De Huisvriend. Jaargang 1896

[p. 321]

Straatarcaden in Noord-Italië.
Met illustratiën.

een straat in lugano.

Er is over het algemeen niets bijzonder eigenaardigs in de Italiaansche overdekte gangen en wegen, die wij arcaden noemen. Toch vindt men in eenige daarvan zooveel schoonheid, verscheidenheid en individualiteit, dat zij ons bijna doen vergeten, hoe bijna elk beschaafd volk zulke overdekte wandelwegen bezit. Immers overal waar menschen den last ondervonden hebben van des zomers in de heete zon, in den herfst in den regen, en 's winters in de sneeuw te loopen, daar zijn zij er op bedacht geweest

arcade van de piazza caricamento, genua.

zich plaatsen in te richten, waar zij beschut tegen de grillen van het weer zich buiten konden wagen.

Het klassieke Forum was omringd door colonnaden en de voornaamste straten waren daarmede afgezet, en voor zoover wij het kunnen weten, hadden de voornaamste straten der middeleeuwsche steden aan weerszijden ook van deze overdekte wandelwegen boven de kelderwinkels der kooplieden, en waar deze ontbraken, daar boden de overhangende eerste verdiepingen een nuttige en aangename

[p. 322]

schuilplaats aan de voorbijgangers. Maar in onze noordelijke landen werden deze overhangende gevels en arcaden afgeschaft toen steen en cement het hout vervingen.

Eenige pronkstraten in moderne steden hebben zulke arcaden, waarvan de Rue de Rivoli in Parijs en de Piazza St. Marco in Venetië wel de voornaamste zijn. Een andere soort van deze overdekte gangen zijn de met glas bedekte galerijen met winkels aan weerskanten, waarvan de Galleria Vittorio Emanuele in Milaan wel de voornaamste is. Ook wij bezitten zulk een galerij rondom den tuin van het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam.

Het is eigenlijk te verwonderen dat deze aangename en veilige wandelplaatsen niet veelvuldiger in de moderne grootere

via del borgo, pisa.

en kleinere steden voorkomen, maar zij hebben evengoed hun lusten als hun lasten. Zij leveren des nachts schuilplaatsen op aan bezoekers van allerlei twijfelachtig gehalte, en de winkeliers beklagen zich dat er zoo weinig licht door de arcaden in hun vertrekken valt. Eenige noord-europeesche steden hebben nog haar oude arcaden; maar het blijven daar toch uitzonderingen. Het Noordsche licht is te flauw dan dat men nog zou trachten zijn stralen te onderscheppen.

Noord-Italië daarentegen heeft ze bijna alle nog bewaard. Rome is er er zeer arm aan. Florence kan op niet veel meer bogen dan op haar beroemde Loggia di Lanzi. Misschien was het een quaestie van mode en smaak dat men ze opruimde en in andere steden liet bestaan.

Bij den ingang van Italië in Lugano ziet men een fraai voorbeeld van arcaden, dat ruimschoots tegen de leelijkheid der huizen opweegt. Als men Italië over Genua nadert dan treft men er een zeer interessante arcade aan van ongewonen vorm. De groote oude huizen langs de kade staan langs een zeer somberen en onregelmatigen weg, die door arcaden begrensd is. De bogen zijn meest gevuld met kleine winkels, op trappen naar de kamers boven, en het licht moet er van het dak in vallen.

Onophoudelijk vult een menigte wandelaars van elken stand en soort dezen wandelweg; dokwerkers en zeelieden maken echter de meerderheid uit. Buiten is de groote, breede kade, met haar treinen en vrachtwagens, schepen, oude gebouwen en oude pieren, beschenen door den warmen zonneschijn, alle eigenaardigheden van een Italiaansche zeehaven. Hier binnen de koele schaduw met een menigte dingen hoogst interressant voor de vreemdelingen.

Bologna staat aan het hoofd van alle steden, wat arcaden betreft, en wordt niet zonder reden ‘de stad der arcaden’ genoemd. Padua volgt met haar arcaden dan in de rij; maar deze zijn druk aan het verdwijnen onder de handen van moderne architecten.

Van hetzelfde type en misschien nog beter bekend bij de touristen zijn die van Pisa, dat misschien meer bezocht wordt wegens haar kerk, toren en Campo Santo dan eenige andere tweede-rangs-stad van Italië. De straten zijn buitengewoon zindelijk en net, en de sombere, vreemde kolommen met haar verschillend gebeeldhouwde kapiteelen, steunen een rij van bogen, die de huizen daarboven dragen.

De zon dringt slechts gedurende een of twee uren in deze koele wandelwegen door, en de regen, waarvan Pisa ruimschoots haar deel ontvangt, is in deze straten zoogoed als geheel onbekend.

Onder de kleinere steden hebben de arcaden in Brescia een allerbekoorlijkst ouderwetsch voorkomen. 't Is te verwonderen dat deze kolommen na jaren van verwaarloozing zoo weinig schade hebben ondervonden. Iedere winkelier of stalhouder slaat er spijkers of haken in om er zijn jas of hoed aan op te hangen, en nog zijn zij even mooi en degelijk, terwijl hun bouwmeesters sedert eeuwen vergeten rusten in het verafgelegen Campo Santo.

Cafés vindt men ieder oogenblik in deze overdekte gangen. Eenige van de meest bekende uit het zuiden zijn in deze arcaden gevestigd zooals in Nice en Venetië. Aardig bedacht is zulk een inrichting op de Piazza delle Erbe in Verona; daar heeft men aan de oostzijde van het

[p. 323]

plein op eenige oude kolommen een eerste verdieping gezet. Daardoor is een colonnade gevormd, waarin zich verscheiden cafés en andere winkels bevinden. Hier kan de burger zijn kopje koffie drinken en een praatje houden en tevens uitzien naar het groote bosch van parasols boven die menschenmenigte, met den achtergrond van het Palazzo Maffei en de zuil met een leeuw bekroond.

Een ander voorbeeld van zulke veilige schuilplaatsen, zeer verschillend in karakter van alle andere, vindt men in den kleinen overdekten weg, dien men doorgaat als men zich naar het station van Venetië begeeft.

In de bergsteden heeft men dezelfde gewelfde gangen, maar hier worden deze zelden gesteund door bevallige kolommen, maar door vierkante stukken steen. In de kleine Abruzzen-stad Leonina leidt zulk een weg van de stadspoort naar de voornaamste straat, indien ten minste zulk een stad zonder winkels, zonder karren of paarden er een straat op na kan houden.

De belangrijkste arcade is echter het beroemde werk van Palladio in Vicenza. Toen hij de oude gothische hal op het marktplein (de Piazza delle Signorie) omringde met zijn mooi en geornamenteerd plan, schiep hij een heerlijke boven- en onderwandelplaats, waar de burgers hun zaken konden afdoen of een luchtje scheppen bij elk soort van weder.

Maar er is geen twijfel aan dat de best bekende straat of piazza met arcade die is onder het Dogepaleis in Venetië, gebouwd in de XVe eeuw; fraai versierd en zorgvuldig bewaard, is het een der beroemdste bezienswaardigheden van deze beroemde stad. De schoonheid en reinheid van het marmer is niet minder aantrekkelijk dan de schoonheid van het plein, en het contrast met de meer gewone colonnaden, aan de drie andere zijden van het plein, is zeer opmerkelijk.

Daar kijkt men naar de winkels, de koffie, de menschen en de druiven. Hier raakt men geboeid door de schoonheid van het bouwwerk zelf.