Leesgoed. Jaargang 15

Overwintering van het schoolbibliotheekwerk in Breda; gesprek met Ivo Cuppens, directeur van de onderwijsbegeleidingsdienst in Breda

In de onderwijsbegeleidingsdienst Breda is sinds jaar en dag een afdeling van de schoolbibliotheekdienst van de Provinciale Bibliotheekcentrale gevestigd. Die vorm van samenwerking is uniek in ons land en dat maakte ons nieuwsgierig naar de ideeën die aan deze opzet ten grondslag hebben gelegen. Tot ons genoegen bleek de directeur van de onderwijsbegeleidingsdienst het schoolbibliotheekwerk niet alleen als zijn stokpaardje te behandelen, maar ook met veel afstandelijke kennis van zaken.

Voorgeschiedenis

‘In 1974-1975 zijn er contacten gelegd tussen de openbare bibliotheek Breda en de onderwijsbegeleidingsdienst, toen nog schooladviesdienst geheten en toen nog enkel een stadsdienst. Van daaruit is het denken op gang gekomen inzake het schoolbibliotheekwerk als een gemeenschappelijke interesse van de openbare bibliotheek Breda, de onderwijsbegeleidingsdienst en de Provinciale Bibliotheekcentrale.

Onze visie was van het begin af aan dat de onderwijsbegeleidingsdienst naast het uitoefenen van zijn specifieke functies, ook een coördinatiepunt moest zijn voor een aantal centrale functies binnen het hele verzorgingsgebied van de dienst, zoals het school- en beroepskeuzewerk, de kunstzinnige vorming en het schoolbibliotheekwerk. Die inbedding is nu ook te vinden in de wet op de onderwijsverzorging. Er kwam toen, met name dankzij de brede visie van Ton Melief, nu inspecteur basisonderwijs in Tilburg en toen de architect van dit samengaan van instellingen, een goede samenwerkingsovereenkomst tot stand op basis van een gezamenlijke financiering. Er is gekozen voor onderbrengen bij de onderwijsbegeleidingsdienst wegens juist die centrale functie van de onderwijsbegeleidingsdienst.

Wij wilden niet zelf het schoolbibliotheekwerk invullen, omdat we het werk daarvoor te specialistisch vonden. Breda kon zo vroeg met de invulling van deze service-functie zijn, omdat we geen last hadden van de wet van de remmende voorsprong. We hadden als een van de laatste diensten het voordeel van de achterstand. Mede op basis van ervaringen elders konden we al in een vroeg stadium ervoor kiezen om aan ons werk ook een coördinerende functie toe te voegen. Het grote voordeel van deze coördinerende taak van de onderwijsbegeleidingsdienst is dat het onderwijs maar met één instituut te maken heeft.

Zo wordt het schoolbibliotheekwerk ook minder kwetsbaar voor bezuinigingen.

Binnen het bibliotheekwezen is het schoolbibliotheekwerk als deelaspect veel eerder een prooi voor bezuinigingen. Bij de eerste bezuinigingen van de gemeente Breda (in 1978) werd druk op de openbare bibliotheek uitgeoefend om het schoolbibliotheekwerk af te schaffen. De scholen werden toen door ons geïnformeerd en zijn vervolgens in opstand gekomen, waardoor de bezuinigingen afketsten. Bezuinigingen in het schoolbibliotheekwerk zijn nu weer aan de orde, versterkt door de verandering in geldstromen.’

Taakstelling en bekostiging van het schoolbibliotheekwerk

‘Het gaat essentieel niet om contacten van scholen met de plaatselijke openbare bibliotheek, maar om het raakvlak tussen het bibliotheek- en het onderwijsbegeleidingswerk in een gekoppelde, gespecialiseerde functie. Concreet betekent dat adviseren bij het samenstellen van projectcollecties, bij het aanvullen van methodes die gebruikt worden en bij de opzet van een eigen schoolbibliotheek en documentatiecentrum. Ideaal voor de werksoort zijn modelcollecties in die regio's waar onderwijsbegeleidingsdiensten werken, want dan ontstaat een schoolnabije manier van werken. Voordeel van die collecties op de onderwijsbegeleidingsdienst is dat daar ook de leermiddelen voorhanden zijn. Tussen het schoolbibliotheekwerk en het onderwijsbegeleidingswerk zijn ook legio raakvlakken.

Het schoolbibliotheekwerk is van de grond gekomen toen de onderwijsbegeleidingsdienst een stadsdienst was, met als participanten de openbare bibliotheek Breda, de Provinciale Bibliotheek Centrale en de onderwijsbegeleidingsdienst. Nu we een regionale dienst zijn, komen daar de subsidiebedragen van andere deelnemende gemeenten bij. We hebben niet gekozen voor een intergemeentelijke, maar voor gemeentelijke subsidiëring, die de gemeenten per jaar kunnen wijzigen.

Jaarlijks informeren we bij de gemeenten naar wensen en/of klachten inzake het werk. Daardoor hebben we continue contacten met de subsidiegevers. Het aanbod is voor elke gemeente apart.

Dit jaar hebben we een notitie opgesteld over de situatie rond het schoolbibliotheekwerk. We hebben in dit gesprek over het jaarlijks contract het schoolbibliotheekwerk onder de aandacht gebracht als belangrijk en door de scholen gewaardeerd werk, als specialistisch en niet duur werk. Volgens onze berekeningen kost een consulente per werkgebied van 200 scholen ƒ 450,- per school op jaarbasis. Dat

[p. 115]

is voor het totale bibliotheekwerk niet meer dan ƒ 100.000,-. Bezuinigen op het schoolbibliotheekwerk lijkt weinig zinvol, omdat het niet zoveel oplevert. Projectcollecties kunnen de scholen zelf betalen; de Londo-normen geven daar een post voor.’

Toekomst

- Hoe zijn de kansen om het schoolbibliotheekwerk voor Breda binnen het geheel van de Provinciale Bibliotheek Centrale te behouden?

‘Al zou het overal verdwijnen, dan zou het schoolbibliotheekwerk nog in Breda overeind gehouden moeten worden om het in betere tijden, wanneer men behalve in marktgericht ook weer in gesubsidieerd overheidsbeleid gelooft, weer heel eenvoudig op te kunnen bouwen. Dat kan, als het ergens overeind is gebleven. Als de Provinciale Bibliotheek Centrale besluit het schoolbibliotheekwerk te schrappen, probeert de onderwijsbegeleidingsdienst Breda het schoolbibliotheekwerk met de openbare bibliotheek Breda overeind te houden. Daarvoor is nodig: een schoolbibliotheekconsulente, een modelcollectie en wisselcollecties. Twintigduizend gulden komt van de onderwijsbegeleidingsdienst en nog eens twintigduizend van de openbare bibliotheek Breda en de rest zal uit de bijdragen van de overige betrokken gemeenten, c.q. lokale bibliotheken moeten komen.

Overigens is het schoolbibliotheekwerk ook voor het bibliotheekwezen van het grootste belang, omdat daarmee het bibliotheekwerk onder de aandacht komt via vormen van speciale dienstverlening. De openbare bibliotheek zou meer doelgericht moeten werken voor speciale doelgroepen als anderstaligen of werklozen.

- Is schoolbibliotheekwerk op lokaal niveau mogelijk?

‘Het schoolbibliotheekwerk is gespecialiseerd werk en het vereist een gebiedsgrootte die daarvoor rendabel is. Het is veel te specialistisch om het plaatselijk in te vullen. Voor het werk zouden mensen binnen de onderwijsbegeleidingsdienst opgeleid kunnen worden. En wat mij betreft mag het schoolbibliotheekwerk ook in de openbare bibliotheek Breda gevestigd worden. Ook in dat geval zouden we mee blijven doen. De zaak waar het om draait is dat er een breed draagvlak is. Maar wanneer het hele werk over kleine plaatsen verkaveld gaat worden, wordt het weggegooid geld. Dat geldt ook voor de collectievorming die nog altijd als een provinciale taak van de Provinciale Bibliotheek Centrale gezien wordt. Verspreiding van zestigduizend banden over vele plaatsen zou zorgen voor eenzelfde heilloze versplintering. Mocht die achtergrondcollectie in Brabant wegvallen, dan hopen we op een mogelijkheid om bij een andere Provinciale Bibliotheek Centrale die diensten te kunnen huren.

Hoe het ook gaat, het is belangrijk dat het onderwijsveld zelf reageert op mogelijke bezuinigingen in het schoolbibliotheekwerk. Wil het schoolbibliotheekwerk kunnen overwinteren, dan moet het onderwijs zich laten horen.