Het Nederduitsch glossarium van Bern

H.

haar, pilus.

haec, uncus.

haeccen, uncinus^2).

haer, coma, crinis.

haet, zie minne.

hage, arbustum, dumus, labrusca^3), rubetum, rubus.

hagetisse, strix^4).

hagglen, grandinare.

-hald-, zie Gothaldig.

halden, conservare, retinere, servare, tenere.

haldende, tenax.

hale, occultatio.

half, dimidium, semis.

half dot, semimortuus.

half leuende, semiuiuus.

half man, semiuir.

half rine, emisperium.

half salme, diapsalma^5).

half uerbrant, semiustus.

half uol, semiplenus.

halgtre, camus.

hals, ceruix, collum.

hals berch, lorica.

halslach, colaphus.

halslagen, colaphizare^6).

halt, claudus.

halten, claudicare.

haltende, strumosus^7).

hamer, malleus.

handelen, retractare, tractare.

handelen, zie nit te handelen.

handelinge, contestatio, retractatio, tractatio.

handlen, attrectare.

hane, gallus.

hangele, hamus^8).

hangen, pendere, suspendere.

hanenisse, suspendium.

hane warch, sacrilegus.

hant, manus.

hant, zie bit ener hant.

-hant, zie tehanthant.

hant due, teridrium.

hantfeste, cyrographum^9).

hantsco, cyrotheca^10).

hantslag, zie clage.

hant slagen, zie clagen.

hantsoech, cyragra^11).

2) Th. eyn haick.

3) Th. labrusta. eyn wilt wijnstock of druyff dair vp gewassen.

4) Th. eynreley vogel, scz. hoff mewe.

5) Th. eyn deyling of scheydinghe in den psalme.

6) Th. collaphizare, halslaen.

7) Th. struma, eyn hoeuel vur an der borst. strumosus dye sulken hoeuel groit heft. Zie echter: bulte an der huppe.

8) Th. eyn vysch angel.

9) Th. hantschrift.

10) Th. cirotheca, eyn hansch off spynd al dynck in to setten.

11) Th. gycht in den handen.

[p. 30]

har, cesaries.

har, zie loc.

harde, opido, duriter.

harde decke, persepe.

harde clere, preclarus.

harde clerleke, preclare.

hardelange, dudum.

harde nuweleke, nuperrime.

harde schire, quantocjus.

hardeleke, dure.

hare, cilicius^1), huc^2).

haren, zie pissade.

harpe, cythara, lira.

harpen, cytharizare.

harpere, cytharedus, liricen.

harropen, depilare^3).

hart, durus.

hart, zie vast.

hartheit, aust(er)itas, duricia, obduratio.

hartman, austerus.

hartoe^4), hactenus.

hase, lepus.

haseken, lepusculus.

haselnot, avellana.

hasen, leporinus.

hastech, conatus, festinus.

hasteg, preceps, properans, repentinus,

subitus, tempestinus.

hasteleke, festinanter, propere, repente. hasteleke, zie nit hasteleke.

hasten, accelerare^5), festinare, properare.

hat, zie dur hat.

hate, zie minne.

hatelec, odibilis.

hateleke, odiose.

haten, inimicari, odire.

haten vel maledien, excecrari.

hatscap, odium.

hauee, accipiter^6).

hauene, portus.

hauetel, falcastrum^7).

he, ipse.

hebben, habere.

hebben den reden, febricitare.

hebben geten vel gewesen, esse.

hebben, zie magt hebben.

heerheit, maiestas.

heersch, pomposus.

heerse, milium.

heesch, raucus.

heesgeit, raucitas.

heeschleke, rauce.

heffe, fex.

hefmuder, zie wesen hefmuder.

heft, zie de brake heft, de heft podagre, de heft melancolie, de heft tue wif, de heft uol dint, de kint heft, det water heft.

hegte, manubrium.

hegtsel, zie gespan.

heide, timus.

heiden, gentilis, paganus.

heidenheit, gentilitas.

heidennisse, paganismus.

heiger, ardea^8).

heilech, heros.

heileg, sacer, sanctus.

heilegdum, reliquie.

heilecheit, sanctificatio.

heilegen, sanctificare.

heileglec, beate.

heilegleke, sancte.

1) Th. cilicium. en hairen cleyt.

2) MS. heeft ‘hre’; onder de e bevindt zich het teeken van deze weg te laten.

3) Th. bnthairen(!) off rouen of ontcleyden.

4) Ms. heeft: hrtoe.

5) In marg. van het MS. links van het Lat. woord de letters: a.p.

6) MS. heeft in marg. links van het Lat. woord: m.t.

7) Th. eyn hyep. Gloss. Trevirense (zie Hor. Belg. VII. Inleid. p. viii): hafteel - Kil.; en T.i.v. wyngarts mess, hepe.

8) Th. en reygher.

[p. 31]

heilechten, mediare.

heilen, redintegrare.

heilig, almus, beatus^1).

heiligen, beare^2).

heiligheit, beatitudo.

heilnisse, sanctuarium.

heimelech, familiaris.

heimelegheit, peculiaritas.

heimelee, priuatus.

heimeleke, familiariter, priuate, priuatjm.

heimlegheit, soliloquium^3).

heimlecheit, familiaritas.

heimode, secretarium.

helen, celare.

helle, baratrum, gehenna, infernus, inferus, orcus, pluteum, stix, tartarus.

hellech, infernalis.

hellec, stigius, tartareus.

helline, obulus.

helm, cassis, galea.

helpe, complex^4).

helpen, adiuvare, amminiculari^5), auxiliari, cooperari, iuuare, opitulari, patrocinari, subuenire, succurrere, suffragari.

helpere, auxiliator.

helperse, auxiliatrix.

helpre, adiutor.

helsen, amplecti, complecti.

helsinge, amplexus.

heme, se.

hemede, camisia.

henen, hinc.

heneuart, transmigratio.

hengest, caballus^6).

henperline, iugis.

henze, ansa^7).

herberge, hospicium.

herbergen, hospitare.

herbergie, hospitalitas.

herde, armentarius, pastor.

herden, perseuerare.

herdinge, perseuerantia.

here, dominator, dominus, exercitus, herus.

here uan hundertegen, centurio.

-here, zie iunchere.

heremite, anachorita.

herfst, auctumpnus.

herfstlec, auctumpnalis.

herheit, prelatio.

herinc, allec.

herlec, herilis.

herlec indun, intronizare.

herre, cardo, gunfus.

herscap, dominatio^8), dominium, principatus, proceres^9).

herscap vel selscap, pompa.

herscap driuen, dominari.

herscleke, pompatice.

herseken, cerebellum.

hersene, cerebrum.

hert, arula^10), focus, cervus.

herte, cor, precordia.

hertelec, precordialis.

herten, cervinus.

hertenlos, excors.

hertoge, dux.

herwert, istinc.

heuemuder^11), obstetrix.

heuesel, fermentum^12).

1) Th. selich.

2) Th. selich maken.

3) Th. eynsame spraicke.

4) Th. mede gesel in qwaiden.

5) Th. adminiculari.

6) Eerste woord der C-rij. MS. ‘aballus’; er is plaats voor eene initiaal opengelaten. Th. eyn snoid pert.

7) Th. en hengel, of oir an en vat. Kil. henpse, hendpse mantissa, auctarium.

8) De eerste letter van het Holl. woord onleesbaar. Th. heerlicheyt.

9) Th. procer,.. eyn die van gueder gebutēr i^s(!)

10) Th. cleyn alter. of vuyrpan, off roister.

11) Vgl. hefmuder.

12) Th. ophauen. vgl. Kil. i.v. heuel. heuelen: fermento miscere.

[p. 32]

heuet, zie de dat blut, enz.; de heuet water.

hiberch, coniugalis^1).

hiden, hodie.

hiden, zie uan hiden.

hie, hic, istac, istic.

hie, zie sech hie.

hij, zie man.

hicstre, graculus^2).

himel, celum, ether, polus.

himel, zie en berg.

himellec, celestis, celicus, celicola, ethereus.

himelleke, celitus.

himelte, laquearia, lacuna^3), palatum.

himelten, laqueare.

hinde, cerva.

hinne, gallina.

hipocrite, hipocrita^4)

hir, zie ig ben hir.

hitte, ardor, calor, estus.

hiwelech, coitus.

hiwelec, concubitus, coniugium^5), matrimonium.

hiwen, coire.

ho, excelsus.

hoech, celsus.

hoech, zie lanc.

hoege, sublimis.

hoegheit, celsitudo, vertex.

hoegleke, sublimiter, summe.

hoep, spina, strues.

hoet, sercum^6).

hof, cucumerrarium^7), curia, curtis.

hof vel bongart, ortus.

hofsgleke, curialiter.

hoftslop, capitium.

hofstat, area.

hofvel, zie wal.

hoge, altus, arduus.

hogen, sublimare.

hogest, zie alre hogest.

hogetide, celebratio, celebritas^8), festiuitas, festum, sollempnitas.

hogetidech, ferialis.

hogetideg, celeber, sollempnis.

hogetidelech, festus.

hogetideleke, celebriter, sollempniter.

hogheit, altitudo, apex, cacumen, culmen, fastigium^9).

hogtide, cenophegia.

hoj, fenum.

hoimant, Iulius.

hol, antrum, caverna, concavus, specu.

hol, zie gracht, vijf iar.

hole uanden vote, cavus.

holendere, sambucus^10).

holpe, adiutorium, amminiculum, auxilium, iuuamen, opis, opitulatio, patrocinium, presidium, subsidium, subuentio, succursus, suffragium.

holpre, suffraganeus.

holt, buxus^11), lignum.

-holt, zie drogeholt.

holtduue, zie rincduue.

hondert, centum.

honech, mel.

honecheit, mellitus, melleus.

hope, spes.

hopen, coacervare, sperare.

hopet, conuexus.

hopinge, inculcatio.

horeken, auscultare.

horen, cornu, exaudire, audire.

horinge, auditus, auditio^12).

1) Zie: hiwelec.

2) Th. eyn markolff. Kil. hechster. Sax.

3) Th. lacunar, eyn baich off gewulft off haenbalcken.

4) Zie: ipocrisie.

5) Zie: hiberch.

6) Th. sertum. eyn krantz. perle schappeele.

7) Th. cucumer. vleschen..... cucumerrarium, dair sy wassen, off bewart werden. Zie: cucumern.

8) Th. celeber vijrlick, hochtytlick.

9) Th. hoycheit.

10) Th. vliederen off hollenders holt of boem.

11) Th. busboem.

12) MS.: ‘auditus, horinge; auditio, idem’.

[p. 33]

horn, zie einc horn.

horneg, zie uir horneg.

hornegen, zie uir hornegen.

hornec, angulus.

horre, auditor, exauditor.

horsamheit, zie dompe horsamheit.

horten, allidere^1).

hose vel kouce, caliga^2).

hose vel laerse, ocrea.

hospital, hospitale.

hostertele, ligula^3).

houel, collis.

houeleg, aulicus.

houerde, elatio, extollencia^4), fastus^5).

houerdeleke, elate.

houesch, curialis, facetus, stragulata.

houet, caput.

howiser, celus.

hude, exuvie^6).

hudeken, cuticula.

huden, custodire.

huden vel uerhelen, occultare.

hudet, zie de hudet mule.

hulleken, peplum^7).

hun. ein crut^8), elleborum.

hunderste, centesimus.

hundert, zie dri hundert, negen hundert, seuen hundert waruen.

hundert volt, centuplum.

hundertegen, zie here uan hundertegen.

hundertiareg, centenarjus.

hunderwaruen, centies.

hunger, esuries, fames.

hungeren, esurire.

hungerch, famelicus^9).

hunsflige, cinomia.

hunt, canis.

huppe, zie bolte an der huppe.

hurdum, mechia.

hure, pensio.

hure, zie talmans hure.

huren, locare.

hurere, mechus, meretricius, nebulo^10), scortator.

hurhus, lupanar, prostibulum.

hurlost, luxuria.

hurlosten, luxuriarj.

hurlusteg, luxuriosus.

hurlustleke, luxuriose.

hurren son, manzer.

hurten, elidere, incutere.

hurtinge, incussio, pulsio.

hus, domus, edes, lar, habitaculum.

huseken, casa.

husgenot, domesticus.

hushere, pater familias.

husken, casula, tugurjum.

husrat, suppellex.

hut, cutis, pilleus.

hut vel uel, pellis.

huue, mansus, mitra^11).

1) Th. ergent tegen qwettzen.

2) Th. eyn haise, doicken off yseren.

3) Th. eyn ryemken.

4) Th. houerdye.

5) Th. georloft.

6) Th. cleydere, slangenhuyde.

7) Th. eyn hoifdoick off eynreley costel vrouwelick mantel.

8) Th. eynreley cruyt. - hun? Zie Inleiding.

9) Th. hungherich.

10) Th. eyn lecker. - Zie: lecker.

11) Zie: gehunet.