Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 4]

Brief uit Amerika
Twee reiden en een boek
door H.L. Leffelaar

Chroesjtjows' bezoek - ‘Mr. K.’ zoals de Amerikaanse pers en zelfs ook radiocommentators hem aanduiden - heeft voor de Amerikanen onverwachte bijprodukten opgeleverd. De belangrijkste daarvan is dat Amerika zich plotseling een rol zag toebedeeld die het van nature niet goed ligt: die van de gereserveerde gentleman. De ontdekking dat Washington deze rol kundig, zij het wat onwennig, kan spelen heeft veel tot een nieuw vertrouwen in de Amerikaanse diplomatie bijgedragen. En niet alleen in Amerika zelf. Ook al zal de individuele Amerikaan het niet openlijk erkennen, hij heeft er nooit aan getwijfeld of de Britse diplomaten hadden hun Amerikaanse collega's enkele malen in hun zak. De karikatuur van de ongekuiste Uncle Sam die het ene heilige huisje na het andere omver trapt (in den lijve het dichtst benaderd door ex-president Truman), is voor een groot deel wellicht het gevolg van dat gevoel van ondergeschiktheid jegens de heren van Downingstreet No. 10.

Mr. K. heeft vooral tijdens zijn excursies in Los Angeles en San Francisco bewezen een nog groter paard in de politieke porseleinwinkel te zijn. De schade die hij dreigde aan te richten noopte het State Department Henry Cabot Lodge, die Chroesjtjow als president Eisenhower's vertegenwoordiger vergezelde, te instrueren een soort censuur uit te oefenen op de toespraken van Amerikaanse officials om te voorkomen dat er harde woorden zouden vallen. Lodge werd daarmee in een ongemakkelijke positie geplaatst, want niet alleen was hij in feite aan het gezelschap van de Sovjet-premier toegevoegd om diens propagandistische verklaringen te weerleggen, hij was ook bijzonder weinig in trek bij de Russen die in hem vermoedelijk in de eerste plaats de belangrijkste antagonist van hun vertegenwoordiger in de Verenigde Naties, Arkady Sobolev, zagen. In dat verband zullen zij zich zeker Lodge's gedenkwaardige aanklacht tegen de Sovjet Unie ten tijde van de Hongaarse opstand hebben herinnerd. Chroesjtjow heeft hier en daar een aantal opzienbarende dingen gezegd. Zo refereerde hij aan zichzelf in een geïmproviseerd debat aan de West Coast als ‘de dictator van het proletariaat’ (later door hem ontkend). Belangrijker is de meer dan eens herhaalde verklaring dat hij ervan overtuigd is dat het Amerikaanse volk geen oorlog wil. Ook al blijft de mogelijkheid open dat hij daarmee impliceerde dat het de Amerikaanse regering en de grote kapitalisten zijn die het op een oorlog aansturen. Maar zelfs in dat geval heeft hij de Amerikaanse tegen-propaganda een niet onaardig wapen in de hand gespeeld.

Een tweede belangrijke ontdekking bij dit toch altijd vreemd aandoende bezoek is hoever de Verenigde Staten in de nog geen vier maanden na zijn dood al van Foster Dulles' beleid van ‘non-reconciliation’ verwijderd zijn geraakt. Niet alleen is het zeker dat Mr. K.'s bezoek aan Amerika tijdens zijn bewind nooit plaats gevonden zou hebben, maar ook Eisenhower's reis langs de Europese hoofdsteden zou vermoedelijk niet tot de mogelijkheden hebben behoord. Men hoeft geen insider te zijn om op te merken dat Eisenhower op het ogenblik met heel wat meer verve aan het staatsbeleid deelneemt dan dat tijdens Dulles' leven het geval was. Men merkt weer iets van wat hier gewoonlijk de ‘Eisenhower personality’ wordt genoemd: de spontaneïteit die hem vroeger kenmerkte en de beslistheid waarmee hij soms kon optreden.

Ook de benoeming van Charles Bohlen - die, tot Dulles voor zijn overplaatsing naar Manilla zorgde, een der bekwaamste ambassadeurs was die Amerika ooit in Moskou heeft gehad - tot speciaal adviseur van Christian Herter duidt aan dat Washington bezig is een nieuwe koers uit te zetten. Toch

[p. 5]

kan niet uit het oog worden verloren dat deze pogingen om het contact met de Sovjet Unie te vermenselijken in nauw verband staan met de pat-situatie die er rond Berlijn is ontstaan en de steeds sterker wordende mening dat het Westen er niet in is geslaagd een effectieve tegen-diplomatie te ontwerpen die de precaire balans tussen Oost en West stabiliseren kan. Deze balanstoestand wordt goed gedemonstreerd met het steeds meer in het voordeel van Rood China verschuivende stemblok in de Verenigde Naties. Het is vrijwel zeker dat Rood China binnen niet al te lange tijd ook officiële afgevaardigden in New York zal hebben, en afgezien van de vraag of dat een catastrophe of een minder betreurenswaardige ontwikkeling zal zijn, de realiteit is dat het een nederlaag van het westerse standpunt zal zijn, en in het bijzonder van het Amerikaanse, dat zich altijd (en niet in het minst dank zij Dulles) met Tsjang-Kai-Sjek heeft vereenzelvigd. Chroesjtjows' bezoek aan de Verenigde Staten is dus achteraf bekeken misschien toch niet zo'n gunstig teken, ook al is het Amerika dat er in de eerste plaats de vruchten van zal plukken.

Simon and Schuster, de uitgevers van de Amerikaanse editie van Maria Dermout's ‘Nog pas gisteren’ (vertaald door Hans Koningsberger) lezen de Nederlandse uitgevers een aardig lesje voor zover het de ‘marketing techniques’ van een boek betreft. Het volgende uit een advertentie in The New York Times, waarboven twee foto's van de



schrijfster zijn afgedrukt. Onder de meest recente staat: ‘De schrijfster, vandaag...’, en onder de ander, een jeugdportret: ‘en gisteren’. (De Amerikaanse titel is ‘Yesterday’.) De advertentie zegt:

‘Yesterday’ door Maria Dermout - de buitengewone ‘nieuwe schrijfster’ van 71 - is zojuist verschenen. Het zijn de verhaalmemoires van haar jeugd, meer dan een halve eeuw geleden, op Java. Het heeft de critici onmiddellijk betoverd: Maurice Dolbier, in The Herald Tribune suggereert dat Mme. Dermout concrete magie gebruikt in het schrijven. Haar gefascineerde uitgevers twijfelen daar geen ogenblik aan.
Want wij hebben het genoegen gehad Mme. Dermout's eerste volledige roman, geschreven op 76-jarige leeftijd, te publiceren: The Ten Thousand Things. In 1956 bereikte ons het gerucht, via de literary agent, Diarmuid Russel, dat in Holland letterkundige toverij werd bedreven. Noch wijzelf, noch Mr. Russell konden nu bepaald lezers van de taal van Rembrandt genoemd worden. Gelukkig was een jonge schrijver, Hans Koningsberger genaamd - hij verspreidde het gerucht - daartoe in staat. De Amerikaanse editie van The Ten Thousand Things was het resultaat. T.T.T.T. in de uitmuntende vertaling van Hans Koningsberger was een succès d'estime. En terwijl de lofzangen binnenstroomden (...) hoorden wij dat er een vroeger werk bestond, memoires die Mme. Dermout vier jaar eerder had geschreven. We lieten het uit Holland opsturen, vroegen Hans Koningsberger het te vertalen, lazen het, en wisten onmiddellijk dat wij opnieuw een schat hadden gevonden, rijk en vreemd.
(...) Wij zijn verheugd (...) de duizenden lezers die al verrukt zijn van Yesterday en het nog zullen worden te kunnen vertellen, dat Mme. Dermout inderdaad nog steeds schrijft. Dat hebben wij indirect vernomen. Want geen sterveling op S and S heeft Maria Dermout ooit ontmoet. (Noch heeft Mr. Koningsberger haar ooit ontmoet...) Wij kennen haar alleen door haar onvergelijkbare boeken en van haar foto's die hierboven staan afgebeeld. Wij zijn er trots op van deze verre en schone tovenares de leerlingen te zijn.’

Vindt zo'n advertentie van Querido nu eens in de N.R.C. of het Handelsblad...

R. werd onlangs gevraagd als peettante op te treden. Het petekind woont in St. Paul, Minnesota. We kochten een cadeautje, pak-

[p. 6]

ten een koffer, hingen een ongekreukeld colbert en een toiletje op het haakje achterin de auto, en vertrokken om half zeven vrijdagavond. De vader van het petekind had ons via de American Automobile Association een manilla-enveloppe vol kaarten en aanwijzingen laten sturen. We keken ze pas in toen we al reden. Na vier uur rijden kwam het me voor dat we het vermoedelijk niet voor middernacht zouden halen. Na zes uur rijden waren we in de buurt van Madison, Wisconsin, en de regen was zo zwaar dat we niet sneller dan hooguit 55 kilometer per uur konden rijden. We dronken een lauwe kop koffie in een onguur café. Om ongeveer drie uur in de morgen besloten we in de auto wat te slapen; wij zochten een zijweg op die aan de voet van een helling scheen te liggen. We werden wakker van een stationwagen die vlakbij stopte en die R. het gevoel gaf dat we het slachtoffer van een overval waren geworden. Om half zes raakten wij de weg kwijt, ontbeten in een café dat voornamelijk door truckchauffeurs werd bezocht, en bereikten na een omweg van 50 kilometer de Mississippi. Breed en loom vloeide het water tussen de zwaar begroeide oevers. Een draaibrug ging open en wij wachtten tot een eindeloos lange boot met grint was gepasseerd. Niet ver van de rivier woonde het petekind, een meisje dat als een rups over de grond kroop. R. is wakker gebleven, ik viel na enkele uren in slaap op het bed van de ouders. De volgende morgen om elf uur, zondag, vertrokken wij weer. Halverwege Wisconsin stopten wij om wat te eten in een café waar de eigenaar een verzamelaar van Indiaanse pijlpunten en mislukte drukken van muntbiljetten bleek te zijn. Om negen uur in de avond hoorden wij een verontrustend geluid. Het bleek een achterband te zijn die zijn rubberen ‘re-cap’ aan het verliezen was. We reden het erf van een eenzaam huis op en ik probeerde de reserveband op het wiel te zetten, maar ontdekte dat de band vrijwel leeg was. Sneller rijden dan 15 kilometer per uur was niet mogelijk. Na een twintig minuten bereikten we een dorpje en een open benzinestation. Nieuwe band. De eigenaar van het station hield er twee grote aquaria met tropische vissen op na, deed verhalen over dronken chauffeurs en Gouverneur Faubus van Arkansas en liet ons tenslotte om half elf gaan. Om half een waren we thuis. R. zei: ‘In het vervolg alleen petekinderen binnen een straal van 150 kilometer’. Wij hadden een afstand afgelegd gelijk aan die van Amsterdam naar Rome.