Roman van Lancelot

naar het (eenig-bekende) handschrift der Koninklijke Bibliotheek

XXVII. Hoe die coninc Artur verloren werd, men wiste waer.

Daventure seget, alst soe vort quam,

Dat Lucan die bottelgier vernam
Dat hem niet verporde die coninc,
Hi waende wel, in waerre dinc,
Dat die coninc doet hadde gewesen,
Ende hi sprac wenende na desen,
Met droven ende met swaren gedochte,
Dattie coninc wel horen mochte:
‘Ay coninc Artur, bi mire trouwe,
Het es grote scade van di, ende rouwe!’
Alse den coninc die tale werd cont
Hi rechte hem op ter selver stont
Ten besten dat hi mochte daer,
Alse die van wapinen was swaer,
Die hi hadde an, alse vanden laste.
Hi dwanc Lucan an hem so vaste,
Dat hem inden lichame therte brac,
Ende nembermer word daerna en sprac,
Ende die ziele uten lichame sciet.
Die coninc en wiste hieraf niet,
Dat Lucan daerbi doet mach wesen,
Ende es van hem gesceden mettesen.
Alse Griflet an Lucan sach
Dat hi soe lange ter eerden lach,
Ende hi hem verporde doe niet,
Hi werd te hant geware ende siet
Dattene doet hevet die coninc,
Ende hi begint te weenne om die dinc,
Ende seget: ‘Ay here, wat hebdi gedaen!
Gi hebt Lucam doet, sondet waen.’
Tirst datten coninc dat werd cont
Hi sach weder ombe ter stont,
Ende sach waer Lucan lach doet.
Daer omme dreef hi rouwe groet,
Ende hi sprac tot Griflet dan,
In gelike van enen grammen man:
‘Griflet, nu hebbic wel vernomen
Van dien dat nu toe es comen,
Dattie aventure, die mine
Moder ende vrindinne plach te sine,
Mijn stiemoder es worden ende viant;
Bedie si doet mi nu so swaren pant,
Dat si mi nu min lijf doet leiden
In gramscapen ende in droefheiden.
Nu breidelt ende sadelt onse paerde,
Wi selen varen onser vaerde!’
Ende Griflet dede te hant al
Dat hem die coninc Artur beval.
Ende die coninc sat op sijn paert
Ende reet daerna ter zeewaerd,
Daer hi omtrent middach es comen.
Mettien heeft hi sijn swaerd genomen
Ende tract uter sceden mettien.
Als hijt een stic hadde besien
Seidi dese worde droeffelike:
‘Ay Escalabuer, goet swaerd ende rike,
Nu moetstu verlisen vorwaerdmere
Dinen meester ende dinen here!
Dune sals nembermer vinden man
Daer du alsoe bestaets werdes an,
Alstu heves gewesen an mi,
En si dat daertoe come van di,
Dattu noch quaems in Lanceloets hant,
Dies gelike ic noit en vant.
Her Lanceloet, gi sijt nu gewarlike
Der bester een van ertrike,
Ende die beste riddere die ic hebbe gesien.
Vergave God dat noch quame te dien,
Dat u toequame min goede swaerd,
Dat ic wiste dat gijt had tuwaerd;
Mine ziele si soude bi desen
Vortmeer te bat te paise wesen.’

Doe sprac tot Griflet die coninc:

‘Griflet, gi moet mi doen ene dinc!
Gi sult op genen berch varen nu,
Daer suldi vinden enen maras, secgic u,
Ende ic bidde dat gi dit swaerd
Daer in werpet metter vaerd.
Ic ne wille niet, gewaerlike,
Dattet hier blive in dit rike,
Dat moge comen ter hant na desen
Den quaden die hier sullen wesen.’
Griflet sprac: ‘Here, soe hulpe mi Got,
Ic sal gerne doen u gebot;
Nochtan sagic gerne dat gi
Dit swaerd, here, nu gavet mi.’
Die coninc sprac: ‘In does niet nu;
En ware niet wel bestaet an u.’
Griflet voer doe ten bergewaerd.
Alsi daer quam hi trac ute dat swaerd
Ende begonst te siene na desen:
Het dochte hem soe goet ende rike wesen,
Dat hem dochte dat scade ware
Worpe hi dat goede dare
Daert hadde verloren die coninc;
Bedie het ware verloren bi dire dinc.
Ende hevet liver in sinen sinne
Dat hi sijns selfs swaerd waerp daer inne,
Ende secge dat hi des conincs sweerd
Gewerpen heeft daer hijt begeert.
Griflet ontgorde sijn swaerd daer
Ende waerpt inden poel daernaer,
Ende deckede int gras dander swaerd,
Ende voer weder ten conincwaerd,
Ende seide doe toten coninc saen:
‘Here, ic hebbe u gebot gedaen;
Ic hebbe u swaerd geworpen nu
Inden maras, alsic gelovede u.’
- ‘Wat sagestu daer?’ sprac die coninc.
- ‘Here, in sach daer gene dinc.’
Doe sprac die coninc tote hem: ‘Twi
Pijnstu dus om niet mi?
Kere haestelike noch derwaerd
Ende werp inden maras tswaerd;
Bedie noch hefstuet niet gedaen.’
Griflet werd al bescaemt saen,
Ende kerde daer hi tswaerd vant,
Ende naemt mettien in sine hant,
Ende clagede di scade van desen,

[p. 269]

 

Dat dit swaerd verloren soude wesen,

 

Ende werd pensende alse houde,

 

Dat hi den scoe daer in werpen soude.

 

Doe warp hi inden maras den scoe

12120

Ende decte tswaerd onder enen boem doe.

 

Hi quam ende dede den coninc verstaen

 

Dat hi sijn gebot hadde gedaen.

 

- ‘Wat sagestu daer?’ sprac die coninc.

 

- ‘In sach daer,’ sprac hi, ‘gene dinc

12125

Anders dan ic sculdich te siene was.’

 

Die coninc was tonpaise das,

 

Ende seide: ‘Acharme! Griflet, twi

 

Moestu aldus sere nu mi?

 

Dune heves dat swaerd gewarpen niet

12130

Daer ic di beval ende hiet.

 

Ganc, werpt daer, dat ic moge al

 

Weten watter af gescien sal;

 

Want en sal niet, wes seker van desen,

 

Sonder groet wonder verloren wesen.’

12135

Tirst dat Griflet heeft verstaen

 

Dat ember moet wesen gedaen,

 

Hi kerde weder ten swaerde mettien.

 

Hi naemt ende begonst besien,

 

Ende hi claget sere embertoe,

12140

Ende hi sprac wenende doe:

 

‘Ay goet swaerd, rike ende scone,

 

En geen es beter onder den trone!

 

Hoe grote scade saelt sijn van u,

 

Dat gi niet en sult vallen nu

12145

In enich goets mans hant!’

 

Doe warp hi dat swaerd te hant

 

Alse verre als hijt werpen mochte,

 

Ende alse diepe; ende hem dochte

 

Alst swaerd den watere naken began,

12150

Dat hi sach uten watere comen dan

 

Ene gewapende hant toten ellenboge;

 

Maer sine quam niet soe hoge

 

Dat hi den lichame mochte gesien.

 

Ende hi sach dattie hant mettien

12155

Bider hulten [nam] dat goede swaerd,

 

Ende scuddet driewerven opwaerd.

 

Ende Griflet sach daer oppenbare

 

Die hant metten swaerde bliken dare.

 

Hi sach dattie hant inwaerd

12160

Weder onder dwater trac tswaerd;

 

Ende hi lette daer lange nadien

 

Om weten oft hijt meer soude sien.

 

Hi kerde ten coninc weder doe hi sach

 

Dat hi ter steden over niet lach;

12165

Ende hi dede den coninc verstaen

 

Dat hi sijn gebot hadde gedaen,

 

Ende seide hem wat hi hadde gesien.

 

Die coninc seide tot hem mettien:

 

‘Ic pensde wel dese saken,

12170

Bedie min inde begint sere naken.’

 

Die coninc begonste pensen so sware,

 

Dat hi wenen begonde daernare.

 

Ende alsi onlange hadde gesijn alsoe

 

Hi sprac aldus te Griflet toe:

12175

‘Gi moet van mi sceden, ende nadien

 

Ne suldi mi nembermeer sien.’

 

Alse Griflet di tale hadde verstaen

 

Hi weende sere, ende hi seide saen:

 

‘Here, dat en mach niet gescien,

12180

Dat ic van u sceden soude indien

 

Dat ic u nembermer ne sage met oge;

 

Mijn herte en mochs niet gedogen.’

 

- ‘Gi sult,’ sprac die [coninc], ‘ofte ni,

 

Ic soudu toter doet haten daerbi.’

12185

Doe sprac Griflet: ‘Ay live here,

 

Hoe mochte dat gescien nembermere,

 

Dat ic sceden soude van u,

 

Ende hier allene u laten nu

 

In selker manieren, dat ic nadien

12190

U nembermer ne soude sien!’

 

Die coninc antwerde doe te desen:

 

‘Het moet indelike aldus wesen.

 

Sceet van mi, ende vard, des biddic u;

 

Hier ne mach geen bliven wesen nu.

12195

Ic bidde u ende mane van desen

 

Bider minnen die heeft gewesen

 

Tuscen mi ende u langen tijt,

 

Ende bi uwer trouwen, dat gijt

 

Nine laet, gine doet nu ter steden

12200

Alsoe alsic u hebbe gebeden.’

 

Tirst dat Griflet verstont dat,

 

Dats hem die coninc soe sotelijc bat,

 

Hi antwerde: ‘Her coninc, ic sal

 

Doen dat gi mi hebt bevolen al,

12205

Also drove, sijt seker van desen,

 

Alse enech minsce mach wesen.

 

Ic soude blide wesen van dien,

 

Mocht mi bi uwen wille gescien

 

Te stervene ende te levene met u.

12210

Ic bidde u dat gi mi secget nu,

 

Oftic u sien sal na desen?’

 

Hi sprac: ‘Des mogedi seker wesen,

 

Gine siet mi nembermere.’

 

- ‘Waer waendi varen, live here?’

12215

Die coninc antwerde: ‘Wats gesciet,

 

Griflet, ic en segs u niet.

 

Ic ben niet sculdech, no ine mach

 

Des niet secgen.’ Doe Griflet sach

 

Dat hijs mochte horen ander dinc,

12220

Hi sat op ende sciet vanden coninc.

 

Tirst dat hi was op sijn part

 

Geseten, ende hi was in die vart,

 

Begonste een rein vallen vortmere,

 

Ende reinde wonderlike sere,

12225

Ende geduerde wel tier wile

 

Dat Griflet reet ene halve mile,

 

Ende hi op enen berch quam gereden,

 

Ende scuelde dien rein daer ter steden

 

Onder enen boem, hi ende sijn part.

12230

Tirst dat Griflet geware ward

 

Dattie rein leden was, mettien

 

Begonsti weder ter stedewaerd sien

 

Daer hi gelaten hadde den coninc,

 

Oft hi gesien mochte enege dinc;

12235

Soe dat hi mids der zee vernam

 

Dat een scip met vrouwen quam.

 

Tirst dat scip comen was ant sant,

 

Ene vrowe, die hilt bider hant

 

Morgein, des conincs suster, sprac toe

12240

Den coninc, dat hi int scip quame doe.

 

Tirst dattie coninc werd geware

 

Sire suster, hi stont op jegen hare

 

Vander stede daer hi doe sat,

 

Ende hi ginc int scip nadat,

12245

Ende trac daerin ter selver stede

 

Sijn paert ende sine wapine mede.

 

Tirst dat Griflet sach den coninc,

 

Hoe hi metten vrowen int scip ginc,

 

Hi kerde derwaerd tien tiden

12250

Al dat hi mochte geriden.

 

Tirst dat Griflet ter zee quam

 

Ende den coninc onder di vrowen vernam,

 

Hi kinde Morgeine wel mettien,

 

Want hi hadse dicke gesien.

12255

Dat scip was gevaren alte hande

 

Twe bogescoten vanden lande.

 

Alse Griflet werd geware der dinc,

 

Dat hi dus hadde verloren den coninc,

 

Hi beette neder van sinen paerde,

12260

Ende hi weende ende mesbaerde,

 

Ende dreef den meesten rouwe dan

 

Die in die werelt mochte hebben man,

 

Ende bleef also daer alden dach

 

Ende den nacht di daeran gelach,

12265

Dat hi ne at none dranc,

[p. 270]

 

No hadde gedaen des es lanc.

 

Des anderdages quam tsinen parde

 

Griflet ende voer sire varde,

 

Ende reet so verre, dat hi quam

12270

In enen bosch, daer hi vernam

 

In ene hermitage enen goeden man,

 

Daer Griflet kinnesse hadde an.

 

Hi bleef met hem drie dagen aldaer,

 

Want hi van rouwen was siec ende swaer;

12275

Ende hi vertelde hem al dure

 

Wat hi gesien hadde van Arture.

 

Opten virden dach vor hi van dane,

 

Ende was in wille te gane

 

Ter swerter capellen, te besiene des,

12280

Oft Lucan di bottelgier iet begraven es.

 

Tirst dat hi ter capellen quam

 

Hi vant vorden outaer ende vernam

 

Twee scone [tommen] ende rike,

 

Maer die ene sek[erli]ke

12285

Was vele rikere dan die ander was,

 

Soe dat Griflet die letteren las;

 

Ende die letteren seiden, dats waer,

 

Optie minste tomme aldaer:

 

‘Daer onder leget een riddere fier,

12290

Ende heet Lucam die bottelgier,

 

Die de coninc Artur helsde te doet.’

 

Optie ander tomme, die was groet

 

Ende sere scone ende rike,

 

Stont gescreven oppenbarlike:

12295

‘Hier leget Artur die goede coninc,

 

Die so machtech was, in waerre dinc,

 

Dat hem in sijn leven waren onderdaen

 

Twaelf conincriken, sonder waen.’

 

Tirst dat hi tgescrifte hadde gesien

12300

Viel hi in onmacht optie tomme mettien.

 

Doe hi bequam van dire ommacht,

 

Ende hi hadde so vele cracht,

 

Custe hi di tomme soetelike,

 

Ende begonste wenen jamberlike.

12305

Tirst dattie hermite daer quam,

 

Ende Griflet dat vernam,

 

Hi seide: ‘Here, es ware dinc

 

Dat hier leget Artur die coninc?’

 

Hi seide: ‘Jaet, vrient, hets [waer],

12310

Hi leget sonder twifel daer;

 

Ende vrowen, in weet wie si waren,

 

Quamen met hem hier binnen gevaren.’

 

Doe pensde Griflet in sinen sinne

 

Datten die vrowen brachten daerinne,

12315

Die hi sach comen met geselscepe

 

Ende en wech voren met enen scepe.

 

Doe seide Griflet aldaer ter steden:

 

‘Nadien dat min here es versceden

 

Van deser werelt, in wille niet

12320

Ter werelt bliven, wat mins gesciet.’

 

Ende hi sprac soe anden hermite,

 

Dat hine cleetde metten abite

 

Van religione, ende dat hine

 

Ontfinc om daer broder te sine.

12325

Aldus werd Griflet hermite daer,

 

Ende hi diende alse broder daernaer

 

Ter swerter capellen; maer dat was

 

Harde onlange, alsict las;

 

Want hine levede maer achtien dage

12330

Na conincs Arturs doet, sonder sage,

 

Ende werd begraven daer ter stede

 

Bi des conincs Arturs tomme mede.

 

Dus nam Artur inde daer;

 

Ende som die liede secgen vorwaer,

12335

Dat men noit en wiste nadas,

 

Van dat hi int scip geseten was,

 

Waer hi voer oft waer hi bequam,

 

Ende waer hi sinen inde nam;

 

Maer Griflet seget ons seker das,

12340

Dat hi dus begraven was

 

Opten berch ter swerter capellen.

 

Nu seldi horen vorward tellen

 

Van Mordrets kinderen, hoe si quamen

 

Ende dlant nu in handen namen.