magnus, magnificus.

grot daet, magnalia^9).

grot ioie, iubilatjo.

grot ligameg, corpulentus.

grot tant, molaris^10).

grot vesch, foce.

grot, zie wie grot.

grotde, quantitas.

grote se, occeanum.

grotheit, statura^11), immanitas, immensitas, magnitudo, magnificentia.

grotleke, magnifice.

grujen, virere, virescere, viridescere.

grunde, zie uten grunde.

grune, viridis.

grunt, fundus.

grute, salutatio.

gruten, salutare.

gruue, sepultura.

gruue, zie cule.

gudertir, benignus.

gulden, compensare.

gunst, favor.

gunste, zie sunder gunste.

gurdel, cingulum.

gurden, cingere.

1) Th. solisequium vel solsequium. Elitropium. eynreley bloemken dat hoift altijt na der sonnen kerende s(ive) medesuete of marien bloemken.

2) In het MS. me van het Holl. woord boven ‘liga’. Th. dat heylige sacrament.

3) Th. alpha heit die ijrste greecksche litter.

4) Th. grae.

5) Th. begynnen to grawen.

6) Th. die stemme des grijnens.

7) Th. cachinnare, schaterende lachen.

8) Th. onnutlicke lachynge.

9) Th. magnalis, groiteichtich, off die groitlich duet.

10) Th. backtant.

11) Th. die groitheit off gedaente eyns mynschen.

[p. 29]

gut, bonus.

gut, zie de gift quat, enz.; sunder gut, uelegut.

gutdadeg, benefactor.

gutdaet, beneficium.

Gut fridag, Parasceue.

gutheit, benignitas, bonitas.

gutleke, benigne, virtuose.

gut lut, sonoritas.

gut roke, fraglancia^1).

guwen, branchia.

1) Zie: rieken.