Leesgoed. Jaargang 15

Lezen en laten lezen

Lolboekerij en onderwijsvoorrang

In het onderwijsvoorrangsgebied Leiden besloot men de leesbevordering eens luchtig aan te pakken. Deze gedachte kwam niet zomaar uit de lucht vallen. De plaatselijke ‘werkgroep boekpromotie’, bestaande uit leerkrachten van 7 heel verschillende scholen en enkele mensen van het OVG, startte nl. haar werkzaamheden met een uitgebreide enquête naar het leesgedrag van de leerlingen op wie zij haar activiteiten wilde gaan richten en de conclusie was overduidelijk: als die leerlingen al lazen of wilden lezen, dan niks geen tweede wereldoorlog, daklozen of de teloorgang van het milieu, maar gewone, gezellige en vooral opgewekte boeken waar nog eens om te lachen viel.

De werkgroep knoopte dit in haar oren en ging aan de slag. Er werden titels verzameld en plannetjes gemaakt voor de aanbieding en de verwerking in de klas, er werden boeken gekocht, schrijvers aangezocht ter opluistering van de afsluiting van het geheel en het complete project werd enige maanden later uitgevoerd onder de titel Lolboekerij.

Met groot succes overigens, maar dit alles is niet echt bijzonder. Er zijn meer scholen en bibliotheken die het belang van leesbevordering inzien en die veel moeite over hebben voor leuke en mooie en bijzondere projecten.

In dit geval echter was er meer aan de hand. Onderwijsvoorrang Leiden had met dit project nl. een dubbele doelstelling voor ogen:

a.	men wilde de leerkrachten ervaring laten opdoen in het werken met boeken en ze daarvoor vooral ook enthousiast maken en
b.	men wilde het leesplezier bij de leerlingen stimuleren en de beleving van boeken centraal stellen.

Ik was natuurlijk vooral benieuwd naar wat men bereikt had op punt a. Hoe stonden de leerkrachten inmiddels tegenover dat ‘werken met boeken’, hoe functioneerde die werkgroep, komt men ook nu nog bij elkaar of werkt iedereen weer op eigen houtje? Is er überhaupt ná dit project nog met een boek ‘gewerkt’? Is de betrokkenheid van de leerkrachten bij het jeugdboek vergroot?

Gevraagd om wat meer informatie ver-

[p. 87]

telde Marion Captein, indertijd bibliotheekmedewerkster OVG Leiden en voorzitster van de werkgroep, dat het project een groot succes was. De zeven deelnemende scholen hadden elk een vertegenwoordiger in de werkgroep. Hiertoe waren zij overigens gestimuleerd door een faciliteitenregeling van het OVG.

Drie-wekelijks waren er bijeenkomsten en die bleken uiterst stimulerend. De betrokkenheid van de deelnemers groeide als het ware met de dag, ook al omdat de leerkrachten buiten de vergaderingen om veel werk verzetten. Zij lazen boeken en bedachten manieren om ermee te werken. Daarin ontwikkelden zij al snel een bijzondere handigheid, waarbij ze uiteraard ook profiteerden van elkaars ervaringen. Het feit dat zowel een woonwagenkampschool, als enkele ‘gewone’ basisscholen, een school voor individueel technisch onderwijs en een LOM/Mavo in de werkgroep boekpromotie vertegenwoordigd waren, werkte bovendien bijzonder blikverruimend. Het ligt voor de hand dat het grote enthousiasme oversloeg op de teams die door de deelnemers vertegenwoordigd werden en al spoedig werd gesproken over 2 à 3 leesbevorderingsprojecten per jaar! Maar dat kwam er toch niet van.

De werkgroep draaide een jaar, waarvan ongeveer de helft werd besteed aan het project Lolboekerij. Er waren natuurlijk ook problemen. Een project voor 4 tot 13/14 jarigen (de brugklas vormde de bovengrens) is eigenlijk te ruim. Met een kleuter werk je zo anders dan met een ITO-klant. Uitwisseling van ervaringen heeft dan ook minder zin. Het bleek ook lastig om voor de brugklas geschikte boeken te vinden. Dat lag waarschijnlijk aan het onderwerp. De wat omvangrijker boeken die daar toch graag gelezen worden, lenen zich minder tot klassikale verwerking. Gelukkig waren tot ieders opluchting sommige uitgaven die eigenlijk voor jongere kinderen bedoeld zijn even succesrijk, vooral bij dat klassikale werken.

Het bleek ook moeilijk de basisschoolleerkrachten ertoe te bewegen de ouders op een of andere wijze bij het gebeuren te betrekken, d.m.v. een afsluitende tentoonstelling of iets dergelijks. Hier ging dus een mooie OVG-gedachte de mist in. Wat mij lastig leek, de uitvoering van het project op alle deelnemende scholen tegelijk, was mogelijk doordat er vanuit OVG geld beschikbaar was om extra boeken aan te schaffen. Voordeel van de gelijktijdige uitvoering was dat er nu tijdens de afsluiting auteurs konden worden uitgenodigd voor een bezoek aan verschillende scholen op één en dezelfde dag. (Tot troost van de minder kapitaalkrachtigen: essentieel is dit dus niet.)

Natuurlijk waren alle werkgroepleden vóór voortzetting van de activiteiten van de werkgroep, maar dat gebeurde niet. De bibliotheekmedewerkster ging terug naar haar oude functie in de openbare bibliotheek en zoals misschien te verwachten viel bleek dit initiatief ten dode opgeschreven zonder de financiële stimulans van de onderwijsvoorrang. De faciliteiten vervielen en scholen noch bibliotheek

[p. 88]

hadden voldoende middelen om op eigen kracht verder te gaan, ook niet in afgeslankte vorm. Wel is het project aangeboden aan andere scholen in de regio. En wat de deelnemers van het eerste uur betreft: misschien zetten sommigen hun missie in eenzaamheid voort, maar daarvan is niets bekend.

- Elly Nannings-Roozenburg

Kort verslag leesenquête

Voor wie daarin geïnteresseerd is, volgt hieronder een korte samenvatting van de resultaten van de leesenquête, in oktober 1986 georganiseerd door de Leidse werkgroep boekpromotie. Ondervraagd werden de leerlingen van de bovenbouw en brugklassen van de hierboven genoemde scholen.

1	Wat doe je als je vrij bent? (diverse mogelijkheden konden worden aangekruist) Hoog scoren: tv/video kijken, sport, dingen doen met vrienden, thuis helpen, huiswerk maken en voor dieren zorgen. Ook lezen wordt door ca. 50% aangekruist.
2	Welke van deze dingen doe je 't liefst Hier scoren sport, tv/video kijken het hoogst.
3	Wat vind je van lezen? Lezen wordt overwegend ‘fijn’ of ‘gaat wel’ gevonden. Opvallend op één school was de invloed van een leerkracht die zelf veel met boeken werkt en waar 't percentage ‘fijn’ aanmerkelijk hoger lag.
4	Vind je lezen moeilijk? ‘Nee’ en ‘gaat wel’ scoren hier het hoogst. Jongens hebben iets eerder de neiging ‘ja’ aan te kruisen dan meisjes.
5	Lees je wel eens een heel boek? ‘Soms’ scoort hier het hoogst. Het vermoeden bestaat dat er veel tijdschriften en stripboeken worden gelezen.
6	Welke boeken heb je de laatste tijd gelezen? Bij de titels zaten veel strips en verder regelmatig Roald Dahl, Snuf de hond, Pinkeltje (!), Terlouw, Beckman. Op wat meisjes-titels als ‘De olijke tweeling’, etc. na was er nauwelijks verschil tussen meisjes en jongens.
7	Kun je een paar namen noemen van schrijvers of schrijfsters die je goed vindt? Niet iedereen kende een schrijver uit z'n hoofd, maar veel genoemd werden: Willy Vandersteen, Roald Dahl, Guus Kuijer, Jan Terlouw, Annie M.G. Schmidt.
8	Als je een boek uitzoekt, waar let je dan op? (verschillende dingen konden worden aangekruist) Verreweg het hoogst scoren hier: - ik lees achterop waar het boek over gaat - op de titel - op de omslag - of er plaatjes in staan Ook de mening van anderen speelt een rol en - of het over mijn hobby gaat.
9	Wat voor soort boeken vind je leuk? (verschillende soorten konden worden aangekruist) Speurdersverhalen, strips, grappige boeken, griezelverhalen, sportboeken en hobbyboeken zijn 't populairst. Meisjes noemen soms nog liefdesverhalen, maar er zijn geen opmerkelijke verschillen tussen jongens en meisjes.
10	vervalt (vraagstelling was verkeerd)
11	Heb je ook een lievelingsboek? Veel titels uit vraag 6 (welk boek heb je pas gelezen) worden herhaald. Verder veel genoemd: de Vijf, Olijke Tweeling, Snuf, Pinkeltje. Ook hadden sommigen moeite met deze vraag.
12	Praat je thuis wel eens over de boeken die je gelezen hebt? ‘Soms’ en ‘nooit’ scoren hier verreweg het hoogst.
13	Lees je wel eens tijdschriften? Er worden veel tijdschriften gelezen.
14	Welke tijdschriften lees je? Veel genoemd worden: Donald Duck, Suske en Wiske, Eppo, Story, Kuifje, Tina (meisjes), Hitkrant, Muziekexpress, Viva, Libelle, Margriet. Donald Duck spant de kroon.
15	Welke stukjes lees je uit de tijdschriften? Hangt af van het tijdschrift, b.v. uit Donald Duck ‘alles’, uit hobbytijdschriften ‘wat interessant is’ en ‘strips’ uit de volwassenbladen.
16	Lees je wel eens de krant? ‘Soms’ en ‘vaak’ scoren het hoogst.
17	Als je de krant leest, welke stukjes lees je dan? Nieuws, politieberichten, strips, advertenties, sport en voorpagina worden het meest genoemd.
18	Lees je wel eens strips? ‘Vaak’ scoort absoluut het hoogst, gevolgd door ‘soms’. ‘Nooit’ wordt vrijwel niet aangekruist.
19	Welke strips vind je leuk? Lange lijsten, waarvan veel genoemd: Suske en Wiske, Donald Duck, Jan Jans en de kinderen, Asterix, Lucky Luke, Tina, Debby.
20	Lees je wel eens een boek uit de schoolbibliotheek? Als er een schoolbibliotheek aanwezig is, wèl.
21	Kom je wel eens in de Openbare Bibliotheek? Ca. 2/3 komt wel eens in de Openbare Bibliotheek.
22	Als je daar wel eens komt, vind je dat leuk? De meesten vinden het leuk: veel boeken, strips, je ziet er bekenden, het is er gezellig, je kunt er rustig lezen en ook: ‘er zijn lekkere wijven!’ Als ze 't niet leuk vinden, wordt daarvoor als reden gegeven: 't Is saai, ik houd niet van lezen. Overigens komt van de kinderen van de woonwagenkampschool niemand in de bibliotheek. NB. Na de enquête zijn er met succes klassebezoeken aan de bibliotheek afgelegd door de onderbouw.