Den Gulden Winckel. Jaargang 15

Zullen we in den hemel ook boeken lezen?

‘WAT denk je: zullen we in den hemel ook boeken lezen?’

Wil niet schrikken, welwillende lezer, dat ik u met onbescheiden vragen of griezelige raadsels aan boord kom. O neem, ik doe deze vraag niet. Het zou hebben gekund, dat ik, voor mijn stapeltje nieuwe boeken gezeten, dit gevraagd had, hetzij lichtelijk laatdunkend, neerziende op mijn onbeduidende, aardsche [recensenten-] taak, hetzij wat parmantig, die taak ophemelend, om daarmee zelf wat hooger te rijzen. Maar toch is het niet zoo; ik ben trouwens niet sterk in origineele vragen. Neen, ik herinner mij deze origineele vraag van eene lieve, oude vrouw, zoo eene als gij ook wel gekend hebt of nog kent, zoo eene dier uitnemenden die weten wat lezen is.

Die ik mij nu herinner, zat altijd in een boek, en zat ze niet in een boek, dan zat ze, och arme, mèt een boek; maar zonder was ze nooit. O, wat een prachtig gezicht haar te zien zitten in een boek! Op haar eigen plaats naast het middenraam, in den ouden leunstoel aan het donker-mahony tafeltje, met gegolfd afsluitrandje. Over het bleeke gezicht telkens vleugjes opgetogenheid, zooals van tusschen zware voortzeilende wolken een zonnestraal voortglijdt over een schaduwig, rijp zomerland. Ze deed dan vondstjes, vondstjes vooral in haar eigen ziel, want ze las veel tusschen de regels. Soms vond ze er zooveel, dat zij die even moest bijeenzamelen. Dan keek ze monkelend uit het raam, de oude oogen glunderden over de hurry daarbuiten, die ze niet zag, en er kwam iets jongs, iets joligs bijna over de weemoedige, oude vrouw. Waren de vondstjes volop genoten en goed opgeborgen, dan begon ze opnieuw te lezen, stil als een poes die zit te spinnen. Ter maaltijd geroepen nam ze ongemerkt haar plaats midden aan tafel in en kon daar guitig rond zich zitten kijken, als herkennend haar mooie vondstjes. En als man en kinderen haar dan lachend plaagden: dat moeder nog in haar boek zat, knikte ze gelukkig, ook een beetje verlegen; en dit laatste vooral stond haar snoezig.

[p. 31]

Maar, o de ellende als zij zat mèt een boek! Als ze zich plichtmatig heenwerkte door het cadeautje - want ze kreeg noch begeerde andere geschenken dan boeken. De leunstoel zat ongemakkelijk en er waarde een moeilijke sfeer om het oude tafeltje voor het middenraam. Een pijnlijke trek op het lieve gezicht - en wanhopig vroegen de oude oogen aan de vreemde bladzijden, waarom uitbleef wat moest gebeuren, en gezegd werd wat moest verzwegen worden? Dit tobben duurde, totdat iemand het boek kwam verdedigen, liefst bewonderen. Want boeken en schrijvers waren er om bewonderd te worden, Iuidde een harer hardnekkigste levenshypothesen, en ging dit nu heelemaal niet, dan tenminste geëerbiedigd te worden als bizondere

Mevr. B. Holtrop-van Gelder als Ellida in ‘De Vrouw van de Zee’.
Uit: Henrik Ibsen's Dramatische Werken II.

wezens. Kon zij dit echter niet doen, dan voelde ze zich rampzalig, als door booze machten gedwongen tot iets wat ze verafschuwde. Totdat een ander haar taak overnam; dan kwam zij tot rust. Het boek, dat nu zijn hem toekomende lijfwacht had, werd fluks uitgelezen - en in haar handen werd nooit meer een werk gezien van dien schrijver, die immers elders gevonden had wat hem toekwam.

Dikwijls ook speelde ze zoo wat met een boek. Dan wisselde de stemming als het weer op een laten herfstmorgen. Zon, kostbare zon, oud-gouden zon aan een stillen hemel van lichtende schapenwolkjes, de stil-blijde wereld in wazige gouden sluiers - en ineens de zon weg, alles plotseling in droeven damp gehuld, in rouwnevel. Zoo zij; het eene oogenblik verjeugdigd onder een ongelooflijke verrassing, daar zoo-maar gevonden in dat neutrale boek; het volgende oogenblik lusteloos en apathisch, want och, dit was wel het vervelende van het leven: dat het zoo neutraal is of neutraal wordt. En met zoo'n neutraal boek vóor zich kon zij zoo origineel uit den hoek komen. Bij zulk een gelegenheid hoorde ik haar zoo langs haar neus weg vragen:

‘Wat denk je: zullen we in den hemel ook boeken lezen?’ Er kwam natuurlijk geen antwoord; er werd ook blijkbaar geen antwoord verwacht. Er werd geglimlacht, aan weerskanten. Natuurlijk; menschen, voor wie soms een vraag meer beteekent dan het antwoord, kunnen glimlachen; menschen, wien het alleen te doen is om het antwoord, en liefst nog wel om het eenig ware antwoord, kennen niet de zalige verrukkingen van den glimlach.

Soms overkomt het mij, voor m'n stapeltje nieuwe boeken gezeten, dat ik weer die origineele vraag hoor van die ook al weer lang geleden heengegaan is, en dat ik dan naar buiten staar en kan glimlachen.

G.F. HASPELS in ‘Onze Eeuw’.